Madenlerin Dünyası

"Mineral" ile "maden cevheri" ya da bir başka ismiyle "ham maden" in, ilk bakışta ayrı ayrı şeyler olduğunu zannederiz. Halbuki bilimsel açıdan ele alınırsa, mineral ile ham maden arasında hiçbir fark olmayıp ikisi de aynı şeydir. Ancak biz, işe yarar bir ürün, (ki bu genellikle bir madendir) elde ettiğimiz zaman minerale, "maden" adını veririz.


İnsanoğlu tarihöncesi çağlarda ve tarih boyunca, bunlardan parlak, güzel görünümlü, üstelik sağlam olan çeşitli eşyalar yapılabileceğini farketti. Keşfedilen ilk madenlerden biri olan ve günümüzde de en fazla aranan olmakta devam eden "altın" bu şekilde ortaya çıktı.


Altının eşsiz bir maden sayılmasının çok haklı bir sebebi vardır... Altın havadaki oksijenle birleşmediği için devamlı saf ve parlak şekilde kalır. Altın, yeryüzünde parça, zerre, pul şeklinde, toprakta tabii halde, "natif" şeklinde bulunur; işte bu yüzden, altın dayanıklı eşya yapımında kullanılır.


Günümüzde artık topraktan parça halinde altın bulunamıyor; halbuki çok eski çağlarda, yerde altın bulmak hiç de şaşırtıcı olmayan bir olay sayılırdı. Lâkin insanoğlu bu parlak, çekici madeni toplamadan durabilir miydi? Bu maddenin çekiçle dövülebileceğini kısa zamanda farkettikten sonra, onu ateşte eriterek, içerisinde çok küçük parçacıklar şeklinde bulunduğu taşlardan ayırmayı başardı.


Bilinen madenler arasında en eskisi olan altın aynı zamanda en güzel olanıdır da. İnsanoğlu, başka taşları ısıtma denemeleri esnasında, bakırla kalay alaşımından meydana gelen "tunç"u buldu. Tarihöncesi çağlarda bu alaşım, içerisinde bu iki madenin bulunduğu bazı mineralleri ısıtma yoluyla elde ediliyordu. Bakırla kalay madenini ayırmak, bu madenlerin bulunuşundan binlerce sene sonra gerçekleşebilmiştir.


"Demir", tunçtan çok daha sonra bulunmuştur... Çünkü demir, tabiatta hep oksijenle, kükürtle ya da başka madenlerle birleşik bir halde olan madendir ve oldukça karmaşık işlemler sonucunda elde edilebilmektedir. Ancak demir madeni bu gecikmesini, keşfinden sonraki yüzyıllarda fazlasıyla kapatmıştır. İlk teknik araştırmalarda hammadde olarak kullanılan demir, zamanla makine uygarlığının simgesi durumuna gelmiş, çağdaş dünyada sanayi çalışmalarının bir ölçü birimi olmuştur. Demir madeninin bu üstünlüğü, onu belli oranda kömürle karıştırınca, madenlerin en serti olan "çelik"in elde edildiğinin keşfinden sonra iyice kesinleşmiştir.


"Toprak ana"nın bizlere sunduğu armağanlar arasında madenler, hiç şüphesiz en faydalıları, en gerekli olanlarıdır. Ellerinde sadece odun, hayvan boynuzları, taş parçaları olsaydı, insanoğlu doğanın gücü karşısında ne yapabilirdi? Doğadan doğrudan doğruya elde edilen bu nesnelere istenilen biçim verilemez!.. Halbuki yontulan, ya da eritilerek kalıba dökülen bazı madenlerden bıçaklar veya borular, kürekler veya kazmalar elde edilir.


Madenler olmasaydı teknik dünyası, o eski değirmenlerde görülen ve tahta parçalarının biraraya getirilişinden ibaret olan makine düzeyini aşamazdı!.. Ayrıca elektriğin keşfinden sonra madenlerin başka bir üstünlüğü daha ortaya çıktı... Bunlar, elektrik akımını mükemmel iletiyorlardı.


Bu çok değerli, çok kullanışlı madenlerin bulunduğu ülkeler hızla zengin oldular. Sanayi önce demirin ve onun elde edilmesi için gereken ısıyı sağlayan kömürün çıktığı ülkelerde doğdu. Dünyanın sanayi haritası, büyük maden ocaklarının bulunduğu yerleri merkez olarak aldı. Zira eskiden madenleri ve kömürü bir yerden başka bir yere taşımak hemen hemen olanaksızdı.


Lâkin günümüzde taşımacılık o kadar kolaylaşmıştır ki, çelik fabrikaları dünyanın herhangi bir yerinde kurulabilir, yeter ki bir limanları olsun ya da bir limana yakın mesafede bulunsun. Bu limanlarda, başka kıtalardan gelen madenleri işleyen çok büyük fabrikalar, gece gündüz demeden çalışmaktadır.