Mustafa Kemal Paşa'nın ordudan istifasından sonra itibarının iadesi (9)

Mustafa Kemal Paşa askerlikten istifasından sonra da asker elbisesini giymeye devam eder. İbrahim Hamdi Bey’in; “Paşa askerlik elbisesi ile kongreyi etkiliyorsunuz,  bundan böyle sivil elbise ile gelmenizi rica ediyorum.” İfadesinden sonraki oturuma sivil giysileriyle katılır. (1) 

Meraklıları konu ile ilgili 8 inci yazıda geniş bilgi bulabilirler.

**

Mustafa Kemal Paşa’nın askerlikten azil ve istifasından sonra yaşananlar

Mustafa Kemal Paşa’nın -8-9 Temmuz 1919 Tarihindeki- azil ve istifasının üzerinden yaklaşık 5,5 aylık bir zaman geçer...

“Harbiye Nazırı Mersinli Cemal Paşa, 28 Aralık 1919 tarihinde sadarete yazdığı bir tezkirede, III. Ordu müfettişi iken görevine son verildikten sonra askerlik mesleğinden istifa etmiş bulunan Mustafa Kemal Paşanın, bazı siyasî sebeplerden dolayı askerlikten çıkarılarak sahip olduğu nişan ve madalyalarla, fahrî yaverlik rütbesinin Padişah buyruğu ile (2) kaldırıldığını belirtiliyordu.

Cemal Paşa tezkiresine devamla, yapılan işlemin her hangi bir mahkeme kararına dayanmamasından dolayı kanuna da aykırı olduğunu belirterek, düzeltilmesi gerektiğini ve Mustafa Kemal Paşanın sahip olduğu nişan ve madalyalarla fahrî yaverlik rütbesinin geri verilmesini istemekte idi.

Bundan başka, Mustafa Kemal Paşanın ordudan atılmış değil, istifa etmiş kabul edilmesini öneriyordu.(3)

Nitekim, Cemal Paşanın bu önerisi 29 Aralık 1919 tarihli Meclis-i Vükelâ toplantısında yerinde bulunarak, gerekli düzeltmelerin yapılabilmesi için Padişahın iradesinin de alınması lazım geldiği açıklanıyordu, (4) Bakanlar Kurulu da aynı gün Harbiye Nezaretine yazdığı bir yazıda bu konunun düzeltileceğini dile getirdi (5)

Bu arada Harbiye Nazırı, bu konuyu zaman aşımına uğratmadan kısa sürede çözüme kavuşturmak arzusunda idi.

Bu yüzden 30 Aralık 1919’da sadarete yazılan bir yazıda III.Ordu müfettişliğinden alındıktan sonra istifa ettiği halde hiç bir sıkıyönetim mahkemesi kararına dayanmaksızın, idarî kovuşturma sonucu askerlik mesleğinden çıkartılıp, nişan ve madalyaları geri alınan Mustafa Kemal Paşanın bu durumunun düzeltilmesi isteniyordu (6)

Öte yandan hükümet merkezinde bu faaliyetler yürütülürken, Mustafa Kemal Paşa 27 Aralık 1919’da Ankara’ya varmıştı. Ankara vilayetinden Dahiliye Nezaretine gönderdiği şifreden anlaşıldığına göre, Mustafa Kemal Paşa ve arkadaşları şehre girdikten sonra, doğruca Hacı Bayram-ı Veli türbesini ziyaret etmişler, daha sonra halkın alkışları arasında kurbanlar kesilmiş; halifelik ve Padişahın, devlet ve milletin mutluluğu için dua edilmiş ve bilahire Ankara Ziraat Mektebine giderek oraya yerleşmişlerdi.

Bu arada hey’etin, Ankara’ya gelene kadar uğradığı yerlerde, halkın tamamının kuva-yı milliyeden yana olduğu da müşahade edildi (7)

Mustafa Kemal Paşa, 30 Aralık 1919 tarihinde İstanbul vilayetine çektiği telgrafında ise, Osmanlı istiklalinin yıldönümünü tebrik etti. (8)

Gelişmelere bakılırsa, bu dönemde Temsil hey’eti ile İstanbul hükümeti arasındaki münasebetler gayet olumlu bir şekilde yürütülmekte idi.

Bu sırada Padişah’ın rahatsızlığı Ankara’da da duyulunca, Mustafa Kemal Paşa hatır sormak bahanesi ile ve hem de Damat Ferid Paşa döneminden beri devam eden kırgınlığı gidermek üzere bir telgraf gönderdi.

Bu telgrafında Padişah’a, rahatsızlığından dolayı Temsil Hey’etinin de üzüldüğünü ifade ettikten sonra, şifa dileklerinde bulundu (9) Nitekim, Damat Ferit kabineleri tarafından âsi ilan edilen, dilekleri kabul görmeyen Mustafa Kemal Paşa, Padişah tarafından dahi muhatap kabul olunmakta idi.

Paşanın 14 Ocak 1920 tarihli bu telgrafına karşılık olarak, saray tarafından da bir teşekkür telgrafı gönderildi (10)

M.Kemal Paşa ile İstanbul hükümeti arasındaki bu yazışmalardan da anlaşılacağı gibi, iki taraf arasındaki kırgınlık dönemi sona erdi.

Nitekim, 3 Şubat 1920’de çıkan irade-i seniyyede belirtildiği üzere, askerlikten idarî olarak uzaklaştırılmış olan Mustafa Kemal Paşanın askerlikten istifa etmiş sayılacağı, nişan ve madalyalarının geri verileceği açıklanıyordu. (11)

Ali Rıza Paşa kabinesi bu sırada İtilaf Devletlerinin yoğun baskılarına rağmen, memleket için önemli kararlar aldı. Bunlardan en önemlisi de Mustafa Kemal Paşaya eski itibarının iade edilmesi idi..." (12)

...

Biz her zaman olduğu gibi konu ile ilgili meraklılarına bir kapı açtık. Bundan sonrası ve daha fazlası araştırmacılarına kalmaktadır.

www.canmehmet.com

Resim;turkish-media.com'dan alıntıdır.

Kaynak; 2’den 12’ye kadar sıralı dipnotların alındığı yazının tamamını http://atam.gov.tr/ali-riza-pasa-hukumeti-kuva-yi-milliye-iliskileri/ Ali Rıza Paşa Hükümeti Kuva-yı Milliye İlişkileri” Dr. Zekeriya Türkmen) kaleminden okuyabilirler.

(1) Cemal Şener, Topal Osman Olayı, sahife, 69

(2) Bu irade ve karar için bk. BOA.DUİT.,nr: 68/ 13 ,68/ 14,68/ 16.

(3) BOA.BEO., Harbiye Giden nr: 345546.

(4) BOA., Meclis-i Vükelâ Mazbatası, (MVM.), nr: 217, s. 629 ; Atatürk’le ilgili Arşiv Belgeleri, Belge nr: 75.

(5) BOA.BEO., Harbiye Giden nr: 345542.

(6) BOA.DUİT.,nr:68/ 18.

(7) BOA.BEO. Dahiliye Giden nr: 343585, telgraf 28 Aralık tarihlidir. BOA..Dahiliye Nezareti Kalem-i Mahsus Müdüriyeti, (DH.KMS.), Ds: 53-4, nr: 21, F: 4.

(8) BOA.DH.KMS., Ds: 53-4, nr: 21, F: 7. Telgraf şu şekilde idi:

Mahreci: Ankara.

İstanbul Vilayetine,

Bu gün yevm-i istiklal-i Osmanî olmak münasebetiyle arz-ı tebrikateyler, bu vesile ile vatanımızın tamami-yi halâsı ve devlet ve milletimizi altı asırlık şanlı istiklaliyle mazhar-ı saadet eylemesini Cenab-ı Hakk’tan dileriz. Bu yevm-i mübeccelin saadeti idrakini bilumum milletdaşların yekdiğerini tebrike şitâb eylemelerini tememni eyleriz. 30 Kânun-ı Evvel 1335

Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti

Hey’et-i Temsiliye Namına

Mustafa Kemal

(9) Mustafa Kemal Paşanın bu telgrafı 14 Ocak 1920 tarihlidir. Bk. Atatürk’le İlgili Arşiv Belgeleri, belge nr: 79 : Nitekim Mustafa Kemal Paşa daha önce de Vahdettin’e tebrik telgrafı göndermişti. 15 Aralık 1919 tarihinde gönderdiği telgrafında Padişah’ın mevlit kandilini tebrik ediyordu. Bk. Jaeschke. Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi, c.I, Ankara 1989, s. 80.

(10) Atatürk le İlgili Arşiv Belgeleri, belge nr: 80.

(11) BOA.DUİT.,nr:68/20,21.

(12) Bu konu belgelerde olmasına rağmen, diğer kaynaklarda bulunmamaktadır. Bk.. BOA.BEO., Harbiye Gelen nr: 345542 ; BOA.DUİT., nr: 68. Nitekim bu konu Nutuk’ta işlenmemiştir. Mustafa Kemal Paşaya yapılan bu jest, daha doğrusu Millî Mücadeleye verilen bu destek, İngilizlerden gizlenmek amacıyla basına da sızdırılmadığı gibi , Takvim-i Vekayi’de de yayınlanmamıştır. Bk. Zeki Sarınan, Aynı eser, c.II, s. 31-32.