Konya tarihi kent merkezi koruma politikaları (5)

KONYA TARİHİ KENT MERKEZİ KORUMA PLANI ELDE EDİLİŞ SÜRECİ

1. KORUMA PLANLAMASI ve KENTSEL TASARIM PROJE ÇALIŞMALARI

Tarihsel kent merkezinin mimari ve çevresel nitelikleri ile geleneksel doku özelliklerini korumak ve geliştirmek üzere, korumaya ilişkin mevcut yasal çerçeve ile Konya Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu Kararları uyarınca;

· Geleneksel çarşıların yoğunlaştığı Bedesten, Kapu ve Aziziye Camileri ile Alaeddin Caddesi çevresi ile, Mevlana Külliyesi ve Piri Mehmed Paşa Külliyesi ve çevresi için hazırlanan Koruma Planlarını bütünleştirmek,

· Kent merkezinin bu kesiminde ulaşım, servis, otopark, kullanım ve koruma sorunlarını çözmeye yönelik öneriler geliştirmek,

· Konya geleneksel çarşıları ile Merkezi İş Alanları'nı bütünleştirecek ve böylece korumayı gerçekleştirecek, sürdürülebilir bir kent merkezi oluşturmaya yönelik fiziki, örgütsel/organizasyonel, parasal/mali öneriler geliştirmek,

· Geleneksel Konya mimarisinin kültürel ögelerini, koruma ve kullanma dengesi içerisinde yaşama katacak öneriler geliştirmek,

· Yaya, taşıt ve servis ulaşımının güvenliğini sağlamak, Konya Kent Merkezi bütünü içinde yaya yolları (promenad) ve bölgeleri ile bisiklet yolları oluşturmak,

· Uygulamaya yönelik proje paketleri oluşturarak, bu alanlarda çağdaş koruma, şehircilik, kentsel tasarım ve peyzaj ilkeleri uyarınca düzenlemeler yapılmasına yönelik ilkeleri belirlemek,

· Plan bütününde arazi kullanımı ve uygulamaya yönelik planlama ilkelerini oluşturmak amacıyla koruma, ıslah ve geliştirmeyi öngören bir planlama çalışması yapılmıştır 13.

2. ULAŞIM KARARLARI

a. Raylı Toplu Taşın Sistemi, Taşıt / Servis Yolları ve Otoparklar Alaeddin Tepesi ile Mevlana Külliyesi arasındaki ana omurganın yayalaştırılması hedefi doğrultusunda bu kesimin ulaşım gereksinimi kuzey ve güneydeki ring yollarla ve Raylı Toplu Taşın Sistemi (RTTS) ile sağlanmıştır. Günümüzde RTTS Kuzeyde Selçuk Üniversitesi Kampusünden başlıyarak, Oto Terminali, Nalçacı Caddesini takip ederek Belediye önünden Alaeddin Tepesine ulaşmaktadır.

Bir höyük olan Alaeddin Tepesi ve Alaeddin Camii, RTTS ‘den etkilenmekte, bu konuda çeşitli kurul kararları alınmış ve davalar sürmektedir. Koruma Planı kararına göre, doğu-batı doğrultusundaki RTTS, Alaeddin Tepesi ile Mevlana / Mevlana Kültür Merkezi arasında ve kentin doğusunu bağlayacak şekilde işletilebilecektir.

1998 – 2001 yılları arasında hazırlanan Konya Ulaşım Ana Planı kapsamında bu aksın öncelikle ele alınması önerilmektedir. Planlama alan sınırı içinde, İplikçi Camii, Hükümet Meydanı ve Mevlana Külliyesi önünde olmak üzere üç adet RTTS Durağı planlanmıştır. Yaya aksları ve meydanlar bu duraklara bağlı olarak tasarlanmışlardır.

Ancak, Alaeddin Tepesi çevresinde ring yapan tramvay sisteminin, Alaeddin Camisine zarar verdiği iddiası ve sistemin buradan kaldırılması istemi ile açılan dava sürmekte olduğundan, buna bağlı doğu aksının “hukuksal sorunlar çözümlenene kadar” lastik tekerlikli toplu taşın sistemi olarak nitelendirilmesi uygun görülmüştür.

RTTS gerçekleştirilene kadar ana arterin güney kesiminin yayalaştırılması ve kuzeyinin de Alaeddin-Mevlana doğrultusunda tek yönlü olarak trafiğe açık olması önerilmektedir. RTTS’nin de İstanbul Beyoğlu’ndaki gibi nostaljik niteliği olan bir tramvay’dan öte, Konya Metropoliten alanını Tarihsel Kent Merkezine bağlayacak toplu taşımacılığa yönelik bir tramvay sistemi olması öngörülmüştür.

Kuzey ringi 14, 50 m., güney ringi (Altan Bey Sokak, Hotuz Sokak) ise 12, 00 m. genişliğindedir. Bu caddelerin, çevresinde çok katlı yapılaşmalar nedeniyle daha fazla genişletilmesi mümkün olamamıştır. Tek yönlü olarak kullanılmaları haline etkin olabileceklerdir. Bu yollara seçenek yollar oluşturulması da yoğun yapılaşma nedeniyle mümkün olamamaktadır. Ancak Katlı Otopark çevresinde bir seçenek yol daha geliştirilmiştir. Güneyden geçen servis yolu üzerindeki yapı (Başarılı Han) nedeniyle davalar açılmış, Koruma Planı kararları iptal edilmiş ve Plan yeniden ele alınmıştır. Bu süreç sonraki bölümlerde daha kapsamlı olarak ele alınacaktır.

Ayrıca, Raylı Toplu Taşın Sisteminin (RTTS) geliştirilmesi ile bu yolların servis yolu niteliğine dönüşmesi önerilmiştir. Konya Anakent bütününden geleneksel merkez kesimine ulaşımın ağırlıklı olarak RTTS ile olması hedeflenmiştir.

Otoparklar:

· Şerafeddin Camii doğusunda, Ali Efendi Kütüphanesi yanında, Vakıflar Bölge Müdürlüğü ve Yapı Kredi Bankası önünde yaklaşık 80 araçlık bir yer altı otoparkı (ÖPA 4), (Şerafeddin Camisi’ ne zarar vereceği düşüncesi ile daha sonra iptal edilmiştir),

· Hükümet Konağı batısında, Altanbey Sokak ile Mevlana Caddesi arasında yaklaşık 220 araçlık bir yer altı otoparkı (ÖPA 5), (Mimari projeleri hazırlanmış ancak daha sonra iptal edilmiştir),

· Asri Camii arkası, İplikçi Camii batısı, Emir Pervane, Karahöyük ve Ahuveyn Kardeşler Sokaklar ile çevrelenen ve kamulaştırması tamamlanmış alanda, yaklaşık 55 araçlık bir yer altı otoparkı (ÖPA 6), (inşa edilmiştir), oluşturularak merkezdeki otopark gereksiniminin çözülmesi öngörülmüştür.

· Mevlana Çarşısı altında var olan büyük yer altı otoparkının atıl olmaktan kurtarılması için, zemin altından Mevlana Külliyesine bağlanması öngörülmektedir.

· Piri Mehmed Paşa külliyesi kuzeyinde, Hacı Ali Ağa Han Çevresi koruma amaçlı planda “Hanlar Bölgesi” olarak oluşturulan kesimin altında bir yer altı otoparkı planlanmış ve uygulanmıştır.

· Karatay Belediyesi güneyde Şerefoğu Sokak ile Altın Çeşme Sokak’lar tarafından çevrelenen adada, 4 katlı otoparkı tamamlayarak hizmete açmıştır. Bu otoparkın Hükümet Meydanı güneyi, Kapu Camii çevresindeki geleneksel çarşı / arasta kesiminin otopark ihtiyacını karşılaması öngörülmüştür.

· Ayrıca kuzeyde, Karatay Belediyesi tarafından İstanbul Caddesi üzerinde de bir katlı otopark yapımı için kamulaştırma çalışmaları tamamlanmış, ancak daha sonra yapımından vazgeçilmiştir.

Bu otoparkların ağırlıklı olarak işyeri sahipleri tarafından kullanılması gerekli olduğu ve merkeze ulaşımın RTTS, bisiklet ve yaya ağırlıklı olarak düzenlenmesi için gerekli düzenlemeler yapılması gerektiği ve “Mevlana Promenadı” nın kesitinin buna uygun olarak düzenlenmesi gerektiği koruma planında vurgulanan başlıca hususlardır.

b. Gereğinde servis yolları:

Gereğinde servis yolları; Mevlana Promenadı uygulanarak arasta ve çevresi yayalaştırıldığında bu sistemin işlerliğini destekleyecek yollardır. İstanbul Caddesi, Tevfik Paşa Caddesi, Vali Muammer Sokak (Hükümet Konağı Arkası), Babalık Sokak belirli saatlerde hizmet verecek (saat 19 sonrası ile 7 öncesi arasında) gereğinde servise açılacak ulaşım aksları olarak planlanmışlardır. Bu cadde ve sokakları denetimli olarak (ağır vasıtalar hariç), çöp vb servis amaçlı diğer araçlar kullanabileceklerdir. Acil durumlarda ise itfaiye, cankurtaran vb acil hizmet araçlarının günün her saatinde girebileceği şekilde düzenlemeler yapılması öngörülmektedir. Gereğinde Servis Yolları’na; düzgün yontulmuş (üretilmiş) ve derzsiz döşenmiş arnavut kaldırımı veya parke taş döşenmesi ve asfalt ya da beton ile kaplanan sokakların, ortadan akışlı parke taş kaplama haline dönüştürülmesi plan kararıdır.

c. Düzenlenecek Yaya ve Bisiklet Yolları

Koruma Planlaması çalışmalarının önemli amaçlarından biri Alaeddin tepesi ile, Mevlana Külliyesi arasının yayalaştırılmasıdır. 1970’ lerin başından bu yana İmar Planları’ nda bu kararın bulunduğu görülmektedir.

Günümüzde çift hat olarak trafiğe açık olan bu “Kent Omurgası”; aks yaya trafiğine (PROMENAD) ayrılmış, bu aksa paralel olarak, kuzeyinde ve güneyinde açılması öngörülen iki adet toplayıcı yol ile bir merkez ringi oluşturulması öngörülmüştür. Bu ring, ışınsal gelişen kentin, çevresinden geleneksel merkeze daha kolay ulaşımı sağlayacaktır. Mevlana Promenadı üzerinde batı-doğu doğrultusunda aynı zamanda “Bisiklet Özel Yolu” yer alması da önemli bir karardır.

Geleneksel Konya Çarşılarının yoğunlaştığı “Arasta/Bedesten” kesimi, Aziziye Camii, Kapu Camii, İplikçi Camii ve Şerafeddin Camii çevreleri “KENTSEL TASARIM ALANLARI” olarak yaya bölgesi niteliğinde geleneksel Osmanlı-Türk zengin kent mekanlarının sergilendiği bir bölge haline dönüşmesi öngörülmüştür.

Koruma Planı’ na göre düzenlenecek ana yaya aksları (PROMENADLAR):

· Mevlana Caddesi boyunca Alaeddin Tepesi ve Alaeddin Külliyesi’ni, İplikçi Camii, Şerafeddin Camii, Hükümet Konağı ve Mevlana Enstitüsü aracılığıyla Selimiye Camii’ne ve Mevlana Külliyesi’ne bağlayan “Mevlana Promenadı”,

· Katlı Otopark’tan başlıyarak, Kapu Camii, Aziziye Camii, Selimiye Camii gibi önemli anıtsal yapıları birbirine bağlayan “Aziziye Promenadı”,

· Sulu Han, Buğday Pazarı vb önemli tarihsel hanları, Mecidiye Han ve Kapu Camii’ne bağlayan “Dülgerler Promenadı”, özel projeler ile düzenlenecek ve tamamen yayaya ait olacak yaya akslarıdır.

Koruma Planı’ na göre düzenlenecek yaya bölgeleri:

· Geleneksel Bedesten/Arasta Yaya Bölgesi,

· Mahkeme Hamamı ve Şerafeddin Camii Çevresi Yaya Bölgesi,

Kentsel Tasarım Alanları; özel projeler ile düzenlenecek ve acil durumlar dışında araç girmeyecek yaya bölgeleridir.

Yaya Akslarına (Promenadlar) ve Düzenlenecek Yaya Bölgelerine ilişkin 1/500 ya da 1/200, 1/50....1/1 (detaylar) ölçekli “Kentsel Tasarım”, “Peyzaj” ve “Kent Mobilyası” projeleri hazırlanıp, Konya Büyük Şehir Belediyesi görüşü alındıktan sonra Konya Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından onaylanmadan uygulama yapılması Plan kararıdır. Yaya aksları ve bölgelerinde öncelikle altyapı (pissu ve içmesuyu, elektrik, doğalgaz) sorunlarını çözmeye altyapı projeleri hazırlanacak ve/veya kentsel tasarım projeleri ile birlikte hazırlanacaktır. Yangın önlemi için zemine yangın suyu için ayrı bir sistem döşenmesi ve uygun konumda yangın muslukları konulması gerekli ve önemlidir.

3. KENTSEL TASARIM ALANLARI (ÖZEL PROJE ALANLARI)

3.1. TARİHSEL TİCARİ KENTSEL SİT ALANI / BEDESTEN DÜZENİNİN KORUNACAĞI ALAN (ARASTA KESİMİ) KORUMA AMAÇLI KENTSEL TASARIM PROJESİ

Kent Merkezi Koruma İmar Planı Revizyonu uyarınca Geleneksel Bedesten Düzeninin Korunduğu Alanda Koruma Amaçlı Bir Kentsel Tasarım projesinin hazırlanma gereksiniminin olduğu iletilmiştir [1]. Konya Büyükşehir Belediye Başkanlığı, İmar İşleri daire Başkanlığı’ndan “Konya Tarihsel Kent Merkezi Koruma Amaçlı Kentsel Tasarım Projesi” işi Aralık 2000 tarihinde başlatılmıştır [2].

Bedesten Düzeninin Korunacağı Alanda yapılan 1/200 ölçekli proje ve raporu hazırlanmış ve Koruma Kuruluna İletilmesi istenmiştir [3].

Konya Büyükşehir Belediye Başkanlığı, İmar İşleri daire Başkanlığı’na Konya Tarihsel Kent Merkezi Koruma Amaçlı Kentsel Tasarım Projesi kapsamında yapılan çalışmalar sunulmuştur [4]. Aralık 2000 tarihinde tüm sit alanlarını ve yapılan planlama ve projelendirme çalışmalarını bütünleştirecek (Piri Mehmed Paşa ve Çevresi Koruma Planı, Mevlana Çevresi Düzenleme Projesi, Tarihsel Kent Merkezi Koruma Planı, Alaeddin ile Mevlana Arası Yayalaştırma Projesi ve Hükümet Meydanı Kentsel Tasarım Projesi, Arasta Kesimi Kentsel Tasarım Projesi) 1/500 ölçekli maket hazırlanmıştır.

[1] UTTA, 12.07.2000 tarihli yazı.

[2]Konya Büyükşehir Belediyesi’nin 04/12/2000 gün, 2782 sayılı yazsı.

[3] UTTA, 01/09/2000 tarihli yazı.

[4] UTTA, 02/02/2001 tarihli yazı.

Kaynak : TUNÇER, Mehmet, “TARİHSEL ÇEVRE KORUMA POLİTİKALARI: KONYA” Kitabı

Konya Büyükşehir Belediyesi, Kültür Yayınları : NO: 101, Aralık 2006.

13 Koruma Amaçlı İmar Planı, “Araştırma Raporu”, Ekim 1996, UTTA Planlama & Danışmanlık Ltd.