Kuvay-ı Milliye'nin doğuşu

Milli Mücadele tarihimizde, özellikle Ege Bölgesi’nde meydana gelen savaşları ve bu savaşlarda halkımızın Milli Mücadele günlerinde can siperane yapmış oldukları mücadele ve savaşları, çeşitli yayın organlarında okumuştum. Hemen aklıma gelenleri yazıyorum: Eski Cumhurbaşkanlarımızdan, daha önce bir EFE olarak Milli Mücadele’de bizzat yer alan rahmetli Celal Bayar’ın” Bende Yazdım” ( 8 cilt: 1967-1972), Şeref Üsküp’ün” Mili Mücadele’de Efeler” ( 1992), Mehmet Başaran’ın “Milli Mücadele’de Çine Heyet-İ Milliyesi” (2006), Öğretmen ve Araştırmacı yazar Sabahattin Burhan’ın üç cilt halinde yayımlanan” Ege’nin Kurtuluş Destanı Yörük Ali Efe” ( 3. Baskı- 1999), ”Çete Ayşe” (2000), Yine S.Burhan'n”Sökeli Cafer Efe” ( 2002). Emekli öğretmen yazar Etem Oruç’un “Şu Ege’nin Efeler”i (2006), Doç.Dr.Mustafa Turan’ın hazırladığı “Yunan Mezalimi” (1999), Aslan Buğdaycı’nın” Milli Mücadele tarihimizde Nazilli Cephesi”, (1996), rahmetli kadim dostum Hilmi Meydan’ın “Söke’nin Kurtuluşu”, Yine Asaf Gökbel’in ve öğretmen yazar Hüseyin Kuru Üzüm’ün Türkçe olarak sadeleştirdiği tarihi eseri “Milli Mücadele’de Aydın” ( 2005) adını taşıyan Milli Mücadeleyi anlatan özgün yapıtları okuduklarımız arasındadır.

Şimdi masamın üzerinde bulanan ve yaklaşık bir aydan beri zevkle okumaya çalıştığım, Aydın eski Senatörü Sayın Sadettin Demirayak’ın binbir emekle hazırladığı KUVAY-I MİLLİYE’NİN AYDIN’DA DOĞUŞU (2007) adını taşıyan eseridir.Sayın Sadettin Demirayak bu değerli eserini “ Aziz dostum Abdülkadir Güler, eserlerinize bir kitap ile cevap verebilmek mutluluğu içinde saygılar sunuyorum / 11.2. 2007. tarihinde imzalayıp bana armağan etmişlerdir. Öncelikle kadirbilir insan, vefalı dost Sayın Sadettin Demirayak’a burada beni unutmadıkları için teşekkürlerimi, saygılarımı sunuyorum. Her nedense böylesi aydın ve kadirşinas, insanların sayısı her geçen biraz daha azalıp gidiyor. Ancak insan bu denli vefalı insanları gördükçe seviniyor. Bu da insanı mutlu ediyor..

Sadettin Demirayak, Aydın’da yetişmiş bir hukukçudur. Ankara Hukuk Fakültesi’nden mezun olmuştur. Yedek subay olarak askerliğini ifa ettikten sonra Mersin-Gülnar Hâkimliği, Burdur C.Savcılığı, Tefenni, Uluborlu, Söke’de Cumhuriyet Savcısı olarak görev yapmıştır. Atatürkçü bir görüşe sahip olup, CHP partisi içinde politikaya atılmış, 1977’de aynı partiden Aydın Cumhuriyet Senatosu üyesi olarak TBMM’de yer almıştır. 12 Eylül 1980’den sonra Politikadan ayrılarak Trabzon C.Savcılığına atanmış ve 1982’de kendi isteğiyle emekli olmuştur. Halen Aydın’da yaşamını sürdüren Sayın Demirayak, yerel gazetelerde çeşitli makaleleri yayınlanmaktadır.

Sadettin Demirayak’ın bu tarihi yapıtı “ KUVA-YI MİLLİYE-NİN AYDIN’DA DOĞUŞU” adlı eseri uzun ve yorucu bir çalışmanın mahsulü olarak ortaya çıktığını görüyoruz. Yapıt 566 sayfadan ibaret olup, birinci hamur kâğıda, renkli, albenisi yerinde bir kapak kompozisyonuyla ortaya çıkarılmıştır. Kitabın kapağında Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın kalpaklı resmi ve Milli Mücadele’de Aydın Cephesinde yer Yörük Ali Efe ve bir grup arkadaşlarıyla düzenlenmiştir. Eserin itinalı ve tertemiz bir baskısı vardır. Birinci baskı 1000 adet / Ocak 2007’de Aydın’da Tuna Ofset yayınları arasında çıkmıştır.

Kitabın sunuş yazısını Sadettin Demirayak, Kitap hakkında düşüncelerini Aydın Valisi Sayın Mustafa Malay, Aydın eski milletvekili, Eğitimci- yazar Sayın M.Kemal Yılmaz ve Yrd.Doç.Dr. Adil Adnan Öztürk’ün eser hakkındaki görüşlerine, düşüncelerine yer verilmiştir. Kitapta yer alan bazı konu başlıkları :Milli Mücadele’ye Giden Yolda Aydın, Milli Mücadele’nin Aydın’da Doğuşu, Malgaç Çayı Köprü Baskını, Yörük Ali Efe’nin Tuzağı, Yörük Ali Efe Çetesi Nazilli Yolunda, Erbeyli Baskını, Altı Mehmetler Çetesi Erbeyli’de, Adnan Menderes ve Galip Hocanın’ (Celal Bayar) tanıştırılması, Aydın’ın Yunanlılardan Geri alınışı, Aydın’ın Kurtuluşunda yaşanan öyküler, Celal Bayar’ın Demirci Mehmet Efe’ye Müşavir Olması, Dalamaya Gelen İngiliz Subay, Sökeli Ali Efe Denizli’de, Denizli olayları Meclis Gündeminde, Demirci Mehmet Efe’ye Albay Rütbesinin Verilmesi, Yörük Ali Efe ve Demirci Mehmet Efe’nin Çatışması. Gökçen Hüseyin Efe'nin Aydın Efeleri ile Dayanışması, Muğla’da Yörük Ali Efe Saltanatı, Albay Şefik Bey'in Savunması, Demirci Mehmet Efe ile Yörük Ali Efe Kızanları Arasında Çatışma, Düzenli Ordu'ya Geçiş, Kuva-yı Milliyeci Efelerin Son Mücadelesi, Yörük Ali Efe’nin ayağının kesilmesi gibi olaylar tarihi ve inandırıcı, açıklayıcı bilgi ve belgelerle geniş açılımlı kaynakların ışığı altında eserde sergilenmiştir.

Milli Mücadele sırasında eserde birçok tarihi belgelere yer verildiğini söyledik. 19 Ağustos 1920’de Mustafa Kemal Paşa’nın Yörük Ali Efe’ye gönderdiği tarihi telgrafından da bir bölümünü bu yapıtın önemi bağlamında aynen sunmak istiyorum :

Ali Efe’ye

Yenipazar

Ali ve Hüseyin Efelere mahsus selam ile beni vaziyet hakkında tenvir etmek ve talimat istemeyi düşündüklerinden dolayı felkalada memnun kaldım. Teşekkür ederim.

Muğla ve havalisine bir kumandan göndereceğim. Onunla tamamen tevhid-i mesai ederler ve bu kumandan oraya vasıl oluncaya kada, mühim mesail varsa Muğla Mutasarrıfı şifresi ile doğrudan doğruya Garp Cephesi Kumandanı Ali Fuat Paşa Hazretlerine müracaat etmelidirler.

Denizli civarında bulunan 57. Fırka Kumandanı Erkan-ı Harp Kaymakamı Nazmi Beyle dahi muhabere ederek ittihatta bulunmak muvafıktır. İtalyanlara karşı fevkalade dikkatli davranmak lazımdır. Çünkü bunlar, dost gibi muameleleriyle milletimizi iğfal etmek yolunu tutmuşlardır.Zahiren hüsnü muamele etmekle beraber hakimiyet-i milliyetimize menafi görülecek her hareketlerini derhal reddetmelidirler. Muğla Mutasarrıfı Müştak Bey’e tarafımdan mahsus selam söyleyiniz. Ali ve sSelim Efeler de mumaileyh ile tevhidi mesai etmelidirler.

Yunanlılara karşı. Müessir olmak için ittihat lazım gelen tertibat, teşkilat ve teşebbüsat hakkında gönderilecek kumandana müracaat ediniz.

Garp Cephesi Kumandanı tarafından talimat mufasala verdilecektir. Cümlenize selamlar olunur (1).

Mustafa Kemal Paşa

Sadettin Demirayak, uzun soluklu, yorucu, inandırıcı ve tarihi belge ve kaynakların ışığı altında akıcı, yalın, duru, çarpıcı ve yaşayan bir Türkçe ile KUVA-YI MİLLİYE’NİN AYDIN’DA DOĞUŞU” ve tarihçesini derli toplu bir eserle Türk edebiyatına, Türk Kültürüne kazandırmıştır.. Aslında bu kalıcı ve devasa eserin Kültür Bakanlığınca yayımlanması, tüm orta dereli okullarımıza, hatta halk kütüphanelerimize dağıtımının sağlanmasını diliyorum. Yararlı bir yapıt ortaya çıkmıştır. Sayın Sadettin Demirayak’ı böyle bir eseri Türk kültürüne kazandırdığı için teşekkür ediyor, eline, dili sağlık, ömrüne bereket diyoruz. Bu güzelim eseri özellikle öğretmenlerimize tavsiye ediyorum.

Meraklısı için :

)Kuvay-ı Milliye’nin Aydın’da Doğuşu – Sadettin Demirayak.

Tuna Ofset Matbaacılık San. Ve Tic, Ocak 2007. ( s.448) Aydın.