Mlliyet Milliyet Blog Milliyet Blog
 
Facebook Connect
Blog Kategorileri
 

26 Ağustos '09

 
Kategori
Kültürler
 

Karay veya Karaim Türkleri-12-

Letonya’da, özellikle Riga’da ve hatta Litvanya’da yaptığımız gezi sırasında buralarda Türklerin de yaşadıklarını söylediler. Türk oldukları halde Hıristiyan olarak yaşıyorlar. İçlerinde müslüman olarak yaşayanların sayısı çok azdır.

Karay, kara’ya mensup olan demektir ve sonundaki Arapça aidiyet”i”si Türkçe ses uyumuna göre düşüp “y” olmuştur. Karaylar, ibranice çoğul takısı “im” getirilerek <ı>KARAİM şeklinde telaffuz edilir. Karaylar; Beyaz Rusya, Litvanya, Kırım, Batı Ukrayna, Polonya, ABD, Rusya, Dağıstan Türkiye İsrail ile Romanya’da bulunan Musevi Türk topluluğudur.

ETİMOLOJİ açısından Karaim kelimesinin kökeni hakkında pek çok görüş ortaya atılmıştır. “ Kara” kökenin Arapça okumak, kıraat etmek anlamına gelen ve “ Karae”den veya (ikra’dan) gelen veya geldiği ve aynı şekilde Arapça ile aynı dil ailesinden olan İbranice’deki yine okumak anlamına gelen Karai’den geldiği ve sadece Eski Ahidi Otorice kabul ettiklerini ve genel yahudi kelimenin benimsedikleri diğer Tevrat yorumlarını göz önüne almadıklarını ima eden bir ifade olduğu da söylenmiştir.

Bir diğer görüşe göre 10.yüzyılda Bizans’tan sürgün olarak Hazar ülkesine giden ve Museviliğin Karai mezhebine bağlı olan insanlar, Hazar Devleti sınırları içinde kalan Kırım topraklarına yerleştirildiler. Hazar hakanının Musevi inancını kabuletmesiyle, karai mezhebi, Kırım’da yaşayan Türkler arasında da yayılmaya başladı. Bu inancı kabul eden Türk tohplulukları, ilerleyen yıllarda “Karaim”adiyla anılmaya başlanıldı.

Karayların museviliği seçmesi tamamı ile Karay hanının müslüman olup halkın diğer Türk toplulukları ile karışmasını istemediği için ve Musevilikte de sonradan Musevi olmak olmadığından halkının orijinalliğini korumak için bu dini seçtiler. Bunların da Türkçeye yakın bir dilleri vardır. Ayın gibi törenlerde “ Ey İsrail oğulları” demezler, “Ay Karaoğlu” derler. Geleneklerinde Anadolu geleneği hâkimdir.

Karayların konuştuğu dil Kıpçak Türkçesidir. Bu dil Kıpçak Türkçesi grubuna girer. Karay kültüründeki Kıpçak Türk Karakteri Güney Rusya’da Kıpçak stepleri denilen bölgede yaşayan Karayların atalarının Türkçe konuşan diğer halklarla karışmış olabileceğini akla getirmektedir. Günümüzde küçük bir grup olan Karayların sayısı 5000 civarındadır. Karay dilinin, Karaçay, Kırım Tatarcası, Nogay gibi öteki Türkçe lehçeleri ile birçok özelliği vardır. Bu dili konuşanlar; öyküler, masallar, türküler koşuklar ve yemek adları gibi özelikleri paylaşırlar. Karaylar ibadetlerinde Karay Türkçesini kullanırlar.

Bugün Lituanya’da ve çok az sayıda Letonya’da bulunan Karayların dilini günlük konuşmada kullanılanların sayısı 50’ yi geçmez. Bu sayı Ukranya’da sekizdir. Polonya Karayları iletişim için artık bu dili kullanmasalar da bu dili zor da olsa, kullananlar vardır.

Son yıllarda Kırım’da bu dil gençler arasında az da olsa konuşabilmektedir. Lituanya’ da ve Letonya’da çok az sayıda bugün Karay dilini sadece Pazar günleri okullarda öğretilir. 1988’de kurulan Litvanya Karay Kültür Derneği’nce bu dilin gelişimi ve öğretilmesi konusunda destek verilir. Ayrıca Karay topluluğu, gençleri ulusal ekinlikleri, kültürleri ve geçmişleri bağlamında; hatta gelenek ve göreneklerini için çalışmalar yapılmakta ve her yıl gençlik ve kültür bayramları düzenlenmektedirler.

Şimdi KARAY Dilinden birkaç örnek vermek istiyorum:

Sav: Sağ, iyi anlamındadır.

Sav-uş: iyimleş( mek), savuş(mak ), TDK. Sözlüğünde ise, Hastalık ya da başka

Kötü bir durum geçirmek. İyileşmek anlamındadır.

Sav-uş-tur: Savuş-turma(mak ), iyileştir (mek ).

Sav-uştur-u: Savuşturucu: savuşturmanın isim durumu.

Sav-uş-tur-uv-cu: Savuşturu, doktorlar.

Sav-uştur-uv: Savuşturucularım, doktorlarım.

<ı>Kendi dillerinden Karay’lar (karaim Türkleri) gelişlerini şöylece anlatıyorlar: “ Vatat Biy, sofunda ondördüncü yüzyılının da başlayında on beşinci yüzyılın tirildi, yomaxlarına kora bar dunyanın ol keltirdi karaylarni krimnin yanından, Kara Tengizinin yanından, da olturyuzdu. Karaylarını bunda Trosxta. Berdi Karaylarya kop yer ki bolyey nesinden tirilma karaylarya.

TÜRKİYE’DE KARAY TÜRKLERİNİN İZLERİ

Bizans ile Hazar Türkleri arasındaki yakın ilişki sebebiyle Anadolu’da Karaylar uzun bir tarihi dönemden beri yaşamaktadırlar. Bu ilişki Osmanlı döneminde de devam etmiş ve Anadolu’da 80’e yakın Karay Cemaatı yaşamaya başlamıştır. Fatih’in İstanbul’u fethinden sonra önde gelen Karay Cemaatlerinin merkezi İstanbul haline gelmiştir. İstanbul’daki en uzun ömürlü Karay Cemaati Hasköy’de yaşamıştır, İstanbul’daki “ bu günkü Karaköy” adınının “ Kara Köy’den” geldiği ifade edilmektedir. Çıksalında Seferad mezarlığının yanında bir duvarla ayrılmış Karay Mezarlığı bulunmaktadır.

Bugün A.B.D. Avrupanın çeşitli ülkeleri, Türkiye, İsrail ve eski Sovyet coğrafyasında olmak üzere bütün dünyada 30.000’in üzerinde Karaylı Türk yaşamaktadır. Kırımın Kenesa kasabasında 700 kadar yaşayan Karaylar çoğunluktadırlar. Kırım’da çok anıları bulunan Karaylar Polonya’da Litvanya yakınlarında 50, Krakovi’de 65, Karay yaşamaktadır. Litvanya‘da ise Vilinius yakınlarında 138, Trakal’da 65 ve diğer bölgelerde 50 karay yaşar. Rusya’da, Dağıstan’da ise azınlıkta olan Karay Milleti, İsrail’de 7000- ile 13.541 civarında karaylıların bulunduğu tesbit edilmiştir.

Karaylılar yılardır Kırımçaklaryla birlikte yaşamışlardır. Sonradan savaşlar nedeniyle çoğu Karay Karay Kırımçaklarla ayrılmıştır. Arhur Koestler “ Onüçüncü Kabile “ kitabında Hitlerin Yahudi Katliamında kamplarında olan Avusturya’da Theresienstadt ve Mauthausenn’da Almanya’da Dacheau’da ölüm kayıtları arşivlerinde Yahudi ve Müslüman Türklerde vardır. Yok, ettiği çevrelerde benimsenmeye devam etmektedir.

Bitti

 
Toplam blog
: 2227
: 832
Kayıt tarihi
: 27.06.09
 
 

1946 Mardin ili, Kızıltepe ilçesi'nin Esenli köyünde doğmuştur. İlk ve ortaokulu Kızıltepe'de bit..