Niçin Erteleriz?

Her insan mutlaka yaşamının belli dönemlerinde bir takım işlerini ertelemiştir. Ertelemeyen insan yoktur dersek abartmış olmayız. Fakat erteleme davranışı alışkanlık haline geldiyse veya yaşamınızı olumsuz yönde etkilemeye başlamışsa erteleme konusunda önlem almanın zamanı gelmiş demektir.

Başarılı, kendine güvenen, öz disiplin sahibi kişilerin ortak özelliklerine baktığımızda bugünün işlerini yarına bırakmadığını yani sorumluluklarını ertelemediklerini görürüz. Şayet sürekli iş ve sorumluluklarınızı erteliyorsanız veya kronik bir erteleme alışkanlığınız varsa bu alışkanlıktan kurtulup daha kaliteli ve tatminkar bir yaşam sürmeniz mümkündür.

Ertelemenin anlamına baktığımızda, yapılması planlanan bir görevin ileriki bir zamana bırakılıp ötelenmesi olarak adlandırılır. Erteleyen kişiler erteledikleri davranışlarla ilgili olarak “daha sonra daha iyisini yaparım”, “şimdi günümde değilim”, “günler çuvala mı girdi?” şeklinde düşünerek kendilerince ertelemelerini mantıklı hale getirmektedirler. Fakat sorumluluk boyutu üstlerinden kalkmadığından dolayı bir taraftan da kendilerini vicdanen rahat hissedememektedirler.

Ertelemenin farklı boyutları;

Davranışsal olarak erteleme;Bir öğrencinin ertesi gün gireceği bir sınavın dersine çalışmak yerine erteleyip tuttuğu takımın maçını izlemesi. Bu boyutta kişi, anlık olarak daha keyifli ve eğlenceli olan aktiviteyi tercih etmekte ve seçimin uzun vadedeki getirisinden çok anlık faydaya odaklanmaktadır.

Bilişsel olarak erteleme;Bireyin bir işi yapma konusunda kendini yeterli görmesi olarak adlandırılan öz-yetkinlik düzeyi, mükemmeliyetçi kişiliğe sahip olması ya da işlevsel olmayan düşünce yapısına sahip olma gibi bilişsel değişkenler erteleme davranışını etkilemektedir.

Duygusal olarak erteleme;Kaygı, stres gibi durumlar genel olarak olumsuz duygulara neden olmakta ve günlük davranışlarımızı şekillendirmektedir. Olumsuz bir duygu durumu ertelemeye neden olabilmektedir.

Ertelemenin nedenleri

Psikoanalitik kurama göre erteleme kaygı temelli tehlikeden kaçınma davranışı ile açıklarken; ertelemenin aşırı mükemmeliyetçi veya aşırı hoşgörülü anne-baba tutumuna karşı gösterilen bir tepkiden olduğunu öne sürmektedir.

Bilişsel-davranışçı kurama göre ise kuramcılar, ertelemenin kişilerin sahip olduğu akılcı olmayan düşüncelerden kaynaklandığın belirtmişlerdir.

Erteleme alışkanlığımı nasıl değiştirebilirim?

1) Önceliklerinizi belirleyin: günlük yaşantıda her insanın mutlaka önemli ve acil olarak yapması gereken işler vardır. Bu işlerinizi önem ve öncelik sırasına göre belirleyin ve harekete geçin.

2) Ertelemenin altında yatan duyguyu bulmaya çalışın: Unutmayın her davranışın altında bir duygu yatar. Aslında davranışlarımıza bilinç altımızdaki duygular yön verir. Hangi sorumluluklarınızı, ne zaman, nerede ertelediğinizi, ve o anki aklınızdan geçen düşüncelerinizi not ederek ertelemenin altında yatan asıl nedene ulaşabilirsiniz. Örneğin ailesi tarafından baskıcı ve mükemmeliyetçi bir tutumla yetiştirilmiş bir çocuk yetişkinlik çağında sürekli erteleme davranışı sergiliyorsa “yanlış olacak”, “bu işi yapacaksam mükemmel olmalı” gibi kaygılardan dolayı sürekli erteleyebilir.

3) Mükemmeliyetçi olmayın: bir işi yaparken sizin sorumlu olduğunuz şey elinizden geldiğince yapmanızdır. Bunun için bir işte mükemmele ve sonuca odaklanmak yerine o işe iyi bir başlangıç yapmaya ve sürece odaklanılmalıdır.

4) Hedeflerinizi küçük parçalara bölün: Hedefler, sorumlulukla kimi zaman gözde büyütülebilmektedirler. Bunun için hedeflerinizi küçük parçalara bölmelisiniz. Örneğin, 1 hafta içerisinde bir kitap okumanız gerekiyorsa, sürekli erteleyip kitabı bir günde bitirmek yerine her gün belli bir saat okuyarak bitirmek hem daha keyifli hem de daha kolay olacaktır.

5) Yakın desteği alın: İşlerinizi erteliyorsanız ve bu konuda motivasyona sahip olmak istiyorsanız yakın bir arkadaşınızdan destek alabilirsiniz. Arkadaşınıza hatırlatmasını istediğiniz şeylerin listesini verebilir böylece sizi telefonla arayarak veya mesaj atarak hatırlatmalarda bulunabilir ve motive edebilir.

6) Kendinize uyarıcılar edinin: Yoğun bir gün yaşıyorsanız, telefonunuza hatırlatıcılar kurabilir veya odanıza, mutfağa yapılacaklar listesi asabilirsiniz.

7) Yapılacaklar listesi oluşturun: Kendinize günlük haftalık ve aylık yapılacaklar listesi oluşturun listede her bir yapılacak işin karşısına kutucuklar ekleyin tamamladıklarınıza tik atarak hem kendinizi motive etmiş olacaksınız hem de başarmanın hazzını yaşayacaksınız.

8) Kendi kendinize ödül sistemi oluşturun: Bir davranışı değiştirirken ödül sistemi olmazsa olmazdır. Çünkü motivasyon olmadan davranışta kalıcı bir değişim çok zor olmaktadır. Ertelemediğiniz her bir davranış için kendinize küçük ödüller verebilirsiniz.

Ömer AKTÜRK

Uzman Psikolojik Danışman

www.bursapdr.com