İşyerinde duygusal taciz

Bir suç teşkil etmekle beraber; yasal dayanağı bulunmayan, ancak kişinin istifasına kadar dayanan psikolojik terör/duygusal taciz, “mobbing” olarak adlandırılıyor. Bu kelimenin tam Türkçe karşılığı yok. Anlam olarak kişiye manevi baskı uygulayarak yıldırma ve kusur bularak küçük düşürme, dışlama gibi kavramlarla eşleşebiliyor. Ancak çalışanların sık sık birbiriyle olan fikir uyumsuzlukları ya da kişisel çatışmalarıyla karıştırmayalım. Mobbing, bir kimseyi rencide etmek, aşağılamak, gruplaşma oluşturarak kişiyi dışlama, kasıtlı ve sistemli yıldırma-pes ettirme, gerek beden dili, gerekse davranışlarla rahatsızlık yaratma eylemlerini kapsıyor.

İşletmelerle yaptığımız görüşmelerde mobbing’in çeşitli durumlarına rastlayabiliyoruz. Bunları

Yöneticinin bir astına uyguladığı, Yöneticinin, astı olan gruplar içerisinde bir ekibe uyguladığı, Çalışanların, kendi aralarından bir çalışma arkadaşlarına uyguladıkları, Çalışanların ekip olarak, bir yöneticilerine uyguladıkları

davranışlar şeklinde değerlendirebiliriz. Uygulanışta kişiyi küçük düşüren, mahcup edecek aşağılama ve dışlamalara maruz bırakan, vücut dili ile, bakışlarla rahatsız eden, dedikodu ve asılsız söylemlere yol açan mobbing, uygulayan kişi ya da kişilerin statü durumuna göre de çetinlik göstermektedir.

Çalışan, gücünü negatif kullanan bir yönetici ile karşı karşıya ise, fiziksel kapasitesinin üstünde görevlere maruz bırakılır. Arkadaşları arasında pasif ve beceriksiz olarak tanınmasını sağlayacak başaramayacağı, hayal kırıklığına uğrayacağı projeler verilir. Sürekli haksız olduğu ispatlanır. Hafta sonu organizasyonları, iş çıkışı aktiviteler gibi sosyal ortamlardan dışlanır, kendisine bilgi verilmez. (Ertesi gün, ne denli eğlenildiği gibi konular açılarak, kişinin kendisini kötü hissetmesi sağlandığı da olur.)

Bir banka müdiresi ile yaptığımız sohbette Ayşen Hanım, kendisinden önceki müdürün personel tarafından sistemli bir şekilde başarısız gösterildiğini anlattı. Bankanın tüm personeli gelen müşterileri içlerinden “inşallah hesap açtırmaz, inşallah para yatırmaz” gibi dileklerle karşılıyorlarmış. İsteksiz davranıyor, performansı düşürücü davranışlarda bulunuyor, şubenin toplamda yıllık hedefine “ulaşamaması” için el birliği ile çalışılıyormuş ve şube, yıl sonunda belirlenen hedefe ulaşamamış.

Sonuçta yeni şube yöneticisi Ayşen Hanım’dan önceki bu yönetici hanım görevden alınmış. Tabii yeni göreve gelen Ayşen Hanım durumdan haberdar olduğu için kadroyu yenilemeden önce tüm ekibin niyetini anlamaya yönelik görüşmeler yapmış. Sistemlice saldırı planlayan ekip bireyleri işini kaybederken, Ayşen Hanım’la birlikte hedefe koşarak şubenin kâr ve kariyerini paylaşanlar yerlerini almış. Bu tip psikolojik saldırı ve tacizler tacizcinin statüsü ne olursa olsun, “psikolojisi” hakkında bizlere bilgiler vermekte.

Kimi zaman işini kaybetme korkusu, kimi zaman rekabetin dayanılmaz tehdidi, zaman zaman ise önyargılı ve benmerkezci tutumlar bu tacizlerin dayanağı olmakta. Mobbinge maruz kalma durumunda çok akıllıca davranmak durumundayız.

Her şeyden önce bunun bir süreç olduğunu ve profesyonel bir süreç yönetimi gerektiği konusunu kabullenelim.Erken teşhiste bulunmak önemliMuhakkak destek alalımDestek alınacak birimi ya da kişiyi (hiyerarşiyi) belirlemek konusunda amatör davranmayalımMobbingle oluşturulan kulislerden haberdar olalım. Seyirci kalmak işlerin geri döndürülemez safhalara ulaşmasını sağlayacaktır.

İstifa etmek, ortamdan kaçmak, dışlanmayı ve sistemlice pasifize edilmeyi kabullenmek çözüm değil. Kariyere sahibi olma yolunda, kimi zaman bu tür profosyonel direnişleri de göğüsleyebiliyor olmak gerek. Evet, ülkemizde üst düzey yönetim aşamasında dahi idare mahkemelerine, iş mahkemelerine, yargıtayda hukuk mahkemelerine yansıyan durumlar var. Hatta AİHM’e başvurulup görüşme kararı beklenenler var.

Eğer çevrenizde uygulanan mobbing, psikolojik baskı ve taciz hakkında bilgi sahibi iseniz duyarsız kalmamalısınız.

Canan ERYILMAZ
İnsan Kaynakları Yöneticisi