Köy Enstitülü Delikanlı / Fakir Baykurt

Dün şair Can Yücel ile ilgili yazımı yazarken babası Hasan Ali Yücel' in Köy Enstitüleri kurucusu olduğunu belirtmiştim. Günümüzde bile hala birçok tartışmalara neden olan Köy Enstitüleri aslında sanat ve edebiyat alanında birçok değerli ustalar armağan etmiştir bize. Ben yakın çevremden biliyorum, çünkü memlekete yakınlığı dolayısıyla Hasanoğlan Köy Enstitüsü'nde okuyan birçok akrabam vardı. Burada da Isparta Gönen Köy Enstitüsü mezunu olmuş eski öğretmenleri tanıdım. Hepsinin ortak özelliği elbecerilerinin ve kültürlerinin geniş olmasıydı. Onlar çağdaşları arasınsa birer inci gibi fark ediliyordu. Marangoz, bahçevan, ressam, şair, yazar ve müzik adamı oluyorlardı aynı zamanda. Bu durumu bile eleştiren bir arkadaşım vardı. Ona göre köy çocukları alt seviyelerde kalsınlar, diplomat ya da yönetim kadrosunda olmasınlar, diye devşirilip, yıllarca köylerde kalmaları sağlanıyormuş. Ne derece doğru bilinmez. Farklı ve garip bir bakış açısı.

O fakir çocuklar köyde kalsa olacağı ya çoban ya da ırgat. En azından eğitmen ya da öğretmen oluyor. Bir de kız-erkek arkadaşlığı yönünden eleştirenleri görmüştüm. Tabii ki çağdışı zihniyetin ürünleri bu düşünceler. O öğretmenleri günümüz öğretmenleri ile kıyasladığımızda fark daha iyi anlaşılıyor. Kendi branşı dışında hiçbir yeteneği, bilgisi ve görgüsü olmayan, mezun olduğu halde yeterli görülmeyip tekrar tekrar sınavlara sokulan ve yine dershaneye gitmekten kurtulamayan binlerce öğretmen aday adayı var çevremizde. Köy Enstitüsü mezunu bir gence daha 17-18 yaşında belki reşit bile olmadan bir köyün emanet edilişini düşünüyorum da...

Fakir Baykurt'un bu özyaşamsal eseri de diğerleri gibi mükemmel. İlk çocukluk çağlarımdan beri okuduğum ve tanıdığım bir yazar. Hele onun "Amerikan Sargısı" isimli eseri bir başyapıt olacak değerdedir. Ama kimse tanımaz, bilmez. Kitapta bugünü aratmayan entrika ve trajikomik olaylar anlatılıyor. Dili sade, anlatımı güçlü. Beğenerek okuyacaksınız!

Öneririm.

Okuduğum tarih:16-29 Kasım 2001
Köy Enstitülü Delikanlı-Fakir Baykurt
Özyaşam Serisi-Papirüs Yayınevi-Nisan 1999

Kitaptan Alıntılar:

-Sadece tavan ve taban için değil, başka işler için bugün, yarın her zaman önemli. Bir çivi nal kurtarır, bir nal bir at. Bir at bir yiğit, bir yiğit bir yurt kurtarır. Çivi deyip geçmeyin! (s.11)

-Lütfen benden ödünç kitap istemeyin! Çünkü ben bu kitaplığı ödünç alıp da geri vermediğim kitaplarla oluşturdum. Anatole France (s.93)

-İnsanın midesi gibi kafası da acıkır. Kafayı doyurmak için okumak gerekir. (s.110)

-Başına duman sarılmadık dağ olmaz. O duman belki hiç gitmeyecekmiş gibi gelir insana. Dünya kararır. Ama kara bulutlar güneşin önünde sonsuza kadar kalamazlar. Bir yel çıkar , süprülür hepsi. (s.309)

Bir de aklımda kalan bir anekdot var, yazmadan geçemeyeceğim: Yazar ilk derste köyden geldiği için çekingen ve suskun. Öğretmen İstanbul Türkçesi ile anlatıyor ve nesneleri tanıtıyor. Bu ne, diyor öğretmen. Çocuklar: "Elma!" Bu ne, diyor resim göstererek, çocuklar, " Anne!" diyor. Ve sıra yazara geliyor. Elindeki meyveyi soruyor. Delikanlı düşünüyor, bizim almaya "elma" dediler, anaya "anne"
Bu bir armut.Öyleyse "Ermut!" diyor çekinerek ve tüm sınıf kıkır kıkır gülüyor tabii ki. Bizimki mahçup ter içinde kalıyor. İşte bakın sonraların başyazarı, nerelerden nerelere geliyor.

Fakir Baykurt 15.6.1929 Burdur Akçaköy doğumludur.Gönen Köy Enstitiüsü, Gazi Eğitim Enstitiüsü ve ABD Indiana Üniversitesinde öğrenim gördü. ODTÜ Halkla İlişkiler ve Yayın Müdürlüğü, Kültür Bakanlığı Danışmanlığı yaptı. Eserleri ile yurt içinde ve yurt dışında birçok ödüller aldı.

Yayınevi Notu:

Fakir Baykurt, 65 yaşına kadar olan yaşamını bölüm bölüm yazdı. Pek çok olayı, insanı özenle anlattı. Acısıyla tatlısıyla bir "nehir roman" çıktı ortaya. Yazınımızda örneği az. Akçaköy'de, o yüksek göklerin altında doğan, yoksulluk yüzünden köyün sığırını sıpasını güden çocuk, evlerinde bir tek kitap olmadığı, anası babası okuma yazma bilmediği halde nasıl ünlü bir öğretmen; yapıtları sahneye, perdeye aktarılan, yabancı dillere çevrilen bir yazar oldu? O öğretmen, o yazar nasıl çalıştı, savaştı? Fakir Baykurt doğruları ve yanlışlarıyla birlikte hepsini ortaya serdi. Özellikle yoksul halk çocukları, gençler, bunları sabırla okumalı. Bulacakları "öğrenceler" olabilir.