Leonardo'nun masum dedikodusu

İnsanların çoğunlukla ressamlık özelliğinizi bildiği bir mimar, mucit, heykeltraş, müzisyen, anatomist, mühendis, jeolog, yontucu, geometrisyen, matematikçi, biyolog, fizikçi; insanlar yemesin diye kümes hayvanlarını satın alıp serbest bırakan bir vejeteryan ve Sigmeund Freud tasdikli bir frijit olduğunuzu düşünün. Bir de, zamanı verimli kullanmak için kendi uyku sisteminizi geliştirin ve ölürken de “Biraz daha zaman!” deyin. İnsanlar kuşkusuz sizin arkanızdan da yüzyıllar boyunca konuşurdu...

1452’de Floransa’da doğan Vincili Leonardo, henüz 67 yaşında iken Paris’in güneybatısında, Amboise’daki kraliyet konağında ölmüştür. Iq seviyesinin varolan en yüksek mertebe olduğu kabul edilen bu yüce insan, ressam dışında her şey, bir de ressamdı aslında. Not defterlerinde her türlü bilim dalıyla ilgili sağdan sola yazdığı yazıları ve çizdiği eskizlerle gelmiş geçmiş en büyük dahilerden biri olan Leonardo, uçak taslaklarından, gemiler için çark şemalarına; hidrolik biliminden, fotoğrafçılar için karanlık odaların keşfine; suyun molekül yapısından, ses ve ışık dalgalarına; çiçek ve filiz yapısından, bisiklet çizimlerine kadar binbir türlü alanda kafa yormuştur. Floransa morgundan kaçırdığı cesetleri kesip biçerek iç organların yerleşim düzenini, kan dolaşımını, kas yapısını, anatomiye dair her detayı incelemiş, çizmiştir.

Babasının köylü bir hizmetçi kızı ile evlilik dışı ilişkisinden doğduğu için yaşadığı dönemde üniversiteye gitmesi yasak olan küçük Leonardo, anne sevgisinden yoksun olarak büyür. Ömrü boyunca “anne” kelimesini kullanmaması da bu yüzdendir. 16 yaşına geldiğinde dönemin tanınmış artistlerinden Andrea del Verrocchio’nun yanında çalışmaya başlar. Etkileyici yontu ve resimlerinin yanı sıra ortaya koyduğu mühendislik projeleriyle de düklerin ilgisini kazanır ve bu sayede hayatını Floransa, Milano ve Roma saraylarında sürdürme şansına sahip olur. Son üç yılını ise Fransa’da geçirmiştir.

Çok güzel lut ve lir çalan Leonardo, Milano’da dükün önüne çıktığında lutunu çaldığı zaman tüm müzisyenleri alt etmiştir. Öte yandan zamanının en iyi doğaçlama şiir okuyucusu olan bu adamın çekiciliğine kapılan Milano dükü, onun 17 yıl boyunca Milano’da yaşayıp çalışmasını sağlamıştır. Kendisini saraya kabul ettirmek için kişisel yetilerinden bahsettiği, ancak krala göndermediği mektubu, gelmiş geçmiş en iyi iş başvurusu olarak kabul edilmektedir.

Kendi bedenini çok beğendiği için gençken hep vücudunu teşhir edecek kıyafetler giyen bu süper zekanın adı, 10 yaşındayken yanına hizmetçi olarak aldığı ve 30 yıl beraber yaşadığı, aynı zamanda meşhur “altın oran”lı Vitruvius Adamı olduğu iddia edilen Salai; ilk hocası Verrocchio; 54 yaşındayken tanıştığı 15 yaşındaki Kont Francesco Melzi ile yazılmıştır. Öyle ki Melzi, Leonardo’nun kendisine karşı beslediği hisleri bir mektubunda “çok ihtiraslı ve fazlasıyla yakıcı aşk” olarak nitelendirmiştir.

“Üreme faaliyeti ve bununla bağlantılı olan her şey o kadar iğrençtir ki insanlar hoş yüzler ve duygusal eğilimler de olmasa kısa sürede yok olacaktır.” şeklinde bir sözü vardır ki, sonradan bu söz Sigmund Freud tarafından analiz edilir ve Leonardo’nun frijit olduğuna hükmedilir. Bununla birlikte, normal ilişkiler yerine, 1476 yılında, 17 yaşındaki model Jacopo Saltarelli ile sodomist ilişki kurduğu gerekçesiyle suçlanmış, iki ay hapis yatmış, şahit bulunamayınca dava düşmüştür. Sodomistlik davası düşse de, etkisi bir ömür sürmüştür. Çünkü bu dava Leonardo’ya bir ömürlük paranoya vermiş, kimi resimlerinde kasaba halkını ağızlarını kapayan elleriyle dedikodu yaparken çizmiştir. Ayrıca bu dava onun cinsel tercihlerini yıllarca tartışma konusu yapmıştır. Hiç evlenmemesi, çocuk sahibi olmaması, kadınlara ilgi gösterdiğine dair bir işaretin bulunmaması, kadın-erkek cinsel birleşmesinin kendisine iğrenç geldiğini notlarında belirtmesi, anatomi çizimlerinde erkek cinsel organlarına daha özen göstermesi ve onları detaylandırması, Salai ve Melzi gibi genç ve güzel oğlanları beraberinde tutması, ki Salai 30 yıl yanında kalmasına rağmen hiçbir sanatsal ürün üretmemiştir, gibi nedenlerle birçok tarihçi onun homoseksüel olduğu konusunda hemfikirdir.

Bilimsel çalışmalarını yayınlamaktan özellikle kaçınmıştır. Öyle ki, savaşlarda kullanılabilecek bazı plan ve çizimlerini çok tehlikeli bulduğu için yok etmiştir. 400 yıl mahzende kalan çizimlerle 13000 sayfa tutan notlarını kimse kolayca okumasın diye sağdan sola doğru yazmıştır. Ancak uğraş verdiği etkinlikler o kadar fazla ve farklı alanlardaydı ki, çoğu kez büyük bir şevkle başladığı bir çalışmayı bitirmeden, daha çekici bulduğu başka bir işe yönelirdi. 67 yıllık hayatında yalnızca 17 tablo yapmış, bunların da bir kısmını bitirememiştir. Projelerinin çoğunu sonuçlandıramasa da ele geçen notlar bir çok icadın esin kaynağı olmuştur. Bugün kullandığımız makasın, tankın, bisikletin, helikopterin, paraşütün ve daha nicelerinin yaratıcısıdır. Sen rahat uyu Leonardo, arkandan çok konuşsa da insanlık sana minnettar...