Nuri Demirağ

Ülkemiz havacıcılığı ve havacılık tarihi konuşulurken ismi mutlaka geçen Nuri Demirağ, Türkiye’nin ilk girişimcilerindendir. Yaşamı kitaplara konu olmuş havacılığın gelişmesi yönünde çok büyük çabalar harcamıştır.

Rahmetli Nuri Demirağ’ın yaşamını, Ziraat Bankası’ndaki memuriyetini, sigara kağıdı ticareti ile önemli bir servet edinerek demiryolu müteahhitliğine başlamasını ve “Demirağ” soyadının bu bu demiryolu inşaasındaki başarısı nedeniyle bizzat Atatürk tarafından verilmesini, Milliyet Blog’ da ‘ Havacılık’ konularını yazan Uçak Mühendisi Özer Mustafa Onar yazdığı için, aynı şeyleri ben burada tekrar etmeyeceğim. Ancak, gerek yazılan blog’larda, gerekse tarafımdan yazılan blog’lara yapılan yorumlarda israrla THK’nın mahkemeyle sonuçlanan, uçak siparişinin sorulması nedeni ile söz konusu olayın perde arkasını anlatmak istiyorum.

Nuri Demirağ, öğrenimini Fransa’da yapmış olan Uçak Mühendisi Selahattin Alan’ın ortaklığında, Almanya’dan getirttiği Alman Uzmanlarla birlikte 17 Eylül 1936 da, Beşiktaş- Hayrettin İskelesi’nde temelini attığı araştırma atölyesini, 10 Şubat 1937 de hizmete sokmuş ve atölye kısa sürede genişleyerek fabrika halini almıştır.

Nuri Demirağ’ın Fabrikasını destekleyenler arasında Türk Hava Kurumu da vardır. !937 yılında THK tarafından 65 adet Planör ve 12 adet de uçak siparişinin verilmesi bu desteğin en önemli göstergesidir. Sipariş edilen planörler imal edilerek THK’na teslim edilir ve bedeli de ödenir. Ancak sipariş edilen 12 adet uçakla ilgili şartnameden kaynaklanan sorun nedeni ile konu mahkemeye intikal eder.

Söz konusu uçaklar, Uçak Mühendisi Selahattin Alan tarafından projelendirilmiş, 1939 yılında da bir adet prototip tamamlanmış ve kullanılan motor dışında uçakla ilgili olarak herhangi bir sorun söz konusu olmamıştır. Ancak THK tarafından hazırlanan ve sözleşmeye temel olan teknik şartname’de; bahse konu uçağın pervanesinin 1850 devir/dakika, motor gücünün 165 beygir olması gerekirken, imalatçı firma tarafından teslim edilmek istenen uçakta pervanenin 1785 devir/dakika, motor gücünün 150 beygir olduğu görülmüştür. Firma teknik yazılı verilerinde de bu husus teyit edilmektedir. Uçağın imalatı sırasında planlanan ve teknik şartnamede de belirtilen niteliklere uygun olan “Gama-1” motoru yerine Çekoslavakya’dan alınan motorun kullanılması bu uçağın THK tarafından kabul edilmemesine neden olmuştur.

Nuri Demirağ, uçağın THK tarafından Kabul görmemesi üzerine uğradığı zararın telefisi için Türk Hava Kurumu’nu mahkemeye vermiştir. Bağımsız Türk mahklemeleri ise uçağın teknik şartname ve sözleşme hükümlerine göre üretilmemesi nedeni ile, kararını rahmetli Nuri Demirağ aleyhine vermiştir.

Nuri Demirağ ve THK arasındaki sorun ve mahkeme olayı budur. Bu sorun bazı çevrelerce speküle edilerek çeşitli politik kılıflar uydurulmak suretiyle zaman zaman kullanılmıştır.

Söz konusu uçak, uçuculuk deneyimi pek fazla olmayan Uçak Mühendisi Selahattin Alan Pilotajında İstanbul’dan hareketle, THK İnönü Kampı’nda düzenlenen havacılık gösterilerine katılmak üzere gelmiş, İnönü pistine inişi sırasında ‘uzun oturma’ (tekerleklerin pist başından önce yere temas etmesi) nedeniyle kabotaj olmuş, ne yazıkki bu kazada Selahattin Alan şehit olmuştur.

Sipariş edilen uçak sayyısı 12, üretilen uçak bir tanedir. Prototip olarak üretilen uçak da İnönü metdanına iniş sırasında düşmüştür.