İsrail olayının ekonomik, siyasal, stratejik boyutları ve Türkiyeye yansımalarının değerlendirilmesi

Sevgili Okurlar; Son günlerde İsrail-Türkiye gerginliğinin yansıması hem Türk kamuoyu hem dünya kamuoyuna damga vurmuştur. Yapılan saldırının boyutları muhakkak kamuoyunda tartışılacaktır. Yardım gemisinin yola çıkış biçimi, diplomasiye dayanmadan ve altyapısı hazırlanmadan yapılan hazırlıklar, İsrail’in saldırgan ve bir o derece küstah politikası, yaklaşım tarzı ve şiddet içeren davranış biçimi, kısacası olayların bütünü kamuoyunda değerlendirilecek ve tartışılacaktır. Uzun bir sure daha kamuoyu bu konuyu gündemde tutacak ve değerlendirecektir. Siyasi anlamda görüş ve yorumumuzu burada dile getirmeyeceğiz. Biz olaya ekonomik açıdan bakalım ve bu açıdan yaklaşalım.

Türkiye'nin İsrail ile ne gibi ekonomik çıkarları vardır? Hangi ekonomik konularda işbirliği yapmaktadırlar? İsrail yaklaşık 7, 5 milyonluk nüfusa sahip bir ülkedir. İsrail Ekonomisi AR-GE ye dayalı bir görünümüm sergilemektedir. Yüksek teknolojik ölçekte ekipman ve malzeme üretimi yapmaktadır, ayrıca ekonomi sanayi ve tarıma dayalıdır. Sanayisi gelişmiştir. Toplam işgücünün yaklaşık yüzde 35 ten fazlası sanayi sektöründe çalışmaktadır. Potasyum, magnezyum ve tuz kaynakları zengindir. Bunun haricinde petrol, demir cevheri, bakır madenleri de çıkarmaktadır. Amerika Birleşik Devletlerinden sonra dünyada teknoloji ve araştırma alanında yeni kurulan şirketler sıralamasında ikincidir. NASDAQ (Amerika Birleşik Devletlerinde Teknoloji şirketlerinin işlem gördüğü borsada) borsasında Amerika Kıtası dışında en çok firması olan ülkedir. NASDAQ dünyanın teknoloji borsası olarak kabul edilir. İsrail 195 milyar dolar Milli Gelir ile 2009 yılında 40. sıradadır. (Türkiye 615 milyar dolar ile bu listenin 17. sırasındadır). Verileri çoğaltmak mümkündür.

Türkiye İsrail ile ne tür ticaret yapmaktadır? Sırayla gidelim. İsrail ve Türkiye arasındaki ticaret hacmi yaklaşık 2, 5 milyar dolardır. Bu rakam Türkiye'nin toplam ticaret hacminin yüzde 1 inden biraz fazlası demektir. İsrail ile geçen sene 15 milyar dolar ihracat yapılırken ithalat 1, 2 milyar dolar seviyesinde oluşmuştur. İsrail Türkiye’den daha çok askeri malzeme, bot, üniforma vb malzemeler almaktadır. Bunun dışında demir-çelik, otomotiv yan sanayi, petrol ve petrol ürünleri ihraç edilen ürünler arasındadır. Ancak dikkat ediniz, Türkiye çok daha büyük öneme sahip ileri teknoloji gerektiren ve modernizasyona yönelik ürünler almaktadır. Fakat stratejik olarak çok önemli başka bir ticaret işbirliğimiz daha var. Savunma Sanayi İhaleleri. Bunun sonucunda ise gerçekleştirilen askeri modernizasyon ve yenileme çalışmaları.

Detaylandıralım. 23 Şubat 1996 da imzalan “Askeri ve Eğitim İşbirliği Antlaşması” ile “Savunma Sanayi İşbirliği Antlaşması” Türkiye-İsrail arasında dönüm noktasını oluşturmuştur. 1996 dan bu yana çok yoğun ilişkiler kurulmuş ve geliştirilmiştir. İsrail ile 800 milyon dolara yakın antlaşmalar yapan Türkiye o dönemde Filistin Terörünü de kınamaya devam ediyordu. Akıllı Anam füzeleri, gece uçuş sistemleri olan Litening sistemleri, elektronik savaş dürbünleri, casusluk yapan insansız hava araçları satın alma süreçleri o dönemden bu yana sürmektedir. Bunu haricinde F4 (54 adet) ve F16 savaş uçaklarının modernizasyonu, M60 A-1 (170 adet tank) Tank modernizasyonu da o dönemdeki askeri işbirliği antlaşmaları içinde yer aldı. Liste uzatılabilir. Özellikle teknolojik açıdan çok pahallı olup Amerika Birleşik Devletlerinden alınamayan veya temin edilemeyen askeri ekipmanlar İsrail’den temin edilmektedir. Ekonomik ilişkilerin en önemli kısmını askeri anlamda yaşanan ilişkiler oluşturmuştur. Bunu dışında;

Türk ve İsrail askeri pilotların Türk Hava sahalarında eğitimi

Phantom (F4) savaş uçaklarının modernizasyonunun yapılması

İsrail ve Türkiye beraber arama kurtarma manevraları yapılması

İstihbarat alanında yüksek işbirliği yapılması

antlaşma maddelerinden bir kaçıdır sadece. Son olarak geçen ay HERON denen 10 adet insansız casus uçakları Türkiye’ye teslim edilmiş ve bu askeri işbirliği de tamamlanmıştır. F4 uçaklarının hareket eden cisimleri algılamasını sağlayan sistem İsrail tarafından sağlanacaktır. Geçmişte ve günümüzde tüm bu modernizasyon projelerinin toplam tutarı yaklaşık olarak 1 milyar 800 milyon doları bulmuştur. Az bir tutar mı? Bundan sonrası için savunma sanayi alanındaki ilişkiler izlenmeye değer olacaktır. Savunma Sanayinde İsrail’in rolü azaltılacak mıdır? Bunu ilerleyen dönemlerde göreceğiz. Bu kadar stratejik bir noktada, Genelkurmay Başkanlığı temel ve en önemli yeni askeri alımları ve modernizasyon ihalelerini İsrail ile işbirliği halinde devam ettirirken ilişkileri bozmak akıllıca mıdır, doğru mudur, siyasi anlamda sıkıntı yaratır mı? Bunun cevabı derin şekilde analiz, sorgulama ve akılcılık gerektirecektir.

Sevgili okurlar; soru sorma ve cevap verme sırasını yazımızın sonunda size bırakıyorum.