Köyümüzdeki 50 yıl önceki Bayram eğlenceleri!

Aydın-Germencik-Dağyeni Köyünde bundan 50 yıl önce, geride kalan Bayram eğlencelerinden bahsetmek istiyorum.

Yıl 1964, Bayramlarımızın tek eğlencesiydi Arap oyunu. Bir nevi Orta Oyunu tarzında bir eğlence diyebiliriz. Ben o zamanlar 14-15 yaşlarında Ortaokul öğrencisiydim. Bayramlarda köye gelir, bu oyunun oynanmasını çok da isterdim.

Bir televizyon kanalı CNN Türk' den Özge Ender aramış, Yeşil Doğa Programı Yapımcısı Güven İslamoğlu'nun Gelenekler-Görenekler çerçevesinde eski Bayramlar ve Bayram eğlenceleri hakkında köyümüzde bir program yapmak istediklerini bildirmiş. Köy Muhtarı Hüseyin Efe de benden yardım istedi.

Mazide kalan bu Arap oyununu günümüzde canlandırabilir miyiz diye düşündüm. Köyün 90 yaşındaki ihtiyarları ile konuşup, bir araştırma yaptım. Kendi bilgilerim ve topladığım bilgiler ışığında anlatmak istiyorum.

Arap oyununun geçmişi hakkında sağlıklı bir bilgi almamakla beraber, çok eskiye dayandığını tahmin ediyorum. Konuştuğum yaşlıların çocukluklarında da oynandığını ifade ettiler. Yani, 1930-1964 yılları arasında oynanmış, mutlaka eski Osmanlı döneminde de oynandığını zannederim. Şimdi bu oyunu anlatmak istiyorum.

Arap oyunu 7 kişi ile oynanan bir oyundur. Çalgıcı ekibini de koyarsak 10 kişilik bir oyun. Bir Efe, oyuncuların başıdır. Kıyafeti başında fes, cepken ve ayağında çizme. Elinde uzunca bir hançer ya da büyük bir sopa bulunur. İki adet Arap, dize kadar eski siyah bir palto giyerler. Sırtına bir yastık konur, belinden eski enli palaska dediğimiz kemer bağlanır. Sırtına konan yastık Arap’ı kambur havası verir. Efe elindeki sopayı sırtına, bu yastığa vurur ki, acımasın. Başlarına keçi ya da koyun postundan Kululeta yapılır, sağdan soldan ip ile boğaz altına bağlanır. Gözüken el ve yüz siyah tencere karası ile boyanır. Sadece gözlerini görebilirsiniz. Genellikle bu rolü yapanlar zor tanınır. Elinde de neredeyse boyu kadar bir sopa bulunur.

Bu iki Arap’ın iki de gelini olur. Bu gelinlere kadın kıyafeti giydirilir. Topuğa kadar siyah etek, başlarına siyah başörtüsü takarlar, boyun altına bağlanır. Genelde makyaj yapmazlar.

Yaşlı bir dede ve karısı turp otçu nene vardır. Dede elinde bastonu ile topaldır. Karısı olan nene de yaşlı ve kamburu çıkmıştır.

Saz ekibi olarak, bir kabak kemane, bir dümbelek (darbuka) ve bazen de bir saz ilave edilerek üç kişilik bir müzik ekibi oluşturulur.

Arap oyunları genellikle bayramın, 1-2-3 günü akşamı oynanırdı. Akşam iftardan sonra giyinen Araplar, kapı kapı dolaşarak, para toplar, hem de o akşam oyunun olacağını haber vermiş olurlardı.

Köyde o yıllarda elektrik olmadığı için lüks lambası dediğimiz gazlı aydınlatma lambaları kullanılırdı. Sadece oyunun oynanacağı meydan aydınlatılırdı. Köy meydanında oynanan bu oyunların en meraklı seyircileri de köyün kadınları olurdu.

Oyun gelinlerin oynaması ile başlar, yöresel halkoyun havaları çalınırdı. Araplar beğendiği gelinlerden birinin kolundan tutar, yan sokak içine kaçırır. Efe başı sağa sorar, sola sorar, bulur getirir. Kaçıran Arap’ın sırtına üç-beş sopa atardı. Aralarında karşılıklı doğaçlama konuşmalar geçer, bu komik konuşmalar seyirciyi güldürürdü.

O arada Turp otçu dede-nine çıkar gelir, Arap’lar ve gelinlere sataşırlardı.

Bu oyun genellikle yarım saatten fazla sürer, belki de bir saat bilemiyorum. Araplar bazen seyirci arasına dalar, bilhassa kadın izleyenlerin çığlıkları ortalığı inletirdi.

İşte bizim mazide kalan, unutulmaya yüz tutan Arap Oyunları kısaca böyle cereyan ederdi. Artık 1970 yıllarda köye elektrik gelmesi ve televizyonun çıkmasıyla oynanmaz olmuştur.

Şayet söz konusu televizyon kanalı gelirse ekip kurulup, mazide kalmış bu geleneksel Arap Oyunu köy meydanında canlandırılmaya çalışılacaktır.

Hepimizin bunun gibi çocukluğunda kalan, yaşadığı yörede unutamadığı anıları ve o yörenin gelenekler-görenekleri vardır.

Sizlerinde hayatınızda hep unutmadığınız anılarınızın olması dileklerimle.

Saygılar, sevgiler.

Abdurrahman Balcılar

Twitter: abdurrahman balcılar@abbalcilar

Mail : ab.balcilar@hotmail.com

Blog: milliyet.com.tr/cansever

Blog: balcilar-blog.com

Not: Arap oyunundan bir fotoğraf bulamadığım için, aynı tarz olan orta oyun görseli internetten konmuştur. Şayet canlandırma yapabilirsek fotoğraflarını paylaşacağım.