Kazakistan’da Yatırım Cazibesi

Son zamanlarda, artan sayıda yabancı iş adamlarının paralarını Kazakistan'da “çalıştırmayı” tercih ettikleri gözleniyor. Uzmanlar Kazakistan’da hangi yatırımındaha cazip ve hangi sektörlerin daha avantajlı olduğunu tespit etmeye çalışıyorlar.Çünkü, yatırım kolay bir iş değildir ve belirli riskler içerir. Kural olarak, girişimciler işlerini geliştirmek ve güçlendirmek için güvenli yollar ararlar. Kimse parasını sokağa atmak istemez. Ayrıca, yatırımın doğru yaklaşımla uzun yıllar boyunca iyi bir gelir getiren uzun vadeli bir iş planı olduğunuda akıldan çıkarmamalıdır.

Ernst & Young 2011 yılında Kazakistan'ın yatırım çekiciliği üzerine bir araştırma yaptı ve bunun için dünyanın 20 ülkesindenbu ülkeye yatırım yapan 200'den işadamı ile röportaj gerçekleştirildi. Röportajakatılanların % 32'si Kazakistan'ı yatırımkonusundaBDT ülkelerinin en çekici üç ülkesinden biri olarak ifade etti. Yaklaşık olarak aynı sayıda kişi de ülkenin yatırım çekiciliğinde artış olacağını öngördü.

Birçok uzman, yıllar içinde ülkedeki yatırım ortamının çok daha elverişli hale geldiğini söylemektedir. 2018 yılında, “yatırım çekiciliği” kriterine göre, İş Yapma Derecesinde Kazakistan dünyadaki 190 ülke arasında 36. sıradaydı. Son verilere göre, sadece 2018'in ilk yarısında, Kazakistan'daki doğrudan yabancı yatırım hacmi 12 milyar dolardan fazladır.

Geçtiğimiz yıllarda ülkede faaliyet geçen Astana Uluslararası Finans Merkezi (AUFM) yatırımları çekme ve koruma hususunda ana finansal platform haline geldi. Standartları geliştirme bölümünün üyesi, İslam Mali Kurumlar için Muhasebe ve Denetim Etik Kuralları (AAOIFI) Baş Araştırmacısı ve AUFM Mesleki Gelişim Başkanı Farhan Nur birkaç yıl içinde bu finans merkezi bölgede belirleyici bir rol oynayacağına işaret etmektedir.

AUFM'nin uluslararası tahkim merkezindeki hakem grubunun üyesi ve AUFM'nin İslami finans konusundaki danışma kurulunun üyesi olan İngiltere ve Galler'deki kıdemli mahkemelerin avukatı Şeyh Bilal Khan da Kazakistan'ın böyle bir merkezi en uygun zamanda kurduğuna dikkat çekmektedir. Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev bu merkezi kurarak, ülkenin gelirlerini çeşitlendirmek vebu konuda enerji bağımlılığından uzaklaşmaya çalıştıklarını ifade etmişti. Şimdi bu gerçekleşmektedir.

Uzmanlara göre, finansal hizmetler dikkat edilmesi gereken en esnek sektördür. Ayrıca, İngiltere, Amerika Birleşik Devletleri ve diğer ülkelerin kuruluşlarının şu anda Samruk Kazyna, KazMunayGas ve Kazaktelecom gibi Kazakistan’ın önde gelen dev şirketlerinin hisselerin ihalka arz üzerinden satın almaları dikkat çekmektedir.

Bununla birlikte, Kazakistan'da yatırım yapmak için en önemli sektörlerden bir diğeri hayvancılık ve tarımdır. İngiltere ve Galler'deki yüksek mahkemelerde avukat Şeyh Bilal Khan'a göre, aslında Kazakistan'da mikro finans, küçük işletmeler de dahil olmak üzere çok fazla sektörde yatırım fırsatı mevcuttur.

Bu arada, küçük işletmeler hakkında bilgi vermek gerekirse, ülke, genç bilim insanlarına ve onların fikirlerine büyük önem vermektedir. Bu nedenle yeni kurulan şirketlere yatırım yapmak da başarılı yatırım seçeneklerinden biri olarak gösteriliyor. Ayrıca, bu tür projelerin gelişme alanlarının da ekoloji, enerji, sosyal problemler, finans, nesnelerin interneti, mobil uygulamalar vb.gibi çok farklı olduğuna da dikkat çekiliyor.

Ancak ekonominin Kazakistan'a yatırım yapması gereken ana sektör hala hammadde sahasıdır. Doğal kaynaklar bakımından zengin olan Kazakistan'da her türlü mineral bulunduğundan özellikle hammadde kıtlığı olan devletler buna ilgisiz kalamaz.

Örneğin, Forbes Kazakistan’a göre, Kazatomprom'un hisselerinin arzı sayesinde, uluslararası yatırımcıların uranyum endüstrisine ilgisi canlandı. Çünkü nükleer reaktörlerde elektrik üretiminde kullanılan uranyum 2018’de en çok talep artışı olan maddeler arasında yer almıştı.

Geçtiğimiz 12 yıl boyunca Kazakistan 264 milyar dolar doğrudan yatırım çekti. Hollanda, ABD, Fransa, İsviçre, Rusya ve Çingibi ülkeleren başta ekonominin hammadde sektörüne yatırım yapıyor. Kazakistan'ın ihraç ettiği mallar arasında petrol, bakır, çinko, cüruf, cevher, mineral yakıt, demir metal vb.hammadde kaynakları bulunmaktadır.

Ancak, uzmanlar, Kazakistan’ın işlenmek üzere ihraç ettiği ürünleri, daha sonra mamul ve bitmiş bir ürün şeklinde tekrar satın aldığına dikkati çekiyorlar. Bundan dolayı işadamları ve yatırımcıların Kazakistan'da doğal hammadde kaynaklarının işlenmesi için fabrikalar ve tesisler kurmasının cazip olacağı belirtiliyor. Bu, yerli alıcılar için ürünlerin maliyetini düşürecek ve ihracat için malların kalitelerini artıracaktır.

Kazakistan ayrıca yatırımcıya önemli garantiler veriyor. Bunlar arasında Kazakistan Cumhuriyeti yasaları ve onaylanan uluslararası anlaşmalar ile güvence altına alınan hakların ve çıkarların tam olarak korunması; yatırımcılar ve devlet kurumları arasında yapılan sözleşme şartlarının istikrarı; kamulaştırma ve talep durumunda, yatırımcı oluşan zararlardan tam olarak karşılanması vardır. Yatırımcılar ayrıca ülkedeki ekonomik faaliyetleri ile ilgili gerekli tüm bilgilere ücretsiz olarak erişebilirler.

Kazakistan devleti ayrıca yatırımcılara birçok avantajlar da sağlamaktadır. Bunlar gümrük vergilerinden ve ithalat KDV'si muafiyeti, ayni hibeler, yatırım sübvansiyonları, ithalat gümrük vergilerinden muafiyet vesaire gibi konulardır.

Uzmanlar, genel olarak, Kazakistan yatırım pazarının önemli bir bileşenine dikkat çekiyor: gelecekteki istikrar ve güven. İşte bu da Kazakistan’a yatırımın çekiciliğinin ana göstergelerinden biri olarak karşımıza çıkıyor.