Menemen olayı 5

Sonuç

Bu irtica hareketi neden başka bir yerde değil de Menemen'de ortaya çıkmıştır? Bölgenin en büyük şehri İzmir'de, Serbest Fırka'nın aşırı ilgi görmesinin olayla bir bağlantısı var mıdır, Yapılacak ilk genel seçimlerde Cumhuriyet Halk Fırkası'nın iktidarı kaybedeceği endişesi, muktedirleri derin bir oyuna zorlamış olabilir mi? "Buna tarih cevap verecektir" desek, tarihin cevap vermediğini ve veremeyeceğini biliyoruz. Çünkü böyle durumlarda, her kesimin ayrı bir tarihi vardır.

Faydalandığım bir sitede, 1924-1938 yılları arasında, Türkiye'de meydana gelen 18 ayaklanmadan, sadece birinin Batı Anadolu'dan çıktığı anlatılmaktadır. Bu da Menemen olayıdır. Yöreden, esrarkeş Derviş'ler'in dışında, şer'i kıyama kalkan ikinci bir grup çıkmamıştır.

Kanaatimce Menemen olayı, irticai bir kalkışma değil, irticanın tehlikelerine karşı halkı uyaran bir organizasyondur. Teşebbüse yeltenenlere de akibetlerinin ne olacağını gösteren canlı bir sunumdur. İtikadi durumu tartışmalı bir serkeşin, etrafına topladığı aynı cins adamlarla kotardığı, failleriyle birlikte 35 insanın hayatına malolmuş karanlık bir olaydır.

Çektikleri esrarla beyinleri sulanmış bu meşum grupla din arasında bağlantı kurmanın esasen, ciddiye alınabilecek bir yanı yoktur. Olayın şeriat ayaklanması olduğuna inanmaya istekli bulunanların, inanç konularına fazla ilgi duymayan kimselerden çıkması da ayrı bir meseledir. Aslında böyle bir kabul, bu esrarkeş topluluğunu adam yerine koymak demektir. Kısacası tarih, sistemin tercihlerine ve kişilerin arzularına göre yazılmamalıdır. Öyle yapıldığında, burada olduğu gibi üzerine gölge düşmektedir.

Sonraki yıllarda şahit olduğumuz tüm siyasi cinayetleri, irtica ve şeriatla ilişkilendirme gayreti, aynı oyunun devamı gibi görünmektedir. Bu, Uğur Mumcu'dan, Bahriye Üçok'a, Danıştay Üyesi Mustafa Yücel Özbilgin'den, Katolik Rahip Santoro'ya, oradan Hrant Dink ve Malatya cinayetine kadar uzanan ve hala devam eden bir zincirdir.

Malum cinayetler ve olaylar; artık kabak tadı vermesine, milletin esas tehdidin nereden geldiğini bilmesine, bu yüzden "laiklik elden gidiyor, şeriat geliyor" laflarına aldırmamasına rağmen hala sona ermemiştir. Son seçimlerde de görüldüğü gibi, samanın altından ve üstünden yürütülen suların, toplum üzerinde hiç bir dönüştürücü etkisi olmamıştır.

Artık bu işleri yapanlar, bu dümenleri çevirenler, adam öldürerek, bomba patlatarak toplumu ikna edemeyeceklerini bilmelidirler. Demokratik sistemlerde iktidarın, milletin sevgisini kazanarak elde edilebileceğini kabul edip, mücadelelerini bu yolda sürdürmelidirler.

Notlar.

"Yahudileri Müslüman yapma" misyonunu da üstlendiği söylenen Derviş Mehmed'i desteklediği, iddiasıyla yargılanıp, idam cezasına çarptırılanlardan biri de Josef Biton adlı bir Yahudi vatandaştır. Suçu ise, bilinmeyen bir nedenle kalabalığın arasına karışması ve Derviş'in diktiği bayrağın altından geçmesidir. Bu geçiş, diğer 28 kişiyle beraber onu da ipe götürmüştür.

Emrullah oğlu Mehmet Emin, çektiği afyonun etkisiyle kendini kaybetmiş ve yerde yatarken bulunmuştur. Sonra zorla ayıltılmıştır. İrtica örgütünün açığa çıkmasında yegane kişi olarak anılmaktadır. Fakat itirafları onu ipten kurtaramamıştır. Başka bir yazıda ise, çatışma esnasında ölü taklidi yaparak yere uzanan, farkedilip kelepçelenirken, "Bunlar da ne be! Hani bize para vereceklerdi!" dediği iddia edilen Zeki Mehmet'ten sözedilmektedir. Meydanda, biri sarhoş olarak, öbürü ölü taklidi yaparak yatan, iki ayrı kişi mi vardı, yoksa tek şahıs, iki hikayenin konusu mu olmuştu tam anlayamadım..

İddianamede Menemen olayında, fiilin esas unsuruna iştirak eden; yani eylemi doğrudan doğruya işlemiş olanların Giritli Mehdi Memet, Şamdan Memet, Sütçü Memet, Emrullahoğlu Memet Emin, Alioğlu Hasan ve Nalıncı Hasan adlı kişiler olduğu ifade edilmiştir. Suçları, Teşkilatı Esasiye Kanunu'nu cebren tağyire teşebbüstür. Yani Anayasa'yı zor kullanarak değiştirmeye kalkmaktır. (İsimler alıntıladığım yerde yazıldığı gibi bırakılmıştır)

T.C.
Başvekâlet
Muamelât Müdürlüğü 31.1.931
Sayı: 6/341
T. B. M. M. Yüksek Reisliğine

Menemen hadisesini ika ve teşkilâtı esasiye kanununu cebren tağyire teşebbüs edenler hakkında Menemen Divanı Harbi Örfisince verilen karara dair M. M. Vekâletinden yazılan 31.1.931 tarih ve 2061 numaralı tezkerenin sureti merbutatı ile birlikte leffen (iliştirilmiş olarak) takdim kılınmıştır. İdam mahkûmları hakkında teşkilâtı esasiye kanununa tevfikan Meclisi Alice ittihaz buyrulacak kararın işarına müsaade buyrulmasını rica ederim efendim.

İdamlarına ve Yaşları Dolayısile Haklarındaki İdam Cezasının Ağır Hapse Tahviline Karar Verilenler:
(29 idam, 6 kişi yaş dolayısı ile ağır hapis toplam 35 kişi.)

Manisadan Kahveci çırağı Mustafa (İdam)
Manlsadan Terzi Talât (İdam)
Manisadan Topçu Hüseyin (İdam)
Manisadan Tatlıcı Mustafa Hüseyin (İdam)
Manisadan Eskici Hüseyin Ali (İdam)
Manisadan Keçeli Köyünden Himmetoğlu Süleyman (İdam)
Manisadan Paşa Köyünden Kâhya Ahmetoğlu İsmail (İdam)
Manisadan Mutaf Süleyman (İdam)
Manisadan Manifaturacı Osman (İdam)
Manisadan Hafız Cemal (İdam)
Manisadan Tabur imamı İlyas Hoca (İdam)
Manlsadan Ali Paşa zade Ragıp Bey (İdam)
Manisadan Şeyh Hafız Ahmet (İdam)
Manisadan Giritli İbrahimoğlu İsmail (İdam)
Menemenden Bozalandan Koca Mustafa (İdam)
Menemenden Bozalandan Hacı İsmail (İdam)
Menemenden Bozalandan Hacı İsmailoğlu Hüseyin (İdam)
Menemenden Bozalandan Göriceli Abdülkerim (İdam)
Menemenden Cumai Balâlı Ramiz (İdam)
Menemenden Çıtaklı Molla Süleyman (İdam)
Menemenden Hayimoğlu Jozef (İdam)
Menemenden Şımbıllı Ali Osmanoğlu Memet (İdam)
Menemenden Arnavut Yusufoğlu Kâmil (İdam)
Menemenden Kerimoğlu İbrahim (İdam)
Menemenden Selimoğlu Boşnak Abbas (İdam)
Ala Şehirden Şeyh Ahmet Muhtar (İdam)
Esatın oğlu Memet Ali (İdam)
Manisa Hastanesi imamlığından mütekait Laz İbrahim Hoca (İdam)
Manisadan Emrullahoğlu Memet (İdam)
Manisadan Nalıncı Hasan idama bedel (24) sene hapis (20) yaşında
Manisadan Çoban Ramazan idama bedel (24) sene hapis (20) yaşında
Manisadan Giritli Küçük Hasan idama bedel (24) sene hapis (17) yaşında
Menemenden Harputlu Ömeroğlu Memet idama bedel (24) sene hapis (65) i mütecaviz (aşkın, 65 yaşını aşmış)
İzmirden Laz Memet Ali Hoca idama bedel (24) sene hapis (65) i mütecaviz
Erbilli Şeyh Esat idama bedel (24) sene hapis (65)i mütecaviz

Derecatı Muhtelifede Hapis ve Ağır Hapis Cezalarına Mahkûm Edilenler:
(41 kişi. Horus, Horozköy oluyor.)

Horus köyünden Selâhattin oğlu Naşit
Horus köyünden Yakupoğlu Ali
Horus köyünden Muhittinoğlu Ali Koç
Horus köyünden Hasanoğlu Ahmet
Horus köyünden Neciboğlu Mevlût
Horus köyünden Ragıboğlu Osman (Onbeşer sene ağır hapis)
Horus köyünden Mümtazoğlu Haşim 65 yaşını mütecaviz olduğundan cezası 12, 5 sene ağır hapis
Süleymanoğlu Murat Mustafa
Kara Ahmedoğlu Ali
Hasanoğlu Ayan Memet
Paşaköyünden Memetoğlu Abdurrahman
Hoca Hasanoğlu Hüseyin
Ramazanoğlu Bekir
Şerif Ahmedoğlu Eyyip
Bozalandan Hacı İsmailoğlu Hasan
Muhtar Ahmedoğlu Mustafa
Âza Memetoğlu İsmail
Âza Memetoğlu İbrahim
Âza Haliloğlu Hasan
Bekçi Ahmet Hüseyin
Rahmanlı Köyünden Hacı Hafız Ali (Üçer sene hapis).
Manisadan Şeyh Hacı Hilmi
Horus köyünden Ömeroğlu Ahmet
Ahmedoğlu Ibrahim
Mustafaoğlu Sadi
Zenooğlu Hasan
Arslanoğlu Şaban
Muslihoğlu Halit
İbrahimoğlu Mustafa
Abidinoğlu Tahsin
Yasimoğlu Osman
Paşaköyünden Memetoğlu Ahmet
Simalı Salihoğlu Osman
Bozalandan Ahmedoğlu Memet
Osmanoğlu Hasan
Hüseyinoğlu İbrahim
Ak Memetoğlu Memet
Simsar Kâtibi Mustafa
Lüle Memetoğlu Ali
Darakçi Hüseyinoğlu İbrahim Etem,
Kurabiyeci Hacı Hüseyin (Birer sene hapis).

Resim:www.kenthaber.com/IlDetay.aspx?ID=1665
Kaynaklar:
http://lidya.hacettepe.edu.tr/~b0152631/cengizcirim.htm
http://www.belgenet.com/1930/kubilay-01.html
http://insiyakimilli.blogcu.com/1758681/
http://www.gozlemci.net/1207-serbest-cumhuriyet-firkasi.ht
www.hicretonline.com/Basin%20arsivi4/iste%20m...