Mart Dokuzu

Bahar ne zaman gelir?

Ya da siz baharın geldiğini nasıl anlarsınız?

Belki havalar ısınınca veya insanlar sokağa dökülünce diyeceksiniz. Bana sorarsanız ben baharın geldiğini havanın ısınmasından veya insanların kendilerini sokağa atmasından anlamam. Benim için çiçek açmış bir badem dalı gördüğüm ve havada leyleği yakaladığım an bahar gelmiştir. O vakitten sonra mart kapıdan baktırıp kazma kürek yaktırsa da beni kalın montlar giymiş, eldiven takmış, atkı sarmalanmış olarak göremezsiniz.

Bahar diyorum ya asıl anlatmak istediğim Türk milletindeki bahar anlayışı ve kutlamaları; Türklerin “Mart Dokuzu” olan ve Türk coğrafyası dışında bazı kesimlerde kutlanan, bahara  “hoş geldin” dediğimiz 21 Mart tarihli “Nevruz Bayramı.” Nevruz: Türkiye Türkçesi’nde: Yılsırtı, Günsırtı, Mart Dokuzu, Sultan Nevruz, Nevruz, Bahar Bayramı, Gün Dönümü, Yenigün, Altay Türkçesi’nde: Cılgayak; Azerbaycan Türkçesi’nde: Novruz, Ergenekon, Bozkurt, Ölüler Bayramı, Başkurt Türkçesi’nde: Ekin bayramı, Doğu Türkistan’da: Yeni Gün, Başbahar, Gagavuz Türkçesi’nde: İlk Yaz, Karaçay-Malkar Türkleri’nde: Gollü, Gutan, Saban, Toy, Tegri Toy, Kazak Türkçesi’nde: Navruz, Nevruz Göce, Ulus Günü, Kırgız Türkçesi’nde: Noruz, Kumuk Türkleri’nde: Yazbaş, Nogay Türkleri’nde: Navruz, Saban Toy, Özbek Türkleri’nde: Nevroz, Tatar Türkleri’nde: Nevruz, Türkmenistan’da: Teze Yıl, Uygur Türkleri’nde: Yeni Gün adlarını almıştır ve bu adlarla kutlanmıştır.[1]Cumhuriyetin ilanından sonra Türkiye’de bir süre “Ergenekon Bayramı” adıyla da kutlanmıştır.Arap topluluğundan Farslara geçen nevruz geleneği Kürt, Zaza, Azeri, Afgan, Arnavut, Gürcü milletlerinde kutlansa da Türk tarihinde Hunlardan itibaren, Göktürk, Uygur, Selçuklu, Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyetii devletlerinde geleneksel olarak kutlanan bir Türk bayramıdır. Bu bayram Türklerde Mete Han zamanına kadar dayanır.

Türk milleti baharın gelişini Kaşgarlı Mahmut’un da bayram kelimesinin anlamını Divanü Lugât-it Türk’te “Bedhrem; halk arasında gülme ve sevinme, bir yerin ışıklarla ve çiçeklerle bezenmesi ve orada sevinç içinde eğlenilmesi” şeklinde tanımladığı gibi bir bayram havasında karşılamış, tabiatın canlanışı destanlara, masallara konu olmuş aşıkların sazları eşliğinde dillenmiştir.

Nevruz kutlamalarında birçok gelenek devam ettirilir. Sarı, yeşil, kırmızı renklerinin enerjisine inanılır. Özel yemekler pişirilir, çeşitli oyunlar oynanır. Nevruzda Mevlevîlerde selam sözü ile başlayan çeşitli dualar yapıldığı bilinir. Bektaşilerde ise cem ayini yapıldıktan sonra dualar okunup süt dağıtılarak en sonda da nevruzîyeler okunarak icra edilir. Yine nevruzda göze sürme çekildiğinde bir yıl boyunca göz hastalıklarından kurtulunacağına ve gusül abdesti alınırsa vücudun bir yıl boyunca hastalıklardan korunacağına inanılır. Yine aynı şekilde nevruzdan bir hafta önce evdeki tüm eşyalar dışarı çıkarılarak ev tamamen temizlenip, süpürülür. Ayrıca bekar, genç kızlar, nasiplerinin, nevruzu diğer güne bağlayan gecede yazıldığına inanırlar.

Nevruz herhangi bir mezheple ilgili veya bir mezhebe tâbi değildir. İslamiyet’ten çok öncelere dayanır. Türk tarihinde bu denli önemli olan ve baharın gelişinin, tabiatın dirilişinin sevinçle karşılandığı, Ergenekon Dağı’ndan çıkışın kutlandığı geleneğimizin politik amaçlar çerçevesinde yozlaşmaması, genç nesle aktarılması önemli olduğu kadar da milli bir görev icap etmektedir.

Şunu da unutmayalım 21 Mart bir ekinoks tarihidir. Gecenin ve gündüzün süresi aynıdır. Aynı şekilde gün akşamlı; insan da ölümlüdür ya, eşittir de.

Leyleklere ve taze güne hoş geldin olsun,

Türklerin ve kutlayanların Mart Dokuzu, görklü olsun.