Kadın mı, bayan mı demeliyiz?

Kadın ve bayan kelimeleri arasındaki çatışma epeydir var. Bugünlerde, basketbol federasyonu, bayanlar liğinin adını kadınlar liği olarak değiştirecekmiş. Konu yeniden gündemde

Benzer bir tartışma da, "karı" lafı üzerine.

&&

Karı lafından başlayalım. 'Karı' lafı kendi başına, yani K+a+r+ı ne çirkindir, ne de güzeldir. O sadece bir adlandırmadan ibarettir.

Bu sözün rahatsız edici olduğunu söyleyenlerin düşüncelerinin altında yatan ne olabilir? Birincisi , toplumu taklit, ikincisi ve en önemlisi, kuşak ve toplumsal değişim. Yani ki, kuşaklar ve onlara ait trendler değiştikçe, eski döneme ait kavramların bir kısmı diskalifiye oluyor.

Bu gömülen ya da yeni icat edilen kavramların, kendi başlarına hiçbir kıymetleri yoktur, ancak onları diri tutan, yeni dönemin libidosunu içlerinde taşıyor olmalarıdır. Biz bu nedenle, bu kavramlara yapışırız. Bu bizi, güncelde tutar, diri tutar, genç tutar. Berkeley der ki, "varolmak algılanmaktır" sözünden ilhamla, "varolmak anlaşılmaktır." Bu şu demeye gelir, eğer anlaşılmıyorsanız ya da anlamıyorsanız, ne var olursunuz ne de var ederseniz.

Kötü olduğu söylenen kelimelerden bir diğeri de özürlülük'tür. Önceleri sakat, sözcüğü kullanırdı, sonra bu, çeşitli değişimlere uğradı, özürlü, engelli, bedensel özürlü gibi adlandırmalar oldu. Bu her yeni adlandırmada da eski adlandırmalar eleştirildi.

Oysa, sakat sözü ile, bedensel engelli arasında hiçbir fark yoktur. İkisi de, "..bla ..bla" durum içinde olanları anlatmak için kullanılıyor. Sakat kelimesinin, yapısında, bir aşağılama filan sözkonusu değildir ve olamaz.

Kadın, bayan ikilemine geri dönersek;

Kadın yerine bayan demenin rahatsız ediciliği nerden kaynaklanıyor? Feminist bir bakış açısı mı?

Bu örnekte feminist bakış açısı, kadın erkek eşitliğini; insan bazında ya da evrensel değerler bazında değil de, erkeğin statüsünde sağlamaya çalışmaktır.

Önümüze sererek baktığımızda, Kadın=Erkek, Bay=Bayan birbirinin dengi kelimeler. Muhalifler, "Erkekler liği deniyorsa, buna karşılık bayanlar liği değil, kadınlar liği denmeli" diyorlar. Ama bunun tersi de istenemez miydi? Yani, 'bayanlar ligini' 'kadınlar liği' ile yer değiştirmek yerine, 'erkekler ligi' adlandırmasını 'baylar ligi' adlandırması ile yer değiştirmek.

Özünde, dilin anlatımsal özelliği açısından bunlar arasında fark yoktur. Çünkü, adlandırmanın seçimi, adlandırılanın niteliğini değiştiremez.

Bay ve Bayan sözcükleri, doğrudan cinsiyet göstermezler, ama cinsiyet de gösterirler. Kadın ve erkek ise doğrudan cinsiyet gösterirler. Mesela, bir ligi adlandırırken, hangi kelime çiftini seçeceğimizin bir kuralı mı var? Tabiki yok, kadın-erkek çifti yerine, bay-bayan çifitini de seçebiliriz. Buna kimse karışamaz.

Eşit olsun da hangisi olursa olsun denebilir. Bu da aslında çok anlamlı değil. Çünkü, kadın erkek eşitliği toplum içinde yaşanmıyorsa da yaşanıyorsa da, bunların neyle anıldığı bir anlam ifade etmez, eğer bilinçli bir aşağılanma içeren kelime seçilmemişse. Onun dışında ve bayan kelimesinin kullanımında bir yanlışlık görünmüyor. Erkeğin dengi olan, kadın yerine, bayan kullanılmış, bu dilsel bir kusur olabilir, ancak, dilin formülü ve matematiği yoktur, dil, organizmadır, nasıl büyürse öyle olur, gerçek de odur. Türkçe'de böyle bir kullanım oturmuşsa ve özel ve bilinçli bir çarpıtma aşağılama içermiyorsa, öyle kalmasında sakınca yoktur.