Mudanya'nın rövanşı...

MUDANYA KONFERANSI'NDA İSMET(İNÖNÜ) PAŞA'NIN TAVRI...

Önce güncele bakalım...

Türkiye ile İsrail arasındaki büyükelçi krizi, bana göre ABD Başkanı Obama'nın devreye girmesiyle atlatıldı...Yoksa, baştan beri "özür dilemem" diye direnen İsrail'in bu kadar çabuk yelkenlerini indirmesi başka neye bağlanır ki?

Şu anda Türkiye, ABD için İsrail'den çok daha önemlidir... Çünkü, ABD'nin, askerlerini Irak'tan çekmesi ve ilerde İran'a yönelik uygulamaları ya da yaptırımları sırasında Türkiye'ye ihtiyacı vardır... Ayrıca, bölgedeki siyasi gelişmeler ve değişen stratejiler, bölgede İsrail'in önemini azaltmaktadır. Bu bakımdan ABD, İsrail'i gözden bile çıkarabilir...

İsrail'in, Türkiye'den özür dilemesinin, hatta bunun "Türk halkına saygılar sunarak yapmasının" tek nedeni de budur bence...

x x x

Şimdi, bu olaya pek benzemese de, dün lehimize olan ama bugün bizden rövanşı alınan tarihi bir olaya değinmek istiyorum.

Kurtuluş Savaşı'nın seyrinin Türkiye lehine döndüğü 1922 yılında, Türk ordusunun İzmir ve Bursa'yı geri aldıkrtan sonra Trakya'yı da Yunanlılardan temizlemek amacıyla İstanbul ve Çanakkale'ye doğru ilerlenmesi, Bağlaşık devletleri zor duruma soktu... Neticede(ayrıntılara girmeyeyim) Türkiye ile Bağlaşık devletler arasında "Ateşkes koşullarının tartışılması ve bir antlaşmanın imzalanması" için bir konferansın toplanmasına karar verildi.

Konferans, gergin bir hava içinde, fakat Türkiye'nin üstünlüğünde 3 Ekim 1922 günü, Mudanya'da bir Rus tüccarının konağında toplanmıştır. Konferans'a Türkiye adına İsmet Paşa ile İngiltere, Fransa ve İtalya temsilcileri katılmıştır...Yunanlı delegeler ise, konferansın yetkisinin ve uygulama usullerinin yetersizliğini ileri sürerek konferansa katılmamışlar ve Mudanya limanındaki bir Yunan gemisinde kalmayı uygun bulmuşlardır(1). Bana göre ise, savaşın yenilgisini hazmedemediklerinden konferansa katılmamışlardır.

İsmet Paşa'nın günümüz devlet adamlarına ve bürokratlarına örnek olacak tavrı...

İsmet Paşa, Konferans için Mudanya iskelesine gelen İngiliz, Fransız ve İtalyan heyetlerini karşılamak için yaverini göndermiştir iskeleye... İşgal Kuvvetleri Komutanı General Harrington, yavere "Sen git, paşan gelsin"der; ancak İsmet Paşa, onları karşılamaya gitmediği gibi yaverini de tekrar göndermemiştir... Harrington ve beraberindekiler, konferansın toplanacağı binayı, sokakları dolaşa dolaşa ve sora sora bulmak zorunda kalmışlardır.(2)

İsmet Paşa'nın buna benzer tavrı, görüşmeler boyunca da sürmüş ve daha sonraki Lozan Konferansı'nda da etkili olmuş ve yabancı delegeler tarafından zaman zaman hatırlanmıştır.

AMA... 1999 yılının ilk aylarında Sevr'i yeniden canlandırmak isteyen aynı güçlerin bir maşa olarak kullandıkları PKK terör örgütü Abdullah Öcalan'ın tutuklanması ve aynı yerde(İmralı adası Mudanya'ya bağlıdır) yargılanması sırasında kendisine ve aynı güçlerin parlamenterlerine, gözlemcilerine ve medya görevlilerine karşılamada gösterilen ihtimam, onlar için Mudanya'ki ezikliklerinin bir rövanşı gibi olmuştur sanki...

İsmet Paşa'nın, dün Mudanya'da takındığı tavır bizi nasıl gururlandırdıysa; bugün Öcalan'ı kontrola gelen yabancılara gösterdiğimiz ve saygıda kusur etmeyen tavrımız, başta şehit aileleri olmak üzere tüm ülke halkının yüreğini burkmuştur.

Dış politikada "mütekabiliyet" (karşılıklı olam durumu) ilkesi çok önemlidir... İsrail'in yarattığı büyükelçi krizi de bu ilkenin bir gereğidir... İsrail, bin kere özür dilese de olan olmuştur; bu olay, hem onlar için(önce lehlerine, sonra aleyhlerine) hem de bizim için (öce aleyhimize sonra lehimize) bir durum yaratmıştır ama bana göre durumun İsrail'in lehine olan yanı kolay kolay unutulmayacaktır.

İç politika hataları çabuk unutulur; ama dış politika hataları kolay unutulmazlar ve çoğu da tarihe geçer. Bu nedenle çok dikkatli olmak, akıllı ve atik davranmak gerekir.

cdenizkent

________________ :

(1) Salahi R.Sonyel, Türkiye Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika-II, 1991, s.281 ve Tevfik Bıyıklıoğlu, Trakya'da Milli Mücadele, 1987, s.445

(2) Hürriyet Gazetesi - Pazar Eki, 28 Şubat 1999