Kendine zarar verme davranışı

Sofokles'in bilenler için malum "Oedipus" trajedisinde hikaye olunur ki; babasını öldürüp annesi ile evlenen Thebai kralı Oedipus gerçeği öğrenince gözlerini oyarak kendini cezalandırır.. "Kendine zarar verme davranışının" mitolojik kaynağını oluşturur bu anlatı.

Dan Brown’un çok satan kitabı “Da Vinci Şifresi”ndeki Silas karakteri okuyanlar ve özellikle kitabın sinema uyarlamasını izleyenler için de oldukça etkileyicidir. Opus Dei’nin albino müridi, ölümcül keşiş, günahlarından arınmak için (o da baba katili) baldırına bir işkence aleti takar ve öyle dolaşır. Bu aleti ara sıra sıkıştırarak kendine verdiği zararı ve acıyı arttırır. Kendine fiziksel zarar verme davranışının çarpıcı bir örneklemesidir bu da.

“Sekreter” adındaki 2002 yapımı, yine kitap uyarlaması, film kendine zarar verme davranışının en planlı programlı uygulayıcısını getirmiştir gözler önüne. Maggie Gyllenhaal’ın oynadığı sekreter, “Lee Holloway” karakteri, çantasının içinde, kesici aletlerden oluşan bir setle birlikte, kendini kestikten sonra kullanacağı pansuman malzemelerini de taşır. Zorlantılı anlarında, bacaklarına kesikler atarak kendini yaraladıktan sonra, yeniden yaşamla başa çıkabilme konusunda bir müddet için daha iyi hisseder kendini.

Van Gogh’un derin bir psikoz esnasında kulağını kesip bir fahişeye göndermesi de yukarıdaki davranışların “gerçek” benzerlerindendir.

Bu örneklemeler, 1946 yılında suçluluk duyguları içinde her iki göz küresini çıkarmış olan kadın hasta ile tıbbi literatüre giren “kendine zarar verme davranışını” betimlemek için kullanılabilir.

“Günümüzde ise her 600 kişiden birinin tedaviye ihtiyaç duyacak şekilde kendine zarar verdiği bildirilmektedir.” Bilmiyorum sıklık şaşırttı mı sizi. Şaşırttı ise Müslüm Gürses konserlerinin ana haber bültenlerine yansımalarını hatırlatmak yeterli olacaktır sanırım.

“Kendine zarar veren kişi çocukken ya da genç bir yetişkinken muhtemelen çok zor ve üzücü deneyimler geçirmiştir. O zamanlar söz konusu kişi büyük ihtimalle güveneceği kimse bulamamış; bu yüzden de yaşadıklarıyla baş etmesi için gereken desteği ve duygusal boşalımı yaşayamamıştır. Yaşadığı deneyim fiziksel şiddet, duygusal ya da cinsel taciz içermiş olabilir. Bu kişi ilgilenilmemiş, sevdiği bir kişiden ayrılmış, zorbalık görmüş, tacize maruz kalmış, saldırıya uğramış, yalnız bırakılmış, dayanılmaz baskı altında bırakılmış, evsiz kalmış, bakımevine yollanmış olabilir.”

Kendine zarar verme davranışı; “Kişinin kendini ciddi bir şekilde zarar verecek biçimde kesmesi ya da vücudunun belirli bölümlerine zarar vermesi olarak tanımlamıştır.” Bu tanımlama, isteyerek ve amaçlı olarak yapılan fiziksel bir girişimi ifade eder.

Konuyu bir başka boyutta da tartışmak mümkündür aslında.. Zor durumlar ya da duygularla başa çıkma yolu olarak seçilen “zarar verme davranışı” farklı düzeylerde herkeste görülebilir. Kendine kızıp duvara yumruk atanları çok görmüşsünüzdür mesela. Ben saçlarını yolanları biliyorum örneğin, sivilceleri ile oynamayı alışkanlık haline getirenleri. Bazı durumlarda ise bu zarar verme doğrudan kişinin kendine yönelik bir fiziksel davranışını içermeyebilir.

Örneğin, sonuçlarını hem kendimiz hissettiğimiz hem de çevremizde gördüğümüz halde sigara kullanmayı, aşırı yemek yemeyi ya da hiç yememeyi, kaza yapabilme ihtimaline rağmen arabamızı daha hızlı sürmeyi, kendimize zarar veren bir ilişkiyi sürdürmeye çalışmayı “kendine zarar verme davranışı” olarak gösterebiliriz.

Görüldüğü gibi, kendine zarar verme, ağır bir psikolojik bozukluğu olandan, “günün stresini bir sigara” yakarak atan kişilere kadar geniş bir yelpazeyi anlatır.

Fiziksel boyutta kendine zarar verme davranışı (kendini kesme), planlı bir psikiyatrik yaklaşımı gerektirir. Özellikle gençlik çağındaki çocuklarında bu davranışı tespit eden ya da şüphelenen ebeveynler çocuklarını bir psikiyatrik yardım almak için yönlendirmelidirler.

Sevgiyle kalın..

Bu yazı yazılırken aşağıdaki iki çalışmadan büyük ölçüde yararlanılmıştır;

http://www.mind.org.uk/NR/rdonlyres/5B8E10FC-2225-4E7A-8650-2AFADE585C50/0/Understandingselfharm2005TURKISH.pdf
http://www.yeniden.org.tr/dokuman/kzvd%20rapor2.pdf

Not: Yıllık iznimin bir bölümünü kullanacağımdan :) bloglarıma bir süreliğine ara veriyorum.. Merak edebilecek olanlara duyurulur..