İZMİR ÇEVRESİNDEN MANİLER

İZMİR VE ÇEVRESİNDEN BAZI MANİLER

“ İzmir Halk Kültürü Araştırmaları” kitabını incelediğimiz zaman hazırlanan konular arasında araştırmacı yazar İzzet Kocadağ’ın hazırladığı “Halk Edebiyatı’ bölümüne genişçe yer vermişlerdir. Araştırmacı İzzet Kocadağ maniler konusunda şöyle yazıyor: Anonim halk edebiyatının ürünlerinin en yaygın şekillerinden biri manidir.

Genellikle hece ölçüsünün 7’li kalıbı kullanılarak söylenen manilerdir.  Kafiye ( uyak) düzeni (a a b a),  şeklindedir. Bu ana şekilden başka (a b a b), (a b c b ), ( a a a  b) şeklinde olanlar da vardır Maniler yurdun değişik yerlerinde  olduğu gibi İzmir ve çevresinde kadın ve genç kızlar arasında söylenir. Özellikle maniler:  Genç kızlar kına gecelerinde aşk ayrılık, gurbet, kıskançlık, ihanet, kırgınlık, sitem ve ölüm gibi hallerde dile gelir.

 Yurdun diğer yerlerinde olduğu gibi İzmir’de de genellikle kadın ve genç kızlar arasında kına gecelerinde, tarlalarda çalışırken, Hıdırellez, eğlenceleri vb gibi toplantılarda söylenir. Bunlardan başka ramazan ve bayram günlerinde davulcuların söylediği maniler de vardır. Davulcular manilerini söylerken onlara bahşiş vermek adettendir. Araştırmacı yazar Zeki Kocadağ bu maniler bölümünde İzmir ve çevresinde 155 mani araştırıp bu esere katmıştır. Ellerine sağlık,

Ben de bunlardan bir kısmını sizlerle paylaşmak istedim. Benim de bu alanda bir hayli çalışmalarım ve derlemelerim vardır. Yavru vatan Kıbrıs ve Azerbaycan manileri de bu çalışmalarım arasın yer alıyor. 

Arşivimde 2000 ‘ne yakın mani vardır. Kaynana manileri, Gelin- Kaynana karşılıklı maniler, düğün ve kına gecesi manileri, mektup manileri,  fal manileri, gül ve lale üstüne söylenen maniler, karanfil manileri, yılan ve akrep manileri, ramazan, bayram ve davulcu manileri gibi… ( Türk Halt Edebiyatında Maniler Abdülkadir Güler / Milliyet blog 2, 3, 4  Ağustos 2019-  Tarihli yazılarıma  bakıla bilir. )    

Ben bunlardan Anonim Halk Edebiyatı içinde yer alan bazı manilerden örnekler vermek istiyorum.

1-Şekerim var ezilecek

   Tel tülbentten geçilecek

   Pek sallanma aslan beyim

   Çok yerim var gezilecek

2-Yeni cami direk ister

   Söylemeye yürek ister

   Benim karnım toktur ama

   Arkadaşlarım börek ister

3- Ak pamuk atılır mı?

    Yaylada satılır mı?

    Geceler on dört saat

   Yalınız yatılır mı ( K,K,130)

4- Ak üzüm ermem diyor

    Sepete girmem diyor

    Kızın gönlü varama

    Anası vermem diyor (K.K.163)

 5- Al giydim alsın diye

     Mor geydim sersin diye

     Nispetine dolaştım

     Çatlasın ölsün diye (K.K.44)

6- Alçacık duvardayım

    Baş açık hovardayım

    Nerde sevgili bulsam

    Akşam, sabah ordayım (K.K.114)

7- Alçak deniz dalları

    Sıva beyaz kolları

    Yârim nerden geçeyim

    Kapatmışlar yolları (K.K.114)

8- Alın terim yünmedi

    Hiç başlarım gülmedi

    Annem babam kör olsun

    Sevdiğime vermedi ( K.K.103)

9-Allar geymiş boyunca

   Seyredelim doyunca

   Eller seyre doymuyor

   Geçinelim ölünce ( K.K.103)

10-Altına bak altına

    Takmış gerdan altına

    Üç senelik aşkımı

    Almış ayakaltına (K.K.163)

11-Altını var boyunca

    Altın saat kolunda

    Bu ne güzellik sende

    Melek mi var soyunda (K.K.140)

12- Armut dalda bir iki

      Saydım saydım on iki

     On ikinin yarısı

     Kölecioğlu’ nun karısı  (K.K.103)

21- Buğday ektim ovaya

      Süt doldurdum kovaya

      Bu kadar çile çektim

      Emeklerim havaya (K.K.152)

13-Arpalar kara kılçık

     Dama çıkma baş açık

     Eğer beni seviyorsan

     Al bohçanı yola çık ( K.K.114)

14-Armut daldan düşer mi?

     Günden yanı  pişer mi

     Sevip sevip ayrılmak

     Şanımıza düşer mi (K.K.114)

15-Asmalanr çardak üstü

     Nazlı yar bana küstü

     Ne kadar küsmüş olsa

     Barışır akşamüstü (K.K.136)

16-Ateş yaktım harladı

     Bozdağ yine karladı

     Karşıdan bir yar çıktı 

     Aylar gibi parladı ( K.K.173)

17-Ay doğar aşmak ister

     Al yanak yaşmak ister

     Benim şu deli gönlüm

    Yâre ulaşmak ister ( K.K.114)

18- Ayakkabım toz atar

      Oğlan bana göz atar

      Oğlan bana söz atma

      El âlem bize bakar ( K.K.163)

9- Ayva sarı gül sarı

      Güle konmuş bir arı

      Şu gençlerin içinde

      Mani mi atar kocakarı (k.K.163)   

20-Bahçelerde bal kabak

     Açılır tabak tabak

     Mustafa dururken

     Ümmü kızın yaptığına bak ( K.K.156)

21-Ayva sarı gül sarı

    Güle konmuş bir arı

    Şu gençlerin içinde

    Mani mi atar kocakarı (K.K.163)

22-Az yokuşun kaşındayım

    Çok yokuşun başındayım

    Bana mani atmak yakışır mı?

    Tam yetmiş yaşındayım (K.K.163)

23-Bahçelerde domata

     Ondan olur salata

     Varsın gitsin askere

     Akıllasın kerata (K.K.138)

24-Bahçelerde Lahana

     Kestim koydum sahana

     Ömrümde hiç görmedim

     Böyle cadı kaynana (K.K.140)

 KAYNAK:

Aycan Hasırcılar, H. Sinan Mete, İzzet Kocadağ, “ İzmir Halk Kültür Araştırmaları”

İzmir Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları  İzmir- 2016,s.257-259

    1-Kelimeler: Yünmedi:  Yünmek, yıkanmak.

     2-Domata:    Domates