İstanbul sokakları

Bugün ilk sesli Türk filminin gösterime girdiği gün. Muhsin Ertuğrul'un İstanbul Sokaklarında adlı filminin, Türk sinemasının ilk ortak yapımının (Türk-Mısır-Yunan) gösterime girdiği gün. İstanbul Sokaklarında filmi ile Muhsin Ertuğrul’u tanıma fırsat buldum ve sizlerle paylaşmak istedim.

Türk tiyatrosunun kurucusu olan Ertuğrul Muhsin ya da Türkiye’de alışılagelmiş adıyla Muhsin Ertuğrul, tam 17 yıl boyunca Türkiye’de film yapan tek kişi olmuştu. 1922-39 yılları arasında Nazım Hikmet’in yaptığı birkaç kısa filmin dışında kimse film çekmedi. Onun sinemacı ve tiyatrocu olmasına en büyük katkı Nazım Hikmet’ten geldi. Ünlü şair, 1925 yılında Sovyetler Birliği’ne birlikte gittiklerinde, Muhsin Ertuğrul’u dönemin önemli isimleri Mayerhold ve Stanislavski ile tanıştırdı.

1923 yılıyla başlayan ve Muhsin Ertuğrul tarafından tek elden yürütülen bu dönem; çekilmiş onlarca filme karşın, sinema dilinin oluşmadığı, tiyatro kokulu filmlerin üretildiği bir dönem olmaktan ileri gidemedi. Muhsin Ertuğrul, birbiri ardına üç film çekti. İlki Halide Edip Adıvar'dan uyarladığı Ateşten Gömlek'ti. Kurtuluş Savaşı'nı konu alan bir ilk filmdi. Filmin bir diğer özelliği de, ilk kez Türk kadınlarının rol almasıydı. Cumhuriyet'in ilanının müslüman Türk kadınlarına çalışma özgürlüğü tanıması sonucunda, Bedia Muvahhit ve Neyyire Neyir'le yeni bir dönem açıldı. Bir Millet Uyanıyor (1932), Aysel, Bataklı Damın Kızı (1935), Leblebici Horhor (1934) bu dönemin dikkat çekici filmleri arasında sayılabilir. Lebleci Horhor, Venedik 2. Uluslararası Film Şenliği'nde aldığı onur diplomasıyla, Türk sinema tarihine yurtdışından gelen ilk ödülün sahibi olarak geçti.

Muhsin Ertuğrul kısa sürede çalışmalarını tamamlar ve dünyada gösterilen ilk sesli film "Jazz Singer"dan yaklaşık dört yıl sonra, 1931 yılında ilk sesli-şarkılı Türk filmini izleyiciye sunar. 1931 yılında çevirdiği İstanbul Sokaklarında adlı bu film, Türk sinemasının ilk ortak yapımıydı. Mısır ve Yunanlıların işbirliğiyle çekildi. Semiha Berksoy, Talat Artemel, İ. Galip Arcan gibi Türk oyuncuların yanı sıra; Mısırlı Azize Emir, Yunanlı Gavrilides'in başrollerini paylaştığı filmin seslendirme işlemi Paris'teki Espinay stüdyolarında yapıldı. Bu nedenle, İstanbul Sokaklarında, sessiz çekilip, sonradan dublaj sistemiyle seslendirilen ilk film olarak da nitelendirilebilir. Ayrıca 1953’te Halıcı Kız adlı ilk renkli filmi çekmiştir.

Dâr-ül-bedayi (tiyatrocular) oyuncularının (Atıf Kaptan, Ferdi Tayfur, Mahmut Moralı, Hadi Ün, Hazım Körmükçü, Sait Köknar, Ercüment Behzat Lav) egemen olduğu dönemde çekilen Bir Millet Uyanıyor, Muhsin Ertuğrul'un en önemli filmi kabul edilir. Türk sinema tarihinin de ilk yüz akı filmlerinden biridir. Ve ilk kez bir oyuncu halk tarafından tanınıp öne çıkar. Bu oyuncu Yahya Kaptan rolünü üstlenen Atıf Kaptan'dır. Ertuğrul, Kaçakçılar'la çalışmalarını sürdürürken, İpek Film Şirketi de Nişantaşı'nda ilk sesli stüdyoyu kurar. Aynı yıl, Sinema Filmlerinin Kontrolü Hakkında Talimatname de yürürlüktedir.

Muhsin Ertuğrul’un çektiği 29 filmden bugün elde kalanların sayısı ne yazık ki 5’i geçmiyor. Bunların üçü Türk Sinematek’inin, ikisi de Devlet Film Arşivi’nin elinde. Elde kalan bazı kopyaların ise, örneğin Cici Berber, Karım Beni Aldatırsa ve Bir Kavuk Devrildi’nin özel bir koleksiyoncunun elinde olduğu söyleniyor.

Eğer gerçekten Türk Sineması ile ilgileniyorsanız Milli Kütüphane sitsindeki Sinema bölümünü ve özellikle eski Türk Filmleri Afişleri bölümlerini incelemenizi öneririm.

<ımg alt="Halıcı Kız" hspace="0" src="/Images/Blog/BlogResimleri/13122006070204.jpg" align="baseline" border="0">