K Vitamini

K Vitamini

Psikonöroimmünoloji

K vitamini, optimal vücut işlevi için gerekli olan yağda çözünen bir vitamindir. Uzun zamandır K vitamininin yalnızca kanın pıhtılaşması için önemli olduğu düşünülüyordu, ancak diğer K vitamini izoformlarının keşfi başka işlevleri de ortaya çıkardı. Örneğin, K vitamini kemik yapılarının gelişmesinde ve sağlıklı kan damarlarının korunmasında rol oynayan yüksek oranda kalsiyum bağlayıcı proteinlerin oluşumunu harekete geçirir. Kemik oluşumunda K vitamininin rolü göz önüne alındığında, bu madde evrimin erken dönemlerinde omurgalıların kökeninde rol oynadı. Örneğin K vitamini, kardiyovasküler hastalıkların ve osteoporozun önlenmesinde önemli bir rol oynar. Ayrıca, K vitamininin diabetes mellitus tip 2 ve obezite bozukluklarında rol oynadığına dair göstergeler vardır. 

K1 ve K2 vitamini

Doğal K vitamini 2 şekilde gelir: K1 vitamini (filokinon) ve K2 vitamini (menaquinone, kısaca MK) (Halder, 2019). K1 Vitamini, diyette en çok kullanılan K vitamini şeklidir. K1 vitamini esas olarak ıspanak, brokoli, maydanoz, marul ve lahana gibi yeşil yapraklı sebzelerde, yeşil çay ve alglerde bulunur. Yapraklı sebzelerde klorofile çok güçlü bir şekilde bağlanır. Vücut bitkiden sadece küçük bir parçayı serbest bırakabilir. K2 Vitamini bakteriler tarafından sentezlenir ve esas olarak bakterilerin üretim sürecinin bir parçası olduğu gıdalarda bulunur. K2 vitamininin ana kaynakları fermente ürünler, et ve sert peynirler gibi süt ürünleridir. K2 vitamininin farklı MK formları vardır. En doğal ve etkili form fermantasyonla üretilen MK-7'dir. K2 vitamini sınırlı ölçüde bağırsak bakterimiz E. Coli ve ileum (ince bağırsak) ve kolonda (kalın bağırsak) kırılgan olan Bacteroides tarafından üretilir. Yine de, bağırsak bakterileri tarafından üretilen küçük miktarlarda K2 vitamininin bile sağlık üzerinde önemli bir etkisi olabileceğine inanılıyor. Bağırsak mikrobiyotasının çeşitliliği de bunda önemlidir (Altves, 2020). Crohn hastalarında yapılan bir araştırma, bağırsak mikrobiyota çeşitliliğindeki bir azalmanın, K vitamini üretiminde bir azalmaya yol açabileceğini göstermektedir (Wagatsuma, 2019). 
K vitamini, safra tuzları yardımıyla ince bağırsaktan% 20-60 oranında emilir ve daha sonra karaciğere taşınmak üzere kanda VLDL kolesterolüne bağlanır. Karaciğerde aktif forma dönüştürülür. K1 vitamini büyük ölçüde karaciğerde birikir ve K2 vitamininden daha az dolaşıma salınır. 

K vitamininin işlevleri

Hem K1 vitamini hem de K2, K vitaminine bağımlı proteinlerde Gla grupları olarak adlandırılan enzim gama-glutamilkarboksilaz için bir ortak faktör görevi görür. Proteinler biyolojik aktivitelerini bu karboksilasyon süreci ile elde ederler. K1 vitamini esas olarak karaciğerde pıhtılaşma proteinlerini ve antikoagülan protein C, protein S ve protein Z'yi aktive etmede rol oynar ve bunların tümü kanın pıhtılaşmasında rol oynar. K2 vitamini daha çok dolaşıma girer ve esas olarak karaciğer dışında çalışır. Matriks Gla proteini (MGP) ve osteokalsin gibi karaciğer dışı vitamin K bağımlı proteinlerin aktivasyonunda rol oynar. Bu Gla proteinleri, kalsiyumu bağlamalarına izin veren ve böylece kalsiyum fosfat kristallerinin oluşumunu engelleyen güçlü bir kalsiyum bağlama alanına sahiptir. Karboksilatlı osteokalsin, kemik üretimi sırasında kemik matriksine yerleştirilen en önemli proteindir (kolajenden sonra) ve bu nedenle güçlü kemikler ve dişler için gereklidir. Bilimsel araştırmalar, kalsiyum emilimini destekleyen D vitamini ile sinerji içinde bulunan K vitamininin optimal kemik mineral yoğunluğu için önemli olduğunu ve kemik kırılma riskini azalttığını göstermektedir (Van Ballegooijen, 2017). Örneğin, çok düşük miktarda K vitamini alımı, çocuklarda veya büyüyen ergenlerde düşük enerjili kemik kırılmasına neden olabilir (Popko, 2018). 

 
Yumuşak dokularda optimum elastin ve kollajen kalitesi için MGP gereklidir. MGP, elastin ve kolajen liflerinin kireçlenmemesini sağlar. Son yıllarda, K2 vitamininin vasküler duvar biyolojisindeki rolü hakkında çok daha fazla bilgi edinilmiştir. Örneğin, bir K2 vitamini takviyesi çalışması, K2 vitamininin (MK-7) arteriyel duvar kireçlenmesini önleyebileceğini, ancak aynı zamanda sertleşmiş kan damarlarının esnekliğini de geri yükleyebileceğini göstermektedir (Knapen, 2015). Bu, K2 vitamini ile kardiyovasküler hastalık arasındaki nedensel bağı güçlendirir.   

K vitamini eksiklikleri hafife alınır

K vitamini eksikliği yaygın bir sorun gibi görünmektedir. Her 3 kişiden 1'inin K vitamini yetersiz olduğu ortaya çıkıyor (Riphagen, 2017). Diyetle çok düşük K vitamini alımı olası risk faktörlerinden biridir. Yaşlılarda ve tip 2 diabetes mellitus, hipertansiyon, böbrek hastalığı ve kardiyovasküler hastalık gibi kronik rahatsızlıkları olan hastalarda K vitamini eksikliği prevalansı daha da yüksektir (% 48).

COVID-19'da K Vitamini

SARS-CoV-2 virüsü ve K vitamini ile enfeksiyona bağlı şiddetli COVID-19 hastalarında akciğer komplikasyonlarının ilişkisi üzerine çalışmalar halen devam etmektedir. Daha önce, kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) olan hastalarda Düşük K vitamini durumu ile artan elastin parçalanması arasında bir ilişki zaten bulunmuştur (Piscaer, 2019). Son zamanlarda araştırmacılar, kritik derecede hasta COVID-19 hastalarının veya COVID-19'dan ölen hastaların, hastalığı daha hafif seyredenlere veya sağlıklı insanlara göre çok daha şiddetli bir K vitamini eksikliğine sahip olduğunu göstermiştir (Dofferhoff, 2020). Araştırmacılar, COVID-19'un akciğerlerde büyük iltihaplanmaya neden olarak solunumla ilgili elastik liflere zarar verdiğini açıklıyor. Buna karşılık, vücut bu lifler için daha koruyucu MGP proteini üretmeye çalışır, ancak bunun için ekstra K vitaminine ihtiyaç duyar. Bu nedenle, K vitamini eksikliği olan biri akciğer komplikasyonları açısından daha fazla risk altındadır. Ek olarak, virüs birçok hastada kan pıhtılaşma sorunlarına ve kan pıhtılaşmasına neden olur, bu da diğer şeylerin yanı sıra akciğerlerde sıkışabilir (pulmoner emboli). Bu olaylarda da faktörler, yeterli K vitamini üzerindeki etkilerine bağlı olabilecek bir rol oynar. Ekstra K vitamini alımının COVID-19'un seyri üzerinde yararlı bir etkisinin olup olmadığını anlamak için daha fazla araştırma gereklidir.

Diabetes mellitus ve obezitede K vitamini

Diabetes mellitus tip 2 hastalarının K vitamini takviyesinden fayda gördüğü gösterilmiştir (Li, 2018). 30.000'den fazla Hollandalı yetişkin erkek ve kadının katıldığı büyük bir prospektif çalışma, K1 ve K2 vitamini alımının diyabet riskini azaltmaya katkıda bulunduğunu gösteriyor. Günde 10 mcg ekstra K2 vitamini alımı diyabet riskini %7 oranında azaltır (Beulens, 2010). K2 vitamini, insülin üretimine dahil olan pankreas beta hücrelerinin çoğalmasını teşvik ettiği in vitro olarak gösterilen osteokalsini aktive eder (Hussein, 2018). Yağ hücreleri tarafından üretilen bir hormon olan adiponektin de insülin duyarlılığını artıran K vitamini takviyesi sonrası artar. Kesin mekanizma hala araştırılıyor. Aşırı kilolu diyabet hastaları ile yapılan randomize, plasebo kontrollü bir çalışmada, K vitamininin damar duvarı üzerinde yararlı bir etkiye sahip olabileceği de gösterilmiştir. K vitamini (MK-7), D vitamini ve kalsiyumun birlikte takviyesi, halihazırda kalınlaşmış karotis intima ortamı (aterosklerozun bir ölçüsü olarak) geliştirmiş olan diyabetik hastalarda damar duvar kalınlığında bir azalmaya ve metabolik durumda iyileşmeye yol açmıştır (Asemi, 2016).  

Bir obezite hayvan modelinde, K vitamini toplam yağ ve serum trigliserit düzeylerini azaltmayı başardı (Sogabe, 2011). Bu, adipogenezi (yağ hücrelerinin oluşumunu) teşvik eden enzim K vitamini epoksit redüktaz kompleksi 1 gibi 1 (VKORC1L1) gibi alt birim yoluyla çalışabilir. VKORC1L1'in aşağı regülasyonu, K vitamini düzeylerini artırır ve muhtemelen yağ hücrelerinin oluşmasını engeller. 214 sağlıklı kadında yapılan yakın tarihli bir çalışmada, 3 yıllık K2 vitamini takviyesi, adiponektinde (koruyucu bir etkiye sahip) bir artışa ve kilo ile karın ve iç organ yağlarında bir azalmaya neden olmuştur.  

K vitamini üretimi ve emiliminde azalma

K vitamini bakımından zengin gıdaların yetersiz alımına ve altta yatan koşullara ek olarak, K vitamini metabolizması, K vitamini üreten bağırsak bakterilerini öldürebilen antibiyotiklerin kullanımı, antikoagülanların (örn. Varfarin) kullanımı gibi faktörlerle de bozulabilir.

K Vitamini Optimize Etmek

Yeterli alım (neredeyse tüm insanların ihtiyaçlarını karşıladığı varsayılabilen alım seviyesi olarak tanımlanır), Sağlık Konseyi tarafından optimal kan pıhtılaşması için gereken K vitamini miktarına dayanmaktadır (Sağlık Konseyi, 2018). Sağlıklı yetişkinler için K vitaminine bağımlı proteinlerin maksimum karaciğer dışı aktivasyonunu sağlayan yeterli K vitamini alımının günlük 400-1000 mcg K vitamini (K1 ve K2) olduğu tahmin edilmektedir. Kandaki hem K1 vitamini hem de K2'yi ölçmek için iyi test yöntemleri mevcuttur, bu da eksikliklerin tespit edilmesini ve etkili takviyelerin yapılmasını sağlar.

Pratikte bilgi

Kan pıhtılaşması, kemik metabolizması ve damar duvarı biyolojisi gibi fizyolojik süreçlerimizi sürdürmek ve hastalıkları önlemek (komplikasyonları) için optimal bir K1 ve K2 vitamini durumu önemlidir. Spesifik beslenme ve yaşam tarzı tavsiyelerine (yapraklı sebzelerin tüketimi, fermente ürünler ve iyi bir bağırsak mikrobiyotasının korunması gibi) ek olarak, yeterli alımın karşılanması istenirse K1 ve K2 (tercihen MK-7) vitaminleri ile takviye uygulanabilir. D3 vitamini ayrıca kalsiyum emilimini teşvik ettiği için bir takviyede destekleyici bir etkiye sahip olabilir. K vitamini emilimi, yüksek yağlı bir yemek sırasında veya hemen sonrasında takviye alınarak desteklenir.