Mobbinge maruz kalan işçinin hakları ve tazminat talebi

Hukukumuzda Mobbing

 

6098 sayılı Borçlar Kanununun 417'nci maddesinde işçinin hem kişiliğinin hem de yaşam ve vücut bütünlüğünün korunmasına ilişkin düzenleme yapılarak mobbin (bezdiri) hukukumuzda ilk kez hüküm altına alınmıştır.

 

Bu hükümden önce hukukumuzda mobbinge ilişkin açık bir düzenleme bulunmuyordu. Bu nedenle İş Kanununun 77/1'inci maddesindeki: “işverenler, işyerlerinde işçi sağlığı ve iş güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak… ile yükümlüdür.” hükmü ile İş Kanununun 24/2'nci maddesindeki: “işveren işçinin, veya ailesi üyelerinden birisinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler davranışlarda bulunursa veya işçiye cinsel tacizde bulunursa" işçi iş sözleşmesini derhal feshedebilir. düzenlemeleri bu tür olaylara uygulanıyordu.

 

Hukukumuzda psikolojik taciz (mobbing); işyerinde çalışanlara, diğer çalışanlar veya işverenler tarafından sistematik biçimde uygulanan, tekrarlanan her türlü kötü muamele, tehdit, şiddet, aşağılama gibi davranışlar olarak ifade edilmiştir. Psikolojik tacizin en bariz örnekleri, kendini göstermeyi engellemek, sözünü kesmek, yüksek sesle azarlamak, sürekli eleştiri, çalışan iş ortamında yokmuş gibi davranmak, iletişimin kesilmesi, fikirlerine itibar edilmemesi, asılsız söylenti, hoş olmayan imalar, nitelikli iş verilmemesi, anlamsız işler verilip sürekli yer değiştirilmesi, ağır işler verilmesi ve fiziksel şiddet tehdidi sayılabilir (Tınaz, Pınar/Bayram, Fuat/Ergin, Hediye: Çalışma Psikolojisi ve Hukuki Boyutlarıyla İşyerinde Psikolojik Taciz (mobbing), Beta Yayınları, İstanbul 2008, s.7, s.53-58, aktaran K. Ahmet Sevimli, agm., s.116).

 

Bir eylemin psikolojik taciz olarak kabul edilebilmesi için, bir işçinin hedef alınarak gerçekleştirilmesi, belli bir süreye yayılması ve bu durumun sistematik bir hal alması gerekir. Belirtilen şartların gerçekleşip gerçekleşmediğinin, her somut olayda ayrı ayrı değerlendirilmesi gerekir. Psikolojik tacizin nedenleri farklılık göstermesine karşın amaç, çoğu kez işçinin işyerinden ayrılmasını sağlamaktır.(1)

 

İş Yaşamında Mobbing Birçok Farklı Şekilde Görülebilmektedir

 

Bunlar kısaca: 

Çalışanların şerefi, doğruluğu, güvenilirliği ve mesleki yeterliliğine saldırı şeklinde olabilir (Mesleki yeterlilik sorgulandığı zaman bu, o kişiye güvenilemeyeceği anlamına da gelir. Eğer kişiye güvenilmiyorsa yaptığı iş de değersizdir, kendisi de).

Olumsuz, küçük düşürücü, yıldırıcı, taciz edici, kontrol edici iletişim kurulur (Verilen süre içinde başarılması zor görevler vermek, izole edilmek, bilginin saklanması, kuralların tutarsız gösterilir, görmezden gelinir, yetkileri azaltılır).

Bir veya birkaç kişi tarafından mobbing yapılması mümkündür (Bu duruma bazen yöneticiler ve çalışanlar da katılır).

Sürekli, çoklu ve sistemli bir biçimde zamana yayılarak yapılır (Mobbingin sıklığı ve süresi zararı büyütür).

Devamlı hatalı olanın çalışanmış gibi gösterilir (Aniden yetersizmiş gibi gösterilen kişiyle ilgili, önceden şikayet konusu olmayan bazı hatalar sorun yaratmaya başlar).

Çalışanın itibarını kaybetmeye, kafasını karıştırmaya, yıldırmaya, yalıtmaya yönelik olması ve teslim olmaya zorlaması (Utandırma eylemleri yapılır).

Kişiyi dışlama niyetiyle yapılması.

Çalaşının işyerinin, görevinin sık sık değiştirilmesi, işyerinden ayrılmaya zorlanılması.

Örgüt yönetimi tarafından hoş görülmesi, kışkırtılması, teşvik edilmesi (Çare aramak için başvurulan merciler kişiyi reddeder).

şeklinde özetlenebilir.(2) 

 

Mobbinge Maruz Kalanın Manevi Tazminat Talebi

 

Mobbinge maruz kalan işçi, hizmet sözleşmesini haklı nedenle feshedip yasal hakları ile manevi tazminat talebinde bulunabileceği gibi, işe devam etmek suretiyle diğer yasal haklarını kullanma konusunda seçimlik hakka sahiptir (Örneğin; maddi ve manevi tazminat davası açması gibi). 

 

Her türlü küçük düşürücü, incitici davranıştan doğan, manevi tacizin bir şekli olan mobbingin varlığı için yeteri kadar emare varsa kişiye mobbing uygulandığı nın kabul edilmesi gerektiğine ilişkin Yargıtay kararları bulunmaktadır.

 

Av. Ferman Kaya

 

 

(1) https://tr.wikipedia.org/wiki/Mobbing

(2) Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 2012/1925 E. , 2013/1407 K.