Nörologlar ve hasta yakınları, lütfen beklemeyin, konuşma probleminde ilk 1 yıl çok kritiktir!

Dil ve Konuşma Patoloğu Gayem Köprücü, "Afazi, kişinin konuşabilme ve konuşulan dili anlayabilme yeteneğini azaltan bir dil bozukluğudur. Afazi aynı zamanda okuma ve yazma yeteneklerini de bozar. Genel olarak kişinin zekasında bir değişiklik olmaz ancak iletişim kurabilme kabiliyeti bozulur." diyor ve sözlerine şöyle devam ediyor:

Nörologlar ve hasta yakınları, LÜTFEN beklemeyin, afazi kendiliğinden iyileşmez, hasta konuşmaya başlamaz! Fizik tedavinin felç sonrası daha birinci günde başladığı gibi konuşma terapisinin de başlaması gerekir! İlk 1 yıl iyileşme ve terapinin faydalı olabilmesi açısından çok çok önemlidir

Afazinin sebebi nedir?/Neler afaziye sebep olur?

Genellikle felç geçirmeye ya da kafa travmasına bağlı olarak gelişen beyin hasarları afaziye sebep olabilir. Tipik olarak en temel ve baskın dil merkezlerinin bulunduğu taraf olan beynin sol yarım küresinde oluşan hasarlar afaziye sebep olur. Bazı kişilerde bu temel ve baskın dil mekezleri beynin sağ yarım küresinde yer alıyor olabilir, bu durumda sağ yarım kürenin hasarı afaziye sebep olur.

Afaziye bağlı olarak görülebilecek iletişim problemleri nelerdir?

Afazinin tipini ve ciddiyetini büyük oranda beyindeki hasarın yeri ve miktarı belirler. Afazinin pek çok değişik tipi vardır:

Ekspresif/İfade edici Afazi – konuşma ve yazmada güçlük. Ekspresif tipte afazisi olan kişilerin bir kısmı bazı durumlarda basit sorulara tek kelimelik cevaplar verebilirler. Bu kişilerin diğer bir kısmı kısa sohbetler yapacak kadar konuşabilir ancak söylemek istedikleri kelimyi bulmada güçlük çekebilirler ya da cümlede bazı kelimelerin yerlerini boş bırakarak konuşabilirler.

Reseptif/Algılayıcı Afazi – algılama ve okumada güçlük. Reseptif tipte afazisi olan kişilerin bir kısmı bazı durumlarda basit soruları anlayabilir ancak iki basamaklı komutları takip ederek doğru olarak yerine getiremeyebilirler. Bu kişilerin diğer bir kısmı basit bir sohbeti dinleyerek takip edebilir ancak duydukları bilgiler daha karışık bir hale geldikçe bunu algılamada problem yaşarlar.

Global Afazi – afazinin en ağır tipidir.Global afazisi olan bir kişinin hem ekspresif/ifade edici (konuşma ve yazma) hem de reseptif/algılayıcı (algılama ve okuma) yönden belirgin problemleri olur.

Afazisi olan kişilerin hemen hemen tamamında ekspresif ve reseptif problemler bir arada görülür ancak problemlerin oranları değişkenlik gösterir.

Felç ya da kafa travmasına bağlı olarak gelişebilecek diğer konuşma problemleri nelerdir?

Beyin hasarları, afazi gibi dil problemlerine yol açmanın yanı sıra dizartri ve apraksi konuşma problemlerine de yol açabilirler. Dizartri kas zayıflıklarına ya da kas hareketlerinin koordinasyon problemlerine bağlı olarak gelişen bir konuşma bozukluğudur. Dizartrisi olan bir kişide şunlar ortaya çıkabilir:

• Sürçen, aşırı monoton ya da ritmi bozuk bir konuşma

• Zayıf ya da kısık ses

• Burundan konuşur gibi bir ses

• Yukarıdakilerden birkaçının bir arada görülmesi

Apraksi de kişinin konuşmasını etkiler ancak kas zayıflığına bağlı değildir. Apraksisi olan kişiler konuşma kaslarının hareketlerini doğru harfleri çıkartabilme yönünde beyin seviyesinde planlamakta güçlük çekerler. Apraksisi olan kişilerde şunlar ortaya çıkabilir:

• Kelime içindeki sesleri karıştırmak

• Yanlış sesi söylemek

• Kelime ve cümleleri her tekrar edişte farklı şekillerde söylemek

• Ağır vakalarda konuşma seslerini hiç ortaya çıkartamama

Beyin hasarına bağlı olarak ortaya çıkabilecek diğer problemler nelerdir?

Felç ya da başka bir beyin hasarı geçiren kişilerin vücutlarının bir tarafında zayıflık ye da uyuşukluk olabilir (tipik olarak beyin hasarının olduğu tarafın karşı yönünde). Görme ile ilgili problemler, hafıza ve problem çözme yeteneğinde bozulma, daha duygusal bir kişi olma gibi değişiklikler görülebilir.Tüm bunlara ilave olarak kişide disfaji (çiğneme ve yutma güçlüğü) de görülebilir ve bu durum ağızdan güvenli olarak beslenebilmelerine engel olabilir.

Spontan/kendiliğinden iyileşme nedir?

Beyindeki hasar iyileştikçe afazisi olan kişiler bazı yeteneklerini yeniden geri kazanmaya başlayabilirler. Bu iyileşme birkaç gün içinde gerçekleşebileceği gibi 6 aya ya da daha uzun bir sürece kadar da devam edebilir. Bu kısa sürede hemen ortaya çıkan iyileşmeye spontan/kendiliğinden iyileşme deriz. Dil yeteneğinin tamamen geri dönmesi gerçekleşemeyebilir.

Afazi birden fazla dil konuşan kişileri nasıl etkiler?

Kişi bildiği dilleri aynı zamanda öğrenmiş ise bu bilgiler beyinde aynı merkezlerde depolanmış olacağı için hepsinde aynı problemlerin ortaya çıkması beklenir. Eğer kişi bildiği dilleri farklı zamanlarda öğrenmişse bu bilgiler beyinde birbirlerinden farklı merkezlerde depolanmış olacakları için beyindeki hasarın oluşum yerine ve genişliğine bağlı olarak bu dillerin etkilenme oranları değişkenlik gösterebilir. Daha fazla korunmuş olan dili kullanarak değerlendirme ve tedavi yapmak en etkili yoldur.


Afazisi olan kişiler uzmanlardan hangi alanlarda yardım alabilirler?

Hem afazisi olan kişiler hem de bu kişilerin aile yakınları pek çok konuda uzmanlardan yardım alabilirler. Dil ve Konuşma Patologları bir kişinin afazi seviyesini değerlendirmek ve ona tedavi sağlamak üzere eğitim almış uzmanlardır. Pek çok durumda afazi tamamen ortadan kaybolmayacaktır ancak kişi ve aile yakınları iletişimin etkinliğini arttırabilecek yöntemleri, günlük aktivitelere katılımı kolaylaştıracak stratejileri öğrenebileceklerdir. Afazisi olan kişilerin bir işitme değerlendirmesinden geçmeleri de son derece önemlidir çünkü işitme kaybının olduğu durumlarda afazisi olan kişi için iletişim kurabilme daha da zorlaşacaktır.

Dil ve konuşma patoloğu (DKP) afazisi olan bir kişiye ne şekilde yardım edebilir?

Afazisi olan kişinin zorluk çektiği konulara bağlı olarak DKP' nun sağlayacağı hizmetler değişkenlik gösterir. DKP, kişinin günlük aktivitelerindeki ve genel sosyal durumlardaki dil becerilerini geliştirmek amacıyla pek çok değişik tedavi yaklaşımı kullanır. DKP, kişinin algılamasını, kelime ve cümle kullanımını arttırıcı yönde aktiviteler yapmasını sağlayabilir, kişilere dille ilgili olarak tetersiz kaldıkları durumları telafi edici yönde düşüncelerini mimiklerle, resimlerle ya da işaretlerle iletme yöntemleri öğretebilir. Bazı durumlarda arttırıcı/alternatif iletişim yöntemleri afazisi olan kişilerin kendilerini daha etkili olarak ifade edebilmelerini sağlayabilir. DKP, bir yöntemin seçilmesi, uyarlanması, uygulanabilmesini sağlar. DKP’ nun sağlayacağı hizmetler afazi tedavisi için son derece önemlidir.

Dil ve Konuşma Patoloğu kimdir?

Dil ve konuşma patolojisi konusunda yüksek lisans seviyesindeki eğitimini tamamlamış, Dil ve Konuşma Patoloğu ünvanını diploma ile almış kişiler Dil ve Konuşma Patologları/Terapistleri’ dir.