Nedenlerden bir Sergi

Sanatçı Oral Ünlü’nün “NE'DEN”i 

Nedensellik, genel olarak nedensellik ilkesi olarak bilinen olay ve olguların birbirine belirli bir şekilde bağlı olması, her şeyin bir nedeni olması ya da her şeyin bir nedene bağlanarak açıklanabilir olması ya da belli nedenlerin belirli sonuçları yaratacağı, aynı nedenlerin aynı koşullarda aynı sonuçları vereceği iddiasını içeren felsefe terimidir. Genç sanatçı Oral Ünlü’nün son sergisine de konu hatta isim olan “Neden?” sorusu, insanlık tarihi boyunca, hem bilim kuramcıları hem de felsefeciler tarafından sorulmuş ve sorulmaya da devam etmektedir. 

Genellemelerin yüzde yüz doğruluğu düşünüldüğünde, belli bir olguyu bilmek onun nedenini bilmek olarak da anlaşılır ve bu bakımdan "Neden?” sorusu bilimin temel sorusu olarak görülür. Nedensellik ilkesi, XX. yüzyılın başlarına kadar bilimin temel yasası olarak öne sürülmüştür. Kuantum fiziğiyle birlikte nedensellik, bilimin temel ilkesi olarak tartışmalı bir konuma gelmiştir. Bu tartışma günümüzde de hem bilim kuramcıları hem de felsefeciler tarafından çalışma alanının en temel öğesini teşkil etmektedir. Sanatı, bir nevi düşünce ürününün tezahürü olarak düşünürsek sanatçı Oral Ünlü de buradan yola çıkmış olacak ki sergi konseptini Neden ? sorusu etrafında oluşturmuştur.  

Soyutlamalarla ifade ettiği, kurgulanmış kaosunun içinde, mutlak gerçekliği arayan sanatçı, tuvallerine, oluşturduğu derinlik duygusu ile yanılsamalar dahilinde illüzyonist bir edayla doğayı yansıtıyor. Sanatçının tuvallerine yansıyan bu doğa kavramı, sanatçının içsel yolculuklarından geçerek bir ışık kırılmasına uğramışçasına önce sanatçıya oradan da tuvale çarparak kontrast renkler dahilinde izleyicinin imgeleminde hayat buluyor. Her bir eser izleyicisi ile iletişime girerek gören her gözde farklı bir alımlama ile bambaşka bir eser boyutuna bürünüyor. Sanatçının betilerindeki ritim abartıları sanatçıyı rasyonellikten uzaklaştırarak nonfigüratifliğe doğru yaklaştırmaktadır. Oral Ünlü, sosyal gerçekliğin transformasyonuyla bozulan doğa dengelerini, hayata bir kat daha astar atarmışçasına revize ederek tuvallerine aktarıyor. Sanatçı, gerçek dünyadaki nesne ve somut gerçeklikleri, yapıtlarında yeniden betimleyerek bu kez kendi deformasyonundan geçirerek izleyiciye sunuyor. Neden mi?  

Her sonuç bir nedene dayanır ve her sonuç başka bir sonucun nedenidir. Aynı neden, aynı sonuca sebep olduğuna göre neden–sonuç bağlantısı mutlak ve değişmezdir. Bu bakımdan, evrendeki tüm olay ve oluşlar, kesin, değişmez ve öngörülebilirdir. Başka bir deyişle evren, gözlemcinin ya da deney yapanın iradesinden bağımsızdır. Oral Ünlü, realiteden uzak bir sebeple başlıyor bulduğu mutlak gerçekliği kendi sanatında yansıtmaya. Sanatçı spontane fırça vuruşlarıyla doğayı betimlerken ani bir soyutlama duygusunun girdabına kapılmışçasına, kendini fırçanın özgür seyrinden alamamışçasına, mutlak gerçeklik dengesini bir anda aşarak nesnel gerçekliği, kendi kaosuna doğru bilinçli ya da istem dışı bir güçle sürüklemektedir. Sanatçının yansıtmak istediği, bir başka deyişle, insanın doğaya hâkim olmaya başlamasından bu yana, insanın doğayı katletme nankörlüğünü, ağaç dallarının ve köklerinin cömertçe bir teşekkür ediş ironisi de olabilir. Ya da sanatçının imajlar dünyasından kopup gelen ütopik bir dünya tezahürü… Nedeni her ne olursa olsun sanatçının bu paradokstan beslendiği de bir gerçektir. Aksi takdirde Oral Ünlü’nün eserlerinde kaos yerine; kuşlar, böcekler ya da güzel kadınlar görebilirdik. (?)  

Sanatçının spontane fırça darbeleri her bir izleyicinin imgelem dünyasında farklı bir obje ya da kavram olarak algılanabilirken serinin üzerinde hassasiyetle inceleme yapıldığında aslında sanatçının yapıtlarının, sanatçının içsel tezahüründen ibaret olduğu anlaşılabilinir. Yapıtlar icra sahiplerinin hayallerinden, geçirmiş oldukları süreçler ve karşı duruşlarından da izler taşırlar. Aslında her bir eser, aynı zamanda sanatçının içsel paradokslarından bir ipucu niteliğindedir. İş ki bunu çözümleyebilelim. Neden “neden” söylemini kullandığını keşfedebilelim.  

Oral Ünlü evrende sanatçı olarak (insan olarak) üzerine düşeni yapıyor ve izleyici olmaktan çıkıp yozlaşan insanlığın, endüstri ve doğa içiçeliğinin karmaşıklığında, kendi kavramlarını seçip imgeleminde buluşturuyor. Herhangi bir olay ya da olguda neden – sonuç ilişkisi biliniyorsa, nedenin değiştirilmesiyle sonuç da değişecektir. Sanatçı da kendi süreçleri dâhilinde doğadan imgelemini seçip çıkararak anlık kavramsal yoğunlaşmalar sonucunda önceden hesaplanmamış fırça darbeleri ile belki de doğaya insan elinin değmediğini kurgulayarak özgürce resmediyor kendi dünyasının kendi doğasını. Kesin net yatay ya da dikey çizgiler kullanmaksızın uyguladığı teknik ile sanatçının hoyratça özgür fırça vuruşları, kimi zaman kasti olarak sanatçının fırçasında şekillenmiş gibi görünse de bunlar izleyicinin gözünde birer imgeleme dönüşüyor. Sanatçı doğadan alımladığı malzemeyi, estetik bir düzlemden geçirerek mutlak gerçeklikten kotarma yolunu seçmekle gören gözlere de farklı kurgulama seçenekleri tanımış oluyor.  

Nedensellik yasası, insana, nesnel dünyanın bilinebilir ve olanaklar çerçevesinde değiştirilebilir olduğunu göstermiştir. Oral Ünlü de bu değişkeni içselleştirerek, -realitenin dışında- doğayı soyutlayarak betimleme çabasındadır. Sanatçının bu duruşu, Albert Einstein'ın bundan yıllar önce söylediği "Tanrı zar atmaz" sözünü destekler niteliktedir. Her şeyin birbirine bağıntılılığı, her gelişmenin ya da sonucun bir önceki olayın ya da etkinin ürünü olduğu, geriye doğru gidildikçe sonsuz bir neden-sonuç ilişkisinin var olduğu düşüncesi bu bağlamda değerlendirilir. Bu düşünceye göre bilimin temel sorusu: Neden?....Genç sanatçı Oral Ünlü’nün eğitimci kimliği de düşünüldüğünde sanatçının, sanatını bilimden, felsefeden ayrı tutmak düşünülemez. Oral Ünlü gizli bir determinist mi? Bu soruya sebep olan neden ne? Sonucu merak edenler cevabı Oral Ünlü’nün “Neden” adını taşıyan son sergisinde bulabilirler. Sergi, Galeri Artist Çukurcuma’da 12 Mart 2011 tarihinde açılacak olup bir ay boyunca devam edecektir.  

Sanat ve sevgi ile…  

Şöhret Doğruyol  

Şubat/2011