Kanser tarama testleri

Bu yazımda kanserin dünyadaki ve ülkemizdeki hızlı artışında o an için ürküten ama sonrasına hayatımıza olduğu şekilde devam ettiğimiz sayısal verilerden bahsetmeyeceğim . Onun yerine kanserli dokunun çok hızlı büyüdüğünü ve bu büyümeye engel olmamız için tümörün erken tespitinini önemli olduğunu anlatmaya çalışacağım.

 Klinik olarak tespit edilebilen en küçük tümör boyutu 1 santimetreküp civarındadır ve bu boyuta ulaşması için DNA’sı hasarlı ilk kanser hücresinin 30-35 kez bölünmesi yeterlidir. Ve sonrasında bir santimetre küp boyutundaki bu tümör kitlesinin içindeki tüm hücreler  10-15 kez daha hep beraber bölünürse tümör iyileşmenin zorlaşacağı bir boyuta ulaşmış olur. Bu nedenle bu hızlı ve kontrolsüz sürecin bir an önce farkedilmesi ve tedavi ile hücre bölünmesinin engellenmesi kritik öneme sahiptir.

Kanserler erkenden tespit edip, erkenden tedavi edilirse bu savaştaki başarı ve tümüyle iyileşmiş bireylerin sayısı gittikçe artacaktır. Erken tanı için etkinliği çokça çalışma ile kanıtlanmış kanser tarama testleri vardır. Bu tarama testlerini belirtilen zamanlarda ve ayrıca   önerilen bazı özel durumlarda mutlaka yaptırmamız gereklidir.

Tarama testlerinin amacı kanser vücutta henüz  hiçbir belirti ve bulgu oluşturmamışken  kişi tümüyle sağlıklı iken  kanserin  tespit edilmesidir. .  Bu testler ile beraber kişinin aile öyküsü, geçmişi, mesleği vs. değerlendirilerek bir kişiye özgü  risk analizi yapılır ve bunlara göre bir takip-tedavi stratejisi belirlenir.

 Ülkemizde kadınlarda en sık görülen kanserler sıklık sırasına göre  meme, rahim, tiroid  ve kalın barsak kanseridir. Erkeklerde  en sık görülen kanserler ise  sırasıyla  akciğer , prostat ve kalın barsak  kanseridir. Bu kanserler içinde tarama testlerinin en yararlı olduğu kanser türleri   ; meme kanseri, rahim kanseri ve kalın barsak kanseridir.

Meme kanserini erkenden tespit etmek için kullanılan tarama testleri ve yapılması gerekenler:

-20 yaşından sonra her ay adet dönemi  sonrası ilk banyoda yapılan  kendi kendine yapılan meme muayenesi

- 20-40 yaşları arasında iki yılda bir, 40 yaşından sonra ise yılda bir kez doktorun yapacağı klinik  meme muayenesi

- 40 yaş üzerinde yılda 1 kez mamografi çekilmesi ( Mamografiye  doktorun önerisi ile meme ultrasonografisi eklenebilir.)

- Ailesinde meme kanseri öyküsü olan yüksek riskli bireylerde  doktorun belirleyeceği sıklıkta MR incelemesi

-Aile öyküsü olanlarda BRCA-1 ve BRCA-2 adı verilen genlerin araştırılması

Rahim kanserini erkenden tespit etmek için kullanılan tarama testleri ve yapılması gerekenler:

-20 yaşından sonra her yıl kadın-doğum doktoru tarafından yapılacak jinekolojik muayene

-Yine 20 yaşından sonra üç  yılda bir kez (tercihen yılda bir kez)  pap- smear ya da sıvı bazlı smear testi

-Beş yılda bir HPV (insan  papilloma  virüsü)  testi ( HPV’nin kansere sebep olan tipleri pozitif bulunursa kolposkopi yapılır.)

Kolon kanserini erkenden tespit etmek için kullanılan tarama testleri ve yapılması gerekenler:

-50 yaşından sonra yılda bir kez dışkıda gizli kan aranması testi

-50 yaşından sonra beş yılda bir kez sigmoidoskopi. polip vs var ise biyopsi yapılması

-50 yaşından sonra on   yılda bir rektal muayene, kolonoskopi ve /veya kolon grafisi. (Polip, lezyon vs var ise biyopsi yapılması)

-Kanda karsinoembriyojenik antijen (CEA) düzeyinin ölçülmesi : CEA ölçümü erken tanıda ama en çokta tedavinin takibinde kullanılır.

-3 yılda bir kez dışkıdan DNA analizi:

-Sanal kolonoskopi (Kalın barsaklar hava ile doldurularak bilgisayarlı tomografi çekilir ve kolon içinde üç boyutlu görüntüler elde edilir. Bu görüntülerde bir şey tespit edilir ise kolonoskopi yapılır. )

Prostat kanserinierkenden tespit etmek için kullanılan tarama testleri ve yapılması gerekenler:

-50 yaşından sonra her yıl  rektal muayene yaptırılması ve

-Yılda bir kez kanda  prostat spesifik antijen (PSA) miktarının ölçülmesi

-Ailesinde prostat kanseri olanlarda tarama testlerine  40 yaşında başlanır.

 Bu tarama testlerini özel hastanelerde yaşa ve cinse göre belirlenmiş check-up  programlarından size uygun olanını  seçerek ya da kamu hastanelerinde kurulmuş olan KETEM  (Kanserde Erken Teşhis Tarama ve Eğitim Merkezi) birimlerinde yaptırabilirsiniz .

Sağlıkla kalın!