Jeotermal Enerji ve Biz

JEOTERMAL ENERJİ YAŞANTIMIZIN NERESİNDE?

Jeotermal enerjiden korkmalı mıyız?

Jeotermal enerji nedir?

Bilimsel kaynaklar Jeotermal enerjiyi, yerin derinliklerindeki kayaçlar içinde birikmiş olan ısı enerjisi olarak tanımlamakta.

Daha geniş anlatımla Jeotermal enerji, yerkabuğunun çeşitli derinliklerinde bulunan birikmiş ısının, çözülmüş mineral, çeşitli tuzlar ve gaz içerebilen basınç altındaki sıcak su ve buhar (akışkan) yolu ile yüzeye taşınan ısı olarak tanımlanmaktadır.

Jeotermal enerjinin kaynağı su, buhar, sıcak kayalar ve yeryüzüne yakın katmanlardaki magma olarak görülebilir.

Jeotermal enerji, fosil yakıtlara(petrol v.b.) alternatif enerji kaynakları arasında en önemlisi durumundadır. Yenilenebilir, sürdürülebilir, tükenmeyen, ucuz, güvenilir, çevre dostu ve yerli bir enerji kaynağıdır.

Jeotermal Enerji nasıl elde edilir?

Jeotermal enerji, genellikle yer içinden yer yüzüne kadar ulaşan çatlak ve kırıkların oluşturduğu zayıf yerleri kullanarak yüzeye çıkan sulardan ya da özel olarak açılan sondaj kuyularından elde edilmektedir. Değişik tekniklerle elde edilmesi mümkündür.

                             Jeotermal Enerjinin kullanım amaçları nelerdir?

1. Elektrik Enerjisi Üretimi: 130°C ve üzeri sıcaklıklarda ekonomik olarak yapılabilir.
2. İklimlendirme (Isıtma, Soğutma): Bina, Şehir, Seracılık vb.
3. Endüstriyel amaçlı kullanım: Isıtma, kurutma, pişirme vb.
4. Kimyasal üretimi: Kuru buz üretimi (CO2), Li, Çeşitli tuzlar, H2, Ağırsu, Borik Asit, Amonyum bikarbonat ve Gübre vb. elde edilmesi…
5. Tarımsal amaçlı kullanım (Seracılık, ürün kurutma işlemleri…)
6. Sağlık ve turizm amaçlı kullanım:
7. Kaplıca amaçlı kullanım: 36- 45°C arası ideal sıcaklık
8. Mineralli su olarak kullanımı
9. Kültür Balıkçılığı
10. Entegre Kullanım: Sayılı şıkların birlikte kullanımı olup enerji verimliliği açısından en uygun kullanım şekli enerjinin entegre(çok amaçlı) kullanımıdır.

Jeotermal enerjinin yararları nelerdir?

1. Temiz enerji olması nedeniyle fosil yakıtlar gibi (petrol, kömür ve doğalgaz) çevreyi kirletmez.
2. Enerji üretimi esnasında daha az karbondioksit salınımı olduğundan iklim değişikliğine olumsuz etkisi azdır.
3. Petrol kaynaklarının azalması ve petrol ürünlerinin pahalı olması nedeniyle yenilenebilir enerji ihtiyacını büyük oranda karşılayabilir.
4.  Jeotermal enerjinin çok amaçlı kullanım olanakları mevcuttur.
5.  Ülkemizin jeotermal potansiyeli oldukça fazladır.
6. Yeraltında birikmiş enerji kontrollü bir şekilde yerüstüne alınarak yüksek enerjisinden yararlanılırken aşağıdaki basınç azaltılarak depremlerin oluşması azaltılabilir veya önlenebilir.
7. Yerüstüne kontrolsüz çıkan termal suların enerjileri ve kendilerinden yararlanılarak yeraltına tekrar gönderilmesiyle yeraltı boşluklarının oluşması önlenebilir.
8.  Jeotermal enerjinin ticari değeri yükselmekte, Jeotermal Enerji yatırımlarının cazibesi artmakta, yüksek geri dönüş oranları ve yatırım teşvikleri verilmektedir.

Jeotermal enerjinin çevresel etkileri nelerdir?

1. Atık jeotermal akışkanın yerüstü sularına kontrolsüz deşarjı, yer üstü sularını kirletir.
2. Deşarj kuyularının derin olmaması durumunda yeraltı suları kirlenebilmektedir.
3. Kontrol edilmediği takdirde buhar ve karbondioksit salımı olmaktadır.
4. Jeotermal sular kaynağına iade edilmezse zamanla zemin oturması ve çökme (mikro depremler) oluşabilir.
5. Tekniğine uygun olmayan araştırma ve işletme esnasında patlama ve fışkırma olabilmektedir.
6. Kontrolsüz salınan atıklar tehlikeli kimyasalların (As, B, F, H2, S, vb.) yayılmasına sebep olabilir.
7. Tekniğine uygun yapılmayan Deşarj noktalarında çökeller oluşabilir.
8. Uygun yöntemlerle yapılmayan sondaj esnasında sorunlar yaşanabilir.
9. Kontrolsüz ve yanlış kabuklaşma önleyici kimyasal kullanımı halinde çevreye zarar verilebilir.

Dünya ölçeğinde belirlenen teknikler uygulanarak ve tedbirler alınarak elde edilip kullanıldığında jeotermal enerjinin mahzurları giderilebilir durumdadır.

Jeotermal enerjinin temiz ve en az zarar ve en yüksek faydayla elde edilmesi için ne yapılmalıdır?

1. Jeotermal sahaların etütlerinin detaylı yapılması ve sahaya ait jeolojik yapının iyi analiz edilmesi
2. Jeotermal sahalarda yapılacak sondajlar ve sondaj kuyularının uluslararası ve bilimsel kurallara uygun yapılması.
3. Sürekli denetim gerçekleştirilmesi
4. Yasa ve yönetmeliklerin tavizsiz ve herkese eşit olarak uygulanması.
5. Sahada yer alan ana ve tali fayların yapısının net bir şekilde ortaya konulması
6. Sondaj öncesi yeraltı sularının ayrıntılı incelenmesi, kirlenme ve su kaybına karşı tedbirlerin alınması.
7. Katmanlar arasında sızdırmazlığın sağlanması
8. Mümkün olduğunca tarım alanlarından uzak kalınması
9. Oluşacak mikro klimadan etkilenebilecek ürünlerin bulunduğu sahalarda ovalık kesim dışında faaliyet gösterilmesi (ek sondaj derinliği)
10. Kapsamlı çevresel izleme planının oluşturulması, sürekli izleme istasyonlarının tesis edilmesi.
11. Veri analizi ve saklanması
12. Bilgi paylaşımı (saha bilgilerinin ticari sır olarak görülmemesi)
13. İzlemelerin doğru ve sorunsuz bir şekilde yapılabilmesi için gözlem kuyularının açılması
14. Kuyularda özellikle sıcaklık, seviye ve elektriksel iletkenlik gibi karakteristik yeraltı suyu parametrelerin takip edilmesi
15. Sürekli ve anlık veri aktarımına sahip bir izleme sistemi sayesinde olası kaçak ve kirlenme problemlerine anında müdahale etme olanağı oluşturulması.

Sonuç:

1. Jeotermal enerji elde edilirken ve termal sular kullanılırken zararlı çevresel etkileri önleyecek ve yukarıda özetlenen şartlar doğru ve tekniğine uygun hale getirilirse Jeotermal Enerji bitmez tükenmez bir beyaz enerji olarak kullanılabilecektir.
2. Jeotermal enerji yatırımlarına toptan karşı çıkmak yerine uluslararası ve bilimsel teknolojiye uygun ve çok amaçlı yapılması konusunda etki yapılmalı ve idareler zorlanmalıdır.
3. Jeotermal enerji ile ısıtılan şehirler, seralar ve örnek enerji üretim tesisleri incelenmeli ve jeotermal enerji ve termal turizmin olumlu etkilerinden en üst düzeyde yararlanmanın yolları aranmalıdır.

Adnan TOKDEMİR

10Aralık 2020

Yararlanılan Kaynaklar:

1. Enerji ve Tabii kaynaklar Bakanlığı verileri
2. Doç. Dr. Orhan GÜNDÜZ Jeotermal Enerji
3. Jeotermal Enerji ve Türkiye EMO
4. Fotoğraflar Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı web sitesinden ve özel arşivimizden alınmıştır.