Kayıp demiryolu

Yolculuk denilince aklıma en son gelen ama her seferinde de çok keyifli olduğunu düşündüğüm trenler... Uzun yol planlarımın baş kahramanı... Türk filmelerinin, acıklı türkülerin ayrılık ve gurbet temalarının vazgeçilmezi... Hepimizin hayatında bir şekilde yer almıştır tren ve tren yolları... Trenlere ve tren yolculuklarına böyle duygusal bakarken, aslında trenlerin başka misyonları da olduğunu da hatırladım 'Kayıp Demiryolu'nu duyunca.

1914-1916 yılları arasında İstanbul'da Kağıthane-Kemerburgaz-Ağaçlı-Çiftalan arasında yapılan ancak, sonraki yıllarda izi kaybolan demiryolundan bahsediyorum. Tren yolculuğu sevgime tarih karışınca güneşli bir Eylül sabahında 'Kayıp Demiryolu'nun izinden gitmeye karar verdim.

İstanbul karanlıklar içinde

Bu geziden aklımda kalanlara gelince, 1. Dünya Savaşı yılları... İstanbul karanlıklar içinde. Çünkü, şehirde kömür yok. Hayati önemdeki kömür, asker sevkiyatı yapan vapurların yanı sıra İstanbul'un elektrik ihtiyacı için kullanılıyor. Yani, bugünkü Santral İstanbul (Silahtarağa Termik Santrali) olarak bildiğimiz yer, şehrin elektrik ihtiyacını karşılıyor (1980'lere kadar da bu işlevini sürdürüyor).

O dönem İstanbul'a kömür, İngiltere ve Zongultak'tan gemilerle sağlanıyor. Ancak, Çanakkale Boğazı kapalı, Zongultak'tan gelen gemiler de Ruslar tarafından batırılıyor. Kömür sevkıyatı durunca İstanbul elektriksiz, vapurlar çalışmıyor. Karadeniz kıyılarında Kilyos-Çiftalan bölgesindeki linyitin taşkömürü ile karıştırılıp kullanılabileceği düşünülünce, Silahtarağa Santrali ve Çiftalan arasına demiryolu döşenmesine karar veriliyor.

62 kilometrelik hat

Demiryoluyla Enver Paşa ilgileniyor. Hatta bu nedenle demiryolunun Kağıthane'deki ilk durağının adı da Enver Paşa olmuş. Demiryolu için malzemeler Almanya'dan getiriliyor. Ve 1914-1916 yılları arasında 62 kilometrelik bu hat döşeniyor. Enver Paşa, demiryolunun yapım çalışmalarını fotoğraflaması için subaylardan Hasan Mukadder Dölen'i görevlendiriyor.

İşte, demiryolunun gün yüzüne çıkması da Hasan Mukadder Dölen'in çektiği fotoğrafların peşinden giden torunu Prof. Dr. Emre Dölen sayesinde oluyor. Demiryoluna ait ray parçaları ve bazı kilometre taşları şu anda Kağıthane Belediyesi'nin bahçesinde sergileniyor. Ancak, diğer parçalara ulaşılamıyor.

1920 yılından sonra linyit kömürünün kullanılmamasıyla birlikte bu demiryolunun da işlevi kalmıyor. 2. Dünya Savaşı'nda kısa bir süre askeri sevkiyatlar için kullanılıyor. 1950'lerde ise hat tamamen sökülüyor, demiryolu tamamen kayboluyor.

Tren bekleyen...

Kağıthane'deki durağın yerinde şimdilerde bir meydan, demiryolunun Kemerburgaz'daki Eğri Kemer'in altından geçtiği yerde ise bir fabrika var. Çiftalan Köyü'nde ise demiryolundan hiç bir iz kalmamış. Ancak, Çiftalan durağı olduğu tahmin edilen yerde mandaların dinleniyor olduklarını görünce, 'Genlerinde var herhalde, tren geçmesini bekliyorlar' demek geldi içimden...