Mesleki Dezenformasyonlar

Meslekler ve Hastalıklar

Tüm meslekler bir ömür yapıldığında insan hayatının bir şekilde gerçeği haline geliveriyor. Bu hemen hepimiz için geçerli.

Berberlerle, garsonlarla, çiftçilerle anlatılan hikayeler vardır; hem de kendi dillerinden. Muhtemelen fırıncılar, ticaretle uğraşanlar, mühendisler, avukatlar, hakimler, doktorlar, elektrikçiler, oto tamircileri ve kamu görevlilerinin dahi hemen hepsi ile ilgili zamanla gelişen durumların bazıları içinde bulundukları durumu net olarak algılarken ve o gerçeğin aslında yaşadığı zamanla ve yaptığı işle ilgili bir algısal hata veya kabulleniş olduğunun bilincinde olurken birçokları belki de bu durumun farkında bile olmuyor.

Öğrencilerine ders anlatmak, bildiklerini anlatarak hayatını kazanan bir öğretmenle bildiklerinin aslında sır bilgiler olduğunu düşünen ve hemen her konuda öğrendiği şeyin aslında bir ayrıcalık olduğunu bilen bir usta aynı derecede açıklıkla konuşmaz. Her bildiğini anlatan ustanın ustalığının anlamı kalmaz.

Aynı şekilde insanlarda meslek hastalığı denilebilecek bazı mesleksel arazlar ortaya çıkması elzemdir. Çünkü her meslek aksi bir durum yaşanmazsa bir ömür boyunca hayatın her anını bir şekilde abluka altına aldığından kişi algılarında bir sanal gerçeklik oluşturduğunu düşünüyorum. Halbuki diğer taraftan bakıldığında çok komik duruma düştüklerini görmeleri için birilerinin ayıbını yüzlerine acı bir şekilde haykırması gerekebiliyor. Mesleğinin zirvesinde bulunduğuna inandırılan otoritelerin karşısında bunu yapabilmek güç olsa da mesleğin alt kademelerinde bu durumun farkına varmak nispeten daha kolay. Bir toplantıda konuşan kişinin mesleki pozisyonuna göre, o kişiye her soru sorulmaz. “Saçmalıyorsunuz” denilmesi özellikle bizim gibi toplumlarda çok zordur. O kişiye karşı söylediklerinin saçma, anlamsız olduğunu söylemek; saygısızlık yapmak anlamına geleceği, yakışık almayacağı düşünüldüğünden veya “sen anlat külahım dinliyor” moduna girildiğinden de olabilir, tartışma olmasın diye genellikle anlatan anlatır, dinleyenler onaylamasa da suskun kalmayı tercih eder. Bu kişinin etki alanıyla alakalıdır. Bazı meslekler kendiliğinden saygı uyandırmaya münasip bir durum ihtiva ederler. Bir valiyle, bir hakimle bir müftü, bir bakan, eski bakan, eski başbakan veya bir profesör şeklinde liste …uzatılabilir.

Zaman zaman insanlar kendi düşündükleri şeyin karşısındakinin de düşündüğünü sanabiliyorlar. Dahası bir öğretmen öğrettiği gruba göre, (bazı öğrenci grupları bir defada bazıları on beş defada anlar) bir tutum izlemeyi alışkanlık edindiğinden karşı taraftakini sıkabilir. Bu durumdan sıyrılmak için çok farklı sosyal gruplar içinde olmak, söyleşilerde bulunmak, karşı taraf ne düşünüyor diye ara sıra yoklamak gerekir. Bu aslında son derece zordur. Mesela ilçenin Cumhuriyet savcısının, hakiminin bakkalla oturup sohbet etmesi imkansız olmasa da denk olmayacağı için anlamlı değildir. Çünkü her iki taraf da karşısındakinin açık kimliğini bilmesi durumunda direk olarak maskelerini takmak zorunda kalırlar. Askerler, polisler için de durum aynıdır. Özellikle askerlerde emir komuta zinciri olduğundan bir erle ve er seviyesinde bir askerle bir komutan oturup konuşamaz. Yine denk bir sohbet olmaz. Aynı şekilde polisler işleri gereği suçlularla teşriki mesai eylediklerinden insanlara suç ve suçlu açısından, belki de potansiyel suçlu olabilecek kişi sıfatıyla görüşmeleri onlarla diğerleri arasında bir perde oluşmasına neden olabilir. Halk arasında polislerle ilgili anlatılan rüşvet hikayeleri de mesleği rencide edici bir durum olması, mesleğin dikkatle yapılmasının en önemli gereklerindendir.

Kısacası meslekler insanları bir şekilde esir alabilir ve gerçeklerden tamamen kişiyi soyutlayabilirken, olayların sadece bir kısmını görmelerine neden olabilir. Buna kanıt sayılır mı bilinmez ama hayatı boyunca sabah kravat takarak işe giden emekli memurlarda görülür. Hemen her yere kravatla giden, kahvede oyun oynayan sevimli yaşlı insanların ömür boyu taktıkları kravatın etkisinden kopmamaları, onsuz dışarı çıkmamaları fiziksel bir öğe olarak dikkatimize sunulsa da aslında bundan daha fazlası mesleklerin insan davranışlarını çok önemli oranda değiştirdiği gerçeğidir. Bu durum sadece dış görünüşe sirayet eder demek pek sağlıklı bakış açısı olmasa gerek.