Neden 'motorin 1 YTL olacak' derler?

Toplumsal fırsatçılık günlük yaşamın, ekonominin ve siyasetin içine öylesine girmiş ki, temizleneceği konusunda eskiden varolan umutlarım her geçen gün biraz daha azalıyor.

Bir siyasi parti televizyondaki reklamlarında "Motorin 1 YTL olacak" diyor. İlk bakışta tarım, toplu ulaşım ve karayolu taşımacılığı gibi motorin kullanan kesimlerin hedeflendiği düşünülerek bu reklamın verildiği sanılabilir. Toplumumuzdaki fırsatçılığın ne kadar yaygın olduğunu bilen deneyimli reklamcılar tarafından hazırlanmış bir mesajdır bu reklamdaki kısa cümlede anlatılan. Asıl hedef kitle ne çiftçiler ne otobüs ve kamyoncular ne de bu nedenle ucuzluk olacağını bekleyen halkımızdır, "Motorin ucuzlasa da otomobilimi bir dizelle değiştirsem" diye düşünen sayıları çok az olmadıkları hesaplanmış bir kesimdir.

Benzer bir fırsatçılık LPG (tüpgaz) ile yıllarca yapılmıştır. Evin temel gereksinimlerinden olan tüpgazı ucuz tutma politikalarından, LPG’nin kullanım alanlarının değişmesi ile geri adım atılmasına neden olmuştur. Mutfakta ucuz yakıt olacak diye diğer petrol ürünlerine göre daha düşük fiyattan satılan tüpgaz bir anda otomobil yakıtı oluverdi. Taksilerin hemen hemen hepsi LPG ile çalışmaya başladı. Otomobillerde de yasal veya kaçak şekilde LPG kullanımı oldukça yaygınlaştı. Motorları LPG’ye dönüştüren bir sektör oluştu. Devlet bunu dizginlemek için vergiler ve kurallar koydu. Hala benzine göre ucuz yakıt olması LPG’ye ilgili sürdürüyor. Mutfak ve otomobil için fiyatları farklı yapmak kısmi bir çözüm oldu. Fiyat farkını bir uçurum haline getirmek daha iyi çözüm olurdu ancak kaçak dolumlarla riskleri artıracağı için yapılamadı.

Bu ucuzluğun topluma yansımaları oldu mu? Taksilerin hemen hemen hepsi LPG ile çalışırken taksimetre hala benzin kullanıyormuş gibi yazmaya devam etti. Taksi ücretleri düşmezken, taksi plakaları astronomik rakamlara çıktı. Bu işten biriler kazandı ama bu topluma birşey kazandıramadı.

Toplumsal fırsatçılık her alanda kendini gösteriyor. Bir zamanlar ülkemizde popüler olmayan kültürel çalışmalara destek olmak için Kültür Bakanlığı tarafından çıkartılıp çok ucuza satılan müzik kasetlerinin kapış kapış satılmasının altında yatan neden ortaya çıkınca acı acı gülmüştük. Kültür Bakanlığının çıkardığı klasik müzik kasetleri boş kasetten ucuz olunca bunları alıp popüler müzikleri kaydetmek için kullanmışlar.

Fırsatçılığın ve köşe dönmenin doğal olduğu ve bunlar için her yolun mubah olduğu yaklaşımlarının ayıplanması gerektiğini öğrenmek ve öğretmek zorundayız. Birçok sorunun çözümü için olduğu gibi toplumsal fırsatçılığın çözümünün de tek yolu vardır: İyi eğitim.