Öğrencemiz Türkçe 9

 

Türkçede anlama, anlatma *

Türkçe öğretimi, anlama yeteneğini geliştirip anlatma becerisini kazandırmayı amaçlamalı. Bu, yazınsal ve öğretici nitelikli metinlerle yapılır. Bu metinler öğretimin temel araçlarıdır. Anadilin akıcılığı, yalınlığı, deyimleme ve değişmece gücü ile duygu ve düşünce zenginliğinin yansıtıldığı metinler kişiye yaşantı zenginliği kazandırdığı gibi, dengeli ve sağlıklı kişilik de kazandırır.

 

Anadili öğretiminin kişilerde alıcı dilsel etkinlik olan anlama (dinleme, okuma) ile verici dilsel etkinlik olan anlatma (konuşma, yazma) gibi becerileri geliştirmeye dönük etkinlikler bütünü Türkçe öğretimin beceri ve alışkanlıklar edinme eylemi olduğunu gösteriyor.

 

Türkçe anlatımda anlama yeteneği ile anlatma becerisini kazandırma şu etkinliklere dayanmaktadır:

 

1.Alıcı Dilsel Etkinlik (anlama)

a.Dinleme 

b. Okuma

2. Verici Dilsel Etkinlik (anlatma)

a. Konuşma 

b.Yazma

Anadili etkinlik alanlarını tanıyalım:

 

1. DİNLEME

İletişimin ve öğrenmenin en temel yoludur.Söze dönüştürülen bilgi, düşünce, duygu, gözlemin algılanıp adlandırılması birtakım beceri ve alışkanlıklar gerektirir.

Dinleme, yaşamın her alanındaki ilişkileri kuşatır. Bu okul öncesi dönemde kendiliğinden, doğal biçimde edinilir. Ancak, bu beceriler öğrencileri anlayan, ayıran, değerlendiren kişiler durumuna getirmez.

 

2. OKUMA

Okuma, sözcük öbeklerinin, tümcenin, paragraflardan oluşan metnin algılanıp anlamlandırılması, kavranması, yorumlanmasıdır.

 

Okuma etkinliği karmaşık bir süreçtir. Görme, anımsama, seslendirme ve değerlendirme gibi girişik eylemleri içeren bir etkinlikler zinciridir. Bu etkinliğin genel nitelikleri şöyle özetlenebilir:

. İletişim : Anlamı okura aktarma.

. Algılama : Anlamlandırma.

. Öğrenme : Yazılı kaynaklardan yararlanarak edinilen bilgiyi gözlem ve düşünce gücü ile birleştirerek sözlü ve yazılı anlatıma dökmek.

. Bilgilenme : Duygusal ve devinimsel boyut.

Anlamaya dayalı okuma eylemi bilgilendirme süreciyle birlikte kişinin duygusal boyutlu davranış kazanmasında ve beğeni düzeyini yükseltmede etkili olur. Okuma, bilgilenme, duygusal boyutları yanında devinimsel boyutu dediğimiz sesli sessiz okumayı da içerir.

Görüldüğü gibi, girişik birçok eylemi içerir okuma. Bireyin iletişim, öğrenme ve gelişim sürecinde belirleyici bir etkendir. Kalkınmış toplumların bireylerinin bu özellikleri taşıdıklarını söyleyebiliriz.

Okumada:

. Güdüleme 

. Olanak ve zaman ayırmak 

. Yaratıcı eğitim yöntemlerine başvurmak (yetenek, istek, gereksinmeler göz önüne alınarak)

Dinleme ve okuma “anlama” gücünü geliştirir. Ancak söyleneni, yazılanı anlayabilmek kadar, duygu, düşünce ve tasarımları “anlatabilmek” de önemlidir. 

Bu da:

. Konuşma 

. Yazma

ile sağlanır.

 

3. KONUŞMA

Konuşma, bir konuyu zihinden tasarladıktan sonra karşımızdakine söz iletmektir. Konuşma, anlatım ve anlaşma aracıdır. Kaçınılmaz olan demokratik bir toplum yaratmada konuşma temel hak ve görevdir.

 

Eğitilmiş bir sesle tümce ve sözcük vurgularını doğru yapan, duygu ve düşünce yönlerini sesiyle ayıran, konuşma içeriğini vurgu ve duraklarla aydınlatan, bedensel devinimi, el ve yüz eylemlerini konuşmaya katarak sözün anlamını güçlendiren bireyler yetiştirmek Türkçe öğretimin sorumluluğundadır

 

4. YAZMA

Yazma, duyduklarımızı, düşündüklerimizi, tasarladıklarımızı, yaşadıklarımızı yazı ile anlatmaktır.Konuşma gibi, başkalarıyla iletişim kurmanın, kendimizi anlatmanın yoludur.

Duygu ve düşüncelerin düzgün, etkili biçimde yazıyla anlatılması anadilde yazma becerisi elde etmekle sağlanabilir. Bu beceri, önce düzenli düşünme alışkanlığı kazandırır. Anlatımı tam ve açık olmayan birey açık seçik düşünemiyor demektir. 

Yazma becerisi, sözcüklerin tümcelere, tümcelerin paragraflara, paragrafların metinlere dönüştürülmesi ile gerçekleşir.

Yazılı anlatım:

. sözcük 

. tümce 

. paragraf

düzeyinde uygulama alanına konur.

Bu nedenle, anadili öğretimi tek boyutlu bir bilgi ve beceri alanı olmayıp, çok yönlü girişik etkinlikler içerir. Dinleme, okuma, konuşma, yazma becerilerinin tümü bir denge içinde geliştirilmelidir. Çünkü, bu dört etkinlik alanının ilişkileri anadili öğretiminin amaçlarını kapsar.Anadilin iletişim etkinlikleri arasındaki ilişkiler her etkinliğin birbirini var kılma amacına yöneliktir. Bu dört becerinin bütünsellik içinde gelişmesi başkalarıyla doğru, açık ve etkili bir iletişim kurmamızı sağlar.

 

*Türkçe Öğretiminde Tam Öğrenme, Dr. Sedat SEVER, Ankara Üniversitesi, YA-PA Yayınları, Haziran 1995, 1. Baskı, s. 15-24

Sanat Yaprağı, Mart 2014

*******************************************************