Kontrol kimde? Ebeveynde mi, çocukta mı?

Ne zaman çocuğumla tartışmaya girmeye kalksam beni deli ediyor, en sonunda pes etmek zorunda kalıyorum. Küçücük velet bizi parmağında oynatıyor. Kontrol çoğu zaman onun elinde. İyi de bizi böyle yönetmeye devam ederse ne olacak.? İstediğimiz şeyi ona nasıl yaptıracağız? Doğruyu, yanlışı nasıl öğrenecek?  Her istediğini yapmadan onu nasıl eğiteceğiz?

Çoğumuzun defalarca yaşadığı tecrübeler bunlar. Sakın umudunuzu kaybetmeyin. Size önereceğim şeyleri uyguladığınızda kontrolü çocuğunuzun elinden alabilirsiniz. Çocuklar eğer hararetli  bir tartışmaya girer ve yeterince sizi provoke ederlerse istediklerini yaptırabileceklerini sanırlar. Çünkü aileleri eninde sonunda pes edecekler veya tartışmanın hararetine kapılıp çocuktan istemiş oldukları şeyi unutacaklardır. Çocukları eğitmenin tartışmaya girmek dışında da yolları vardır. Çözüm onların söylediklerini kişiselleştirmemek ve ciddiye almamaktır. Çok abartılı sözcükler kullanabilirler. Onlara iyi ebeveynlik yapmadığınızı, çok adaletsiz olduğunuzu, başka ebeveynlerin daha iyi olduğunu bile söyleyebilirler. Gerçekte bunlar söylemek istedikleri şeyler değildir. Sadece size kötü hissettirip savunmaya geçmenizi ve tartışmanın yönünü değiştirerek onları rahat bırakmanızı isterler. Bunun için akıllarına gelen ilk şeyi söyleyebilirler. Sakın ciddiye almayın. Tartışmada muhakkak 2 rol vardır, bunlardan biri pasif, diğeri agresiftir. Eğer siz güçlü başladıysanız, sizin üzerinize gelerek sizi pasifize etmeye çalışırlar.  Herhangi bir konu açıp sizi suçlu hissettirebilirlerse, hele hele siz de savunmaya geçerseniz rolünüzü ve kontrolü kaptırdınız demektir. Çocuğun söyledikleri ile ilgili tartışmaya girmek sizi bir yere vardırmaz, sadece daha çok sinirlenmenize ve kontrolünüzü kaybetmenize yol açar.

Tartışmak yerine şu sözlerin tılsımından yararlanabilirsiniz: Ne olursa olsun..... yine de...., Bunun ....... ile hiçbir ilgisi yok., ....... beni ilgilendirmiyor.  Bu kalıplar tüm provokasyonlara rağmen sizin konudan ayrılmamanızı ve kararlı davranmanızı sağlar. Bu teknik öğretmenlerin de çok işine yarayacaktır.

Aşağıda çocuğun ve annenin kontrolü ele aldığı iki diyaloğu okuduğunuzda ne demek istediğimi anlayacaksınız.

Kontrol çocukta (Konu adaletsizlik)

-Emre lütfen çamaşırlarını yerden toplayıp kirli sepetine atarmısın? (Anne video oyunu oynayan 14 yaşındaki oğluna seslenir)

-Üfff, neden herşeyi bana emrediyorsun, Merve hiç bir şeye dokunmuyor. Tabi o senin kıymetli çocuğun, benden daha değerli. (Burada çamaşırları sepete koymakla asla ilgisi olmayan bir konuya kayılıyor dikkat)

-Bu doğru değil biliyorsun. O senden çok daha fazla yardım ediyor bana. ( Şimdi anne savunmaya geçti, tehlike sinyali)

-Tabi, tabi hala onu koru. Zaten sende adalet duygusu ne gezer. (Provokasyona devam, acıtacak sözler de yoldadır) Senden nefret ediyorum, canın cehenneme.

-Şu koca çeneni kapatmazsan kötü olacak, bu kadarına tahammül etmeyeceğim.

(Anne tehtid yöntemini kullanıyor)

- Tabi, tabi, her zaman çenesini tutması gereken benim zaten. Merve ne dese haklı. O hep cici kız senin gözünde. (Bunları söylerken video oyununu oynamaya devam eder)

Bu tartışmanın  hiçbir yere gitmeyeceğini görebiliyorsunuz sanırım. Anne çocuğun söylediklerini cevaplamaya çalıştıkça tartışmayı kontrol eden çocuk olur.Bir de diğer yönden bakalım.

Kontrol Ebeveynde (Konu adaletsizlik)

-Emre lütfen çamaşırlarını yerden toplayıp kirli sepetine atarmısın? (Anne video oyunu oynayan 14 yaşındaki oğluna seslenir)

-Üfff, neden herşeyi bana emrediyorsun, Merve hiç bir şeye dokunmuyor. Tabi o senin kıymetli çocuğun, benden daha değerli. (hala video oyununa devam ederek)

-Mervenin ne yaptığının bununla hiçbir ilgisi yok. Lütfen şimdi kirlilerini sepete koy. (Anne gayet kararlı bir şekilde oyunu kapatır.)

-Bu hiç adil değil. Merve televizyon seyrederken kapatmıyorsun ama!

- Bunun adil olup olmadığı beni ilgilendirmiyor. Şimdi lütfen gidip çamaşırlarını kaldır. (Çocuk oflaya puflaya çamaşırları kaldırır.)

İkinci diyalogda görüldüğü üzere anne başta hangi şeyi söylüyorsa sonunda da aynı şeyi söylüyor. Hiç saptırmaya ve konu değiştirmeye izin vermeden kararlı bir şekilde çocuğu idare ediyor.

Kontrol Çocukta (Konuyu saptırma)

13 Yaşındaki Mehmet üzerinde yeni alınmış pahalı tişörtüyle arkadaşları ile top oynamaya giderken annesi kapıda yakalıyor.

-Mehmet, bu yeni tişörtünle top oynamaya gidemezsin, hemen gidip üzerine eski bir tişört giy.

-İndirimdeydi anne, üstelik bir kısmını da ben ödedim, unuttun mu?

-Henüz  bana para filan vermedin.

-Anne! (Mehmet derin bir of çeker.) Bunu her zaman yapmak zorunda mısın. Kendimi çok iyi hissettiğim zaman, gelip her şeyi berbat ediyorsun.

-Bunu nasıl yapıyorum söyler misin? (Anne sinirlenmeye başladı.)

-Her zaman hayatıma karışacak bir şey buluyorsun. Beni bir dakika bile rahat bırakmıyorsun. Babamı da bu yüzden evden kaçırdın. ( Eyvah)

-Bunu doğru olmadığını biliyorsun. (Anne kırgın ve üzgündür, çocuk amacına ulaşmış, anneyi kendi geçmişiyle hesaplaşmaya sevketmiştir. Artık istediğini yapabilir.)

-Umrumda bile değilsin. Hoşçakal! (Mehmet üzerinde yepyeni tişörtü ile top oynamaya gider.)

Kontrol Ebeveynde (Konuyu Saptırma)

13 Yaşındaki Mehmet üzerinde yeni alınmış pahalı tişörtüyle arkadaşları ile top oynamaya giderken annesi kapıda yakalıyor.

-Mehmet, bu yeni tişörtünle top oynamaya gidemezsin, hemen gidip üzerine eski bir tişört giy.

-İndirimdeydi anne, üstelik bir kısmını da ben ödedim, unuttun mu?

-Ne olursa olsun gidip üstünü değiştirmeni istiyorum.

-Anne! (Mehmet derin bir of çeker.) Bunu her zaman yapmak zorunda mısın. Kendimi çok iyi hissettiğim zaman, gelip her şeyi berbat ediyorsun.

-Ne olursa olsun tişörtünü değiştirmeden evden çıkamazsın.

-Çok zalimsin.

-Bunun benim zalim olmam veya olmamamla ilgisi yok. Hemen odana gidip, tişörtünü değiştiriyorsun.

İki örnekte de görüldüğü gibi, en başta söylediğimiz sözleri kararlı bir şekilde tekrar etmeye devam eder ve konu değiştirme konusunda uyanık olursak çocuğumuzun kontrolünü büyük ölçüde ele alabiliriz.

Buket Özen