Kürşad İsyanı

629 yılında doğu Göktürkler Çin'in baskıları sonucu Kara Kağan'la beraber teslim oldular ve Çin esaretinde yaşamaya başladılar. Çin göktürk beylerine ordu da önemli rütbeler verdi. Askeri yeteneklerinden faydalanma ve asimilasyon politikası ile en büyük tehdit olan türklerden kurtulmak istiyordu.

Fakat Çin ordusundaki Türk beyleri bırakın Türklüğü unutmak istiklal planları yapmaktaydı. Tuli Kağan'ın küçük kardeşi Chie-shih-Shuai İmparatorluk sarayının hassa odusu generaliydi ve  teslimiyetçi değildi. Nihal Atsız Çin kaynaklarında geçen bu ismin akılda kalmayacağını düşünerek Bozkurtlar romanında ona Kür-Şad ismini verdi. Şad şehzade manasını taşır. Kürşad 40 Türk beyiyle gizli bir ihtilal planı yaptı. Buna göre Çin prensi Li Chih her akşam tebdili kıyafetle saraydan çıkıp bir süre dolaşıyordu. Kapılar açılıp prens dışarı çıktığında prens esir alınıp saraya girilecek ve İmparator Tai-Tsung derdest edilip Ötügen'e götürülecekti. Tüm Türklerin sebest bırakılması karşılığında İmparator iade edilecekti. Böylece Göktürk devleti yeniden kurulacaktı. Kürşad abisinin oğlu  Urku'yu da yanına alıp plan başarılı olursa Kağan ilan edilecekti.

İsyan tarihi geldiği gün beklenmeyen bir olay oldu. Gök gürültülü sağanak yağış ve fırtına sebebiyle Prens dışarı çıkmadı. İsyanı ertelemeyi sakıncalı bulan Türk beyleri saraya girdiler. Sarayın koruma tedbirlerini iyi bildikleri için 4 kademe geçtiler. Tam İmparatorun kapısına vardıklarında  Saray muhafız generali Sun Wu-Kai nin dört bin askeriyle müdahele etti. Bunun üzerine çarpışmaya başladılar. Çarpışmada bire yirmi orantısızlık olunca ancak 12 isyancı ahırdan 12 at alıp süratla Ötügen'e doğru hareket ettiler. Arkalarında kalabalık bir Çin Ordusu onları takip ediyordu. Yağmurlar nedeniyle Wei ırmağı yükselmiş ve köprüleri devriyeler tutmuştu. Karşıya geçemeyince geri dönüp savaştılar ta ki son isyancı Kürşad oklarla can verene kadar.

Başarısız ihtilal girişimi duyulunca Çin sarayı çok korktu. Daha güvenli tedbirler aldılar. 40 kişinin cüretini akılları almıyordu. Çin kağanı her an karşısında bir isyancı çıkacabileceğini varsayarak uyuyamıyordu.

Türk dünyası ise bağımsızlık uğruna 40 kişinin cesaretini hiç bir zaman unutmadı. ''Ya İstiklal Ya Ölüm'' parolasıyla esareti hiç bir zaman kabul etmediler. Nihayet Aşina soyundan Kutluk Kağan ve bilge vezir Tonyukuk öncülüğünde başlayan mücadeleyle 680 yılında hürriyete kavuştular. Kutluk İlteriş (İDevleti toplayan)  ünvanıyla 2. Göktürk Kağanlığı 745 yılına kadar devam etti. Bundan sonra tarihte hiç bir zaman devletsiz ve esarette kalmadılar. Bayrağı, zayıflayınca yine bir Türk boyuna devrettiler.