Mlliyet Milliyet Blog Milliyet Blog
 
Facebook Connect
Blog Kategorileri
 

02 Aralık '10

 
Kategori
Kültür - Sanat
 

Kalemin oluşumu ve tarihçesi

Kalemin oluşumu ve tarihçesi
 

Kalem olsam satırlarına sebep olan

Karalasam geçmişini yeniden yazsam

Bir yol çizsem sana doğru uzayan

Bir kalp çizsem içinde sen ve ben olan. . .

Kalem yazar, diller susar kimi zaman. Kâh kötü söyler, kâh iyiliğe kapılar aralar. Ben çocukken ne kadar değişik kalemler vardı. Kurşun kalem tabi bizim ilk göz ağrımızdı ama daha sonra daha farklı türde kalemler üretilmeye başladı. Kalemler genelde yazmak için kullanılır ama kimileri saçına toka yapar, kimisi içine kağıdı ufak ufak toplar yaparak okulda sınıf arkadaşlarıyla şakalaşırken kullanırdı :) Ben yapardım şahsen ama arkadan basmalı uçlu kalemin içini çıkartarak. Uçlu kalemlerin olmadığı zamanlarda kalemin ömür törpüsü kalemtraşlar vardı şimdi de olduğu gibi. Hatta kalemtraştan çıkan kalemin talaşlarını düzgün çıkartmaya çalışırdık yavaş yavaş. Güzel gözüküyorlardı. Kızlar defterlerinin aralarına koyarlardı. Biz erkeklerin hiç böyle fantezisi olmamıştır . Onların sonrasında zaten uçlu basmalı kalemler çıktı. Onların kalemtraş derdi filan olmazdı. Ucu olsun yeter. Kalem kalem dedik. Kalem denir? Nasıl sebep olmuştur? Düşündüm de her şeyi yazdığımız kalem nasıl kalem oldu, nasıl ortaya çıktı? Araştırdım ve araştırma sonuçlarına göre (http://tr.wikipedia.org ) şu bilgilere ulaştım.

Kurşun kalem olarak anılan kalemlerin yazar malzemesi, genellikle grafitten (karbonla karıştırılmış kil) oluşur, etrafında da ahşap bulunur. Diğer bir kalem türü ise, mürekkepli kalem olup, binlerce yıldır kullanılmaktadır. Kurşun kalemler sadece 18. yüzyıl'dan beri vardır. Kalemlerin şekil, renk, biçim, tür, kulanldığı yer gibi birçok tasnifi olmakla beraber "dolma kalem, tükenmez kalem, uçlu(versatil) kalem, boyama kalemi ve çizim kalemi gibi genel adlandırmaları da vardır. Kalem, tarihte antik Mısırlılar ve Romalılar tarafından kullanılmıştır.

Kalem kelimesinin Latincesi pencillus, küçük kuyruk anlamına gelir. Almanca Bleistift, kelimenin tam anlamıyla "kurşun kalem" anlamına gelir.Kalem kelimesi Türkçe'ye Arapça'dan geçmiştir. Yunanca kamış anlamına gelen gelen "kalamos" kelimesinin Arapça'da kalem şekline dönüştüğü düşünülmektedir. Grafit parçalarını Sibirya Türkleri kullanmış ve ismine "Kara Taş" adını vermişlerdir. Bu bilgi yaklaşık 1 yy.dan itibarendir.Türklerden Ruslara geçen kalem, Rusça 'da (karandaş) adını almıştır. İsviçreli kalem markası Carandache de markasını bu isimden almıştır.

1565 yılında, bazı kaynaklara göre ise erken 1500 yıllarında Borrowdale Kilisesi, Cumbria, İngiltere yakınlarındaki Seathwaite kentlerinden ilk kalem taslakları ortaya çıkmıştır. Bu taslaklar, koyun işaretleme ihtiyacının bir ürünün olarak ortaya çıkmıştır. Grafitin bu ihtiyaç için son derece saf, sağlam kolayca şekil alabilir olması, kullanılmasında büyük rol oynamıştır. Zamanla grafit değerlenmiş ve kullanım alanları artmaya başlamıştır.

Ancak grafitin bu ilk hali kullanışsız olup çeşitli formlarda etksini kaybedebilen bir maddeydi. Bunun üzerine grafit yünlerle, daha sonra ise sopalarla kullanılmaya başlandı. Artık grafit giderek kalem halini alıyordu. İlk denemeler, toz haline getirilmiş grafit, kükürt ve antimon kullanılarak yapılan blok kalemlerdi. Yapılarında ahşap kullanılıyordu. Çubuk kalemler artık zararsızdı ve artık grafit zehirli değildi. lk ahşap tutakları düşünen İtalyanlar olmuştur. İlk tutaklar kare şeklinde olup, grafit ve kare prizma şeklinde bir çubuktan oluşmuştur. Ancak bu kullanışsız kalem üzerinde çalışmalar devam ettirilmiştir. Özellikle bir İtalyan çift, Simonio ve Lyndiana Bernacotti adlı iki marangoz, marangozluk parçalarını işaretleme amacıyla ilk modern ahşap çubuklu kalemi geliştirdiler.

Onların geliştirdikleri bu kalem, oval ve daha düz bir kalemdi. Bu taslak ilk olarak ardıç ağacından çukurlu bir çubuk ile yapıldı.Kısa sürede üstün bir teknik ortaya çıktı: İki ahşap yarısı bir grafit takılı ve iki yarısı sonra birlikte yapıştırılmış sopa. İşte bu yöntem, bugün kullanılan kurşun kalemlerin yapılış yöntemini başlatmıştı. Kalemin yapılış şeması Katı grafit için, 18. yüzyılda bilinen tek grafit kaynağı İngiliz Seathwaite Fell madenleri'ydi. Fransa'da, kalem ihtiyacıyla grafit ihtiyacı ortaya çıktı. Ancak Fransa grafit ithalatını gerçekleştiremedi. BUnun üzerine Napolyon'un ordusundan bir Subay, Nicholas Jacques Conte, 1795 yılında kil ve toz grafitin karıştırılıp tahta çubuklarla fırına verilmesiyle oluşturlan kalemler keşfetti.

Kil-Grafit karışımının oranları farklı olarak, grafit çubuğun sertlik dercesi de farklı olabiliyordu. Bu yöntemle grafite olan ihtiyaç belli bir miktar azaltılabilmekteydi. Bu yöntem, 1790 yılında kullanılmaya başladı. İngiltere'de, tüm kalemlerde bıçkı grafit yapılmaya devam etmiştir. İlk başarılı yöntem, Henry Bessemer'in 1938 yılında katı grafit içine sıkıştırılan grafit tozunun bıçkılanmasıydı. Böylece kalem tekrar kullanılabiliyordu. Amerikan devrimine kadar, Amerikan kolonistler kalemleri Avrupa'dan ithal etmişlerdir. Amerika'da ilk ahşap kalemlerin William Munroe adlı bir marangoz tarafından yapıldığı söylenir. Ancak bu, Concord'da ilk kalem tasarımı değildir.

Henry Petroski'ye göre, deneyüstüce filozof Henry David Thoreau iyi bir kalemin nasıl yapılacağını bağlayıcı olarak kıl kullanarak keşfetti. Bu buluştan sonra, Thoreau'nın babasından kalan, Charles Dunbar'ın Hampshre'daki 1821 yılında grafit kullanılarak kalem ürettiği kalem fabrikası tanınmaya başlandı. William Munroe'nun kalem yapımı metodu özenli ana yavaştı. Massachusetts'in Acton şehrinde, Ebenezer Wood isimli bir kalem fabrikası sahibi kalem üretiminin otomatikleşmesi için çalışmalar yürüttü. İlk olarak daire testereler kullandı. Ancak Ebenezer Wood buluşunu patentlemedi.

Tekniklerini isteyenlerle paylaştı. Bu kişilerden biri olan Eberhard Faber kalem üretiminde lider oldu. 19. yüzyılın bitiminde, 240, 000'den fazla kalem hergeçen gün Amerika'da kullanılmaya başlandı. Kalemler için en çok kullanılan ağaç Kızıl Sedir'di. Kızıl Sedir aromatikti ve kesildiğinde kıymık oluşmuyordu. Erken 1900'lerde Kırmızı Sedir malzemesi azalmaya başladı. Çünkü kalemlere duyulan talep sürekli artıyordu. Bunun sonucunda, 1915'te ilk kez mekanik kalem üretimine gidildi.Daha sonra Kırmızı Sedir'e alternatif ağaçlar bulundu. Dünya çapında, her yıl 14 milyonun üzerinde kalem üretilmektedir.

Düşünüldüğünde o kadar çok kalem çeşidi var ki şu anda günümüzde, saymak zor açıkçası.

Mesela ; Grafit Kalemler · Karbon Kalemleri · Renkli Kalemler · Yağlı Kalemler · Suluboya Kalemleri · Mürekkepli kalemler · Kamış kalemler · Demir kalemler · Keçe kalemler · Kemik kalemler · Bambu kalemeleri · Tüy kalemler, Marangoz Kalemleri (Kurşun Kalemler) · Kopya Kalemleri · Silinebilir Renkli Kalemler · Tükenmez Kalemler · Stenocu Kalmleri · Golf Kalemleri · Dövme kalemleri, Üçgen Kalemler · Altıgen Kalemler · Dairesel Kalemler · Bükülebilen Esnek Kalemler · Yelkenli kalemler · Sivri uçlu kalemler, Versatil(uçlu) Kalemler · Pop a Point Kalemler · Plastik Kalemler bunların çeşitlerindendir.

Umarım kaleminiz iyilik yazar, sevgiye mâl olur. Kalemler kırılmasın, satırlara yayılsın şiir şiir, kelâm kelâm . . .

GÖKHAN CENKER

 
Toplam blog
: 749
: 1983
Kayıt tarihi
: 11.10.07
 
 

Yazmanın hayatın akışının bir parçası olduğu kanısındayım. 6 Mayıs 1982'de doğdum ve İstanbul Kar..