Kooperatifçilikte Uluslararası Örgütlenme ve Uluslararası Kooperatifler Alyansı (ICA)

Kooperatifçilikte uluslararası örgütlenme çok eski yıllara dayanmaktadır. Dünyadaki en eski uluslararası örgütlerden biri Uluslararası Kooperatifler Alyansı’dır Günümüzde bile kurulan bölgesel seviyedeki bazı uluslararası örgütler ICA çatısı altında yer almayı tercih etmektedirler.

Kooperatifler ulusal faaliyet alanları dururken neden uluslararası örgütlenmeyi seçmişler diye düşünecek olursanız. 19 yüzyılın ikinci yarısından sonra dünyada yaşanan sanayi devrimi ile birlikte kooperatifçilik hareketinin büyümesi, beraberinde ticaretin gelişmesine ve finans ihtiyaçlarının artmasına yol açmıştır. Bu gelişme süreci sonunda diğer ülkelerdeki kooperatiflerle ticari ilişkiler kurulmasına ve kooperatifçilik ile ilgili bilgi değişimi ihtiyaç duyulmuştur. Ayrıca kooperatifçilik prensiplerine uluslararası bir kimlik kazandırma ve dünyadaki kooperatiflerin ihtiyaçlarına göre prensipleri şekillendirme fikri ortaya çıkmış ve böylece kooperatiflerin uluslararası güç birliğine gitme süreci başlamıştır.

Kooperatifler 115 yıl önce sadece ulusal çizgide kalmayıp, uluslararası düzeyde işbirliğinin temelini atmışlardır. 19-22 Ağustos 1895 tarihleri arasında 14 ülkeden 200 temsilcinin katılımı ile Londra Kooperatif Kongresinde bir araya gelen Avrupa kooperatif liderleri aldıkları karar sonucunda ICA çatısı altında bir araya gelmişlerdir. Belçika, Fransa, Danimarka, Hollanda, Macaristan, İsviçre, ABD, Avustralya, Hindistan, Arjantin, Sırbistan ve İtalya’dan toplam 12 ülkeden delege ve Avusturya ve Rusya’da konuk olarak temsilciler katılmışlardır. Tabii 28-31 Ekim 1896 tarihleri arasında Paris’te düzenlenen ikinci ICA kongresinde Almanya’da yerini almış, bu defa 15 ülkeden 398 delege kongreye katılmıştır.

Birinci kongrede ICA’nın yapılaşması, kooperatifçilik ilkeleri ve gelir paylaşımı, kooperatif bankacılığı ve tarım kooperatifleri konularında görüşmeler yapılırken, ikinci kongrede Kooperatifçilik uygulamaları, kooperatifler arası ticaret, basının rolü, uluslar arası kooperatifçilik festivali, kooperatifçilik eğitimi ve kredi kooperatifçiliği konuları ele alınmıştır.14-17 Eylül 1897’de Hollanda Delf’de yapılan üçüncü ICA kongresinde ise diğer konular yanında kadınların kooperatifçiliğe katılımı konusu ele alınmıştır.

Son yıllarda yapılan kongrelerde ise küresel ısınma sonucu ortaya çıkan iklim değişikliğine karşı tedbirler alınması bakımından çevre ve enerji konuları ile dünyada yaşanan küresel ekonomik krizin daha da artırdığı fakirlik ve yoksulluğa çareler bulunması konuları görüşülmeye başlanmıştır. Tabii ki kooperatiflerden bu konulara önem vermeleri ve sorumluluklarını yerine getirmeleri istenmiştir. Nitekim ICA’nın Birleşmiş Milletlere ve Dünya Çalışma Teşkilatına (ILO) getirdiği önerilerin etkisi ile de 2012 yılı Birleşmiş Milletler tarafından Dünya Kooperatifçilik Yılı ilan edilmiş, Birleşmiş milletler üye ülkelerden bu yılı kutlamalarını ve konuyla ilgili çalışmalar yapmalarını istemiştir.

ICA’nın Merkezi İsviçre’nin Cenevre kentidir. İsviçre Medeni Kanununa göre tüzel kişilik olarak faaliyet gösteren uluslararası bir birliktir. Bugün örgüte 91 ülkeden 273 örgütün üyedir. Örgüte üye örgütlerin 800 milyondan fazla ortağı bulunmaktadır. Son olarak 2009 yılında İsviçre/Cenevre’de yapılan Genel Kurula katılan delege sayısı 800’dür. Örgüt her yıl düzenli olarak mali genel kurulunu, 4 yılda bir seçimli genel kurulunu gerçekleştirmektedir. ICA kooperatifleri uluslararası düzeyde temsil eden dünyanın en büyük sivil toplum örgütüdür.

ICA bünyesinde çeşitli sektörlerde faaliyet gösteren kooperatifler bulunmaktadır. Bu kooperatifler ICA çatısı altındaki sektör örgütleri içinde yer almakta ve faaliyetler yürütmektedirler. Bunlar başta tarım olmak üzere bankacılık, balıkçılık, sağlık, konut, sanayi, sigorta, eğitim, emek, taşımacılık, enerji, turizm, tüketim ve diğer bir çok dalda faaliyet göstermektedirler.

ICA küresel, bölgesel, sektörel ve tematik düzeyde örgütlenmiş küresel bir ağ oluşturma örgütüdür. Aşağıda sıralanan hedefler çerçevesinde faaliyet göstermektedir.

a) Karşılıklı yardımlaşma ve demokrasi ilkelerine bağlı olarak dünya kooperatifçilik hareketini desteklemektedir.

b) Kooperatifçilik ilke ve değerlerini korumakta ve desteklemektedir.

c) Üye örgütleri arasındaki ekonomik ve diğer karşılıklı yarar ilişkilerinin geliştirilmesini sağlamaktadır.

d) Sürdürülebilir insani gelişmeyi ve buna bağlı olarak kişilerin ekonomik ve sosyal gelişimlerini destekleyerek uluslararası barış ve güvenliğe katkıda bulunmaktadır.

e) Kooperatifçilik hareketi içinde karar alma mekanizmalarında ve faaliyetlerde kadın- erkek eşitliğini savunmaktadır.

f) ICA herhangi bir politik veya dini örgüte bağlı değildir. Bütün faaliyetlerinde bağımsızlığını korumaktadır.

ICA küresel, bölgesel, sektörel ve tematik düzeylerde aşağıdaki gibi yapılanmıştır:

1. Merkez Ofis (Cenevre)

2. Dört bölge

2. ICA Afrika ICA Amerika ICA Asya- Pasifik ICA Avrupa (Avrupa Kooperatifleri Birliği olarak da bilinen tüzel kişilik)

3. Küresel ve bölgesel sektörel örgütler

4. Tematik komiteler.

ICA deneyimlerin paylaşıldığı bir üst örgüt olarak ve kooperatifçiliğin gelişmesi konularında araştırmalar ve incelemeler yaptırmakta, istatistikler tutmaktadır. Elde ettiği tüm dökümanları ilgililerle ve üyeleri ile paylaşmaktadır. Kooperatifçiliğin gelişmesi için kooperatifler arasında koordinasyon sağlamaktadır. Kooperatifçiliğin önemine inanan Birleşmiş Milletler Örgütü gibi küresel ve bölgesel kurumlarla ve diğer resmi ve sivil toplum örgütleriyle işbirliği yapmaktadır.

ICA yapısında 9 sektörel örgüt bulunmaktadır.

Uluslararası Tarım Kooperatifleri Örgütü (ICAO) Uluslararası Kooperatif Bankaları Birliği( ICBA) Dünya Tüketici Kooperatifleri (CCW) Uluslararası Balıkçılık Kooperatifleri Örgütü (ICFO) Uluslararası Sağlık Kooperatifleri Örgütü (IHCO) Uluslararası Konut Kooperatifleri Örgütü (ICA Housing) Uluslar arası Sigorta Kooperatifleri Federasyonu (ICMIF) Uluslar arası Endüstri, Sanat ve Hizmet Kooperatifleri Örgütü (CICOPA) Uluslararası Turizm Birliği (TICA)

Ülkemizde de ICA’ye Üye Örgütlerimiz bulunmaktadır Bunlar;

1. Tarım Kredi Kooperatifleri Merkez Birliği

2. Türkiye Milli Kooperatifler Birliği

3. Türk Kooperatifçilik Kurumu

4. Pancar Ekicileri Kooperatifleri Birliği

Bu örgütlerden, Türk Kooperatifçilik Kurumu 1969 yılında, Tarım Kredi Kooperatifleri Merkez Birliği 1987 yılında, Türkiye Milli Kooperatifler Birliği 2000 yılında ve Türkiye Ormancılık Kooperatifleri Mermez Birliği (ORKOOP) 2014 yılında  ICA’ya üye olmuştur. Özetle ülkemizde 5 örgüt ICA üyesidir. 

2009 ICA Genel Kurulunda Türkiye Ormancılık Kooperatifleri Merkez Birliği’nin (OR-KOOP) Genel Başkanı Cafer YÜKSEL, Uluslararası Tarım kooperatifleri Örgütü’nün (ICAO) yönetim kuruluna seçilmiştir. Kooperatifçilik tarihimizde ilk olarak bir temsilcimiz ICAO Yönetiminde yer almıştır. Ayrıca TÜRK KENT’in Genel Başkanı H.Mehmet AKSOY Uluslararası Konut Kooperatifleri Örgütü (ICA Housing) yönetim kurulu üyeliğini korumuştur. Her iki kooperatif liderimiz halen yönetimdeki yerlerini devam ettirmektedirler. Ayrıca 2013 yılında ülkemizde yapılan ICA kıta örgütü Cooperative Europe yönetimine Tarım Kredi Kooperatifleri eski başkanı İlhami TEKE seçilmiştir. 

Gerek yönetimde yer alarak gerekse delege olarak bu platformlarda ülkemizi temsil eden Türk kooperatif liderleri dünya kooperatif hareketinin çalışmalarına etkin olarak katılmakta, dünya kooperatif hareketine yön veren liderler arasında yer almaktadır. Bu noktadan sonra kooperatif liderlerimizin bilgilerinden ve uygulamalarından şüphe duymak bir tarafa, onların bilgi ve deneyimlerinin ışığında kooperatifçiliğimize yön verilmeli, gözlemleri, değerlendirmeleri ve önerileri dikkate alınmalıdır.

Çağımız haberleşmenin sınırlarının zorlandığı çağdır. Kooperatiflerin faaliyetleri çok kolaylıkla sınırlar ötesine uzanabilmekte, üreticiler ürünlerini pazarlayabilmekte, tüketiciler güvenli ürünlere ucuza ulaşabilmektedirler. Uluslararası örgütler bu ilişkilerin çok kolaylıkla kurulduğu, toplumsal dostluk ateşinin kolaylıkla yakıldığı, deneyimlerin çok kolay ve kooperatif kardeşliği içinde paylaşıldığı yerlerdir.

ICA çatısı altında yer alan kooperatifler ekonomik büyüklük olarak dünyanın en büyük 10. gücüdür. ICA üyeleri üretimin ilk halkasından son tüketimin son halkasına kadar faaliyet göstermektedirler. Bu avantajın gerek ülkemizin tanıtımı gerekse deneyimlerin paylaşımı ve ürünlerimizin pazarlanması bakımından iyi değerlendirilmesi gereklidir.

Dünyada her geçen gün daralan pazarlama imkânları ve ağırlaşan rekabet şartları karşısında, ülkemizdeki kooperatiflerin ulusal düzeyde olduğu kadar uluslararası seviyede de faaliyet göstermesi kooperatiflerimize dünya pazarlarında yeni ufuklar açacaktır. Kooperatiflerimizin gelişen pazar alanı da başta ortakları olmak üzere ülke ekonomisinin yararına olacaktır.

Kaynaklar

1. www.ica.coop

2. Rita Rhodes/Dionysos Mavrogiannis, Thematic Guide To ICA Congress 1895-1995, Studies and Report, ICA, 1995, Geneva

3. Johnston Bırchall, The international Co-operative Movement, Manchester University Press 1997, NY

4. Jack Shaffer, Historical Dictionary of The Cooperative Movement, The Scarecrow Press, 1999, London