Öğrencilerin hedefleri olmalı

Hedef belirleme

Hedef belirlemek yaşamın bir gereğidir. Hedef belirlemek iş ve uğraşılarımızda ne istediğimizi, nereye ulaşmak istediğimizi belirlemektedir. Hedef belirleme çalışmalarımızın gerekçesini oluşturur. Yapılan çalışmaların belirlenmiş bir hedefe yönelik olması dikkati yoğunlaştırmayı sağlar, güdülenmeyi artırır. Hedefler çalışmaların etkililiğini belirlemede de ölçüt oluşturur.

Hedef belirlemek, bireyin çalışmalarında ne yapacağını, niçin yapacağını bilmesi, çalışmalarında sorumluluk almasını ve planlar yapmasını gerektirir. Eğitim yaşantılarında da hedef belirlemenin başarıya ulaşmada rolü büyüktür. Ancak eğitim sürecinde bireylerin hedef belirleme konusunda bazı sorunlar yaşadıkları, bunun da akademik başarısızlığın nedenlerinden biri olduğu bilinmektedir. Öğrencilerin öğrenmelerini yönlendirecek etkili hedefler belirleyememelerinin nedenleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

· Nasıl hedef belirleyeceğini bilememe

· Hedeflerini yazılı hale getirmenin önemini kavrayamama

· Ne yapmak istediğine ilişkin belirsizlikler yaşama

· Belirlediği hedeflerle çevresinin ve arkadaşlarının alay edeceğini düşünme

· Başarısızlıktan korkma

· Kendi yetenek ve ilgilerini yeterince tanıyamama

· Hedeflerin nasıl yazılabileceği konusunda etkili yardımı nereden nasıl alacağını bilememe

Akademik başarıyı artırmanın yollarından biri de öğrencilerin hedef belirleme konusunda yönlendirilmeleridir. Bu yönlendirme yapılmadan önce öğrencilerin hedef kavramını tanıma derecelerine, geleceğe yönelik hedefleri olup olmadığına, bu hedefleri yazılı hale getirip getirmediğine, hedeflerinin ulaşılabilir olup olmadığına, hedeflerine ulaşmak için neler yaptıklarına bakılmalıdır. Hedef belirleme süreci öğrencilere doğrudan öğretilebilir. Bu öğretme süreçleri rehberlik be psikolojik danışma etkinlikleri çalışmaları kapsamında değerlendirilebilir. Hedef belirleme konusunda öğrencilerin aşağıdaki becerileri kazanmaları önemlidir:

· Hedef kavramını tanıyabilme

· Hedef belirlemenin akademik başarıdaki önemini kavrayabilme

· Kendi yetenek ve özellikleri ile belirleyeceği hedefler arasında ilişkiler kurabilme

· Hedef yazabilme beceriler

· Belirlediği hedeflere ulaşmak için yapacağı çalışmaları planlayabilme

· Belirlediği hedeflere ne ölçüde ulaştığını belirleyebilme

Öğrencilerin bu becerileri geliştirmeleri sürecinde aşağıdaki durumlara dikkat etmeleri sağlanmalıdır:

· Her öğrenci hedeflerini kendisi belirlemelidir. Bu konuda sorumluluğu kendisi almalıdır. Hedef konusunda aile, öğretmen ya da arkadaş dayatması olmamalıdır. Çünkü öğrencinin kendi belirlediği hedefler daha önemlidir ve daha güdüleyicidir.

· Öğrenciler hedeflerini iyi sınırlandırmalı, yazılan hedefler açık, anlaşılır olmalı ve kolayca ölçülebilmelidir. Örneğin “sınıfın en iyisi olmak” yerine “bütün derslerden dört ve üzeri not almak” biçiminde belirlenmiş bir hedef daha ölçülebilir bir hedeftir.

· Öğrencinin belirlediği hedefler ulaşılabilir olmalıdır. Öğrencinin gerçekleştirebileceğinden fazlasını gerektiren hedefler başarısızlığa neden olabilir. Öğrencinin ulaşılabilir hedefler belirleyebilmesinde kendisini tanıması önemlidir. Ulaşılabilir hedefler için öğrenci bilgi, beceri, yetenek, ilgi ve özelliklerinin farkında olmalıdır.

· Öğrencinin belirlediği hedefler olumlu ifadelerle tanımlanmalıdır. Örneğin, “artık dersleri dinlerken başka şeylerle uğraşmayacağım” yerine “sınıfta anlatılanları daha dikkatli dinleyeceğim” biçiminde bir iade kullanmak daha yararlıdır.

· Öğrenci hedefleri belirlemenin hedeflere ulaşmak anlamına gelmediğini bilmesi önemlidir. Bunun için öğrenci hedef belirledikten sonra bu hedefe ulaşma için neler yapması gerektiğini planlayabilmelidir. Örneğin ders notları yükseltilmek isteniyorsa da etkili bir çalışma alışkanlığı geliştirmeye ve bir çalışma planı oluşturmaya gereksinim duyulacaktır.

· Öğrenciler hedeflere ulaşmak için kimlerden destek ve yardım alabileceklerinin de farkında olmalıdırlar. Bu konuda aileler, öğretmenler ve arkadaşlar potansiyel yardımcılardır.

Hedef belirleme sürecinde öğrenciye destek ve yardımcı olmak anlamında ailelere ve öğretmenlere düşen önemli görevler vardır. Bunları aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür:

Öğrencilerin hedef belirleme sürecinde;

Rehber öğretmenlere düşen görevler

· Öğrencileri hedefleri üzerinde düşünmeye ve sorgulamaya yöneltmek

· Öğrencileri hedeflerini gerçekçi ve işlevsel olmaları bakımından ayırt etmelerini ve değerlendirmelerini sağlamak

· Öğrencilerin kendi özelliklerine uygun olmayan ulaşılması güç hedefler belirlemeleri durumunda yaşayabilecekleri hayal kırıklıkları, bilişsel ve duyuşsal sonuçları değerlendirebilmelerini sağlamak

· Öğrencilerin ulaşılabilir, ölçülebilir hedef belirlemenin başarı ile ilişkisini görebilmelerini sağlamak

· Öğrencilerin kendi ilgi ve yetenekleri ile hedefleri arasında ilişki kurabilmelerine yardımcı olmak

Öğretmenlere düşen görevler

· Öğrencilere hedef belirlemenin önemini anlatmak

· Ders ve sınıflarında hedefsiz olarak gözleyip değerlendirdikleri öğrencilere rehberlik yapmak, yönlendirmelerde bulunmak ve gerekirde rehberlik ve psikolojik danışma servisine yönlendirmek

· Hedefine ulaşan öğrencilerin davranışlarını pekiştirmek ve yeni hedefler belirlemek için güdülemek

· Hedef belirleme sürecinde öğrencilere model olmak ve kendi hedeflerini öğrencilerle paylaşmak

Anne ve babalara düşen görevler

· Anne ve babaların kendi hedefleri ile çocuklarının hedeflerini karıştırmaları gerekir. Kendi gerçekleştirmedikleri ya da kendi istek ve özlemlerini çocuklarına dayatmamalıdırlar

· Hedef belirleme sürecinde aile bireyleri model olmalıdır. Aile üyelerinin her birinin hedeflerinin ve bir bütün olarak ailenin hedeflerinin aile içinde paylaşılması önemlidir. Aile hedeflerine ulaşmada her aile bireyi üzerine düşen görevleri bilmelidir.

· Anne ve babalar hedef belirlemede zorluk çeken çocuklarını suçlamadan, hedef belirleme konusunda deneyim kazanmalarına fırsat hazırlanmalı ve gerekirse bu konuda öğretmenlerle ve rehberlik ve psikolojik danışma servisi ile ilişki kurulmalıdır.

· Anne ve babalar çocuklarının gerçekleştirdikleri hedeflerini fark etmeli, pekiştirmeli ve yeni hedefler belirlemesi konusunda güdülemelidir.

Hedefler gerçekleşme zamanı bakımından; uzun dönem hedefi, orta dönem hedefi ve kısa dönem hedefi olarak belirlenebilir. Kısa dönemli hedefler, orta dönemli hedeflere, orta dönemli hedefler de uzun dönemli hedeflere götürücü olmalıdır. Hedefleri bu aşamalılıkta belirlemek daha takip edilebilir ve denetlenebilir bir yapı oluşturur. Ancak öğrenci 40 dakikalık bir ders çalışmak için dahi masanın başına otursa bunu sonucunda ulaşmak istediklerini önceden belirlemelidir. Bu dönem hedefleri ve bu hedefler ulaşmak için yapılacak çalışmalar aşağıdaki gibi örneklendirilebilir:

Uzun dönem hedefi

Örnek: Yıl sonunda teşekkür/ takdir almak

Yapılacak çalışmalar:

1) Verimli ders çalışma yöntemlerini uygulamak

2) Her akşam 2 saatini ders çalışmaya ayırmak

3) Ödevlerini eksiksiz, düzenli ve özenli yapmak

4) ……………………………………………..

Orta dönem hedefi

Örnek: Dönem ödevinde en az 85 almak

Yapılacak çalışmalar

1) Dönem ödevinin hazırlanışı ile ilgili öğretmenden bilgi almak

2) Kütüphane ve internetten ilgili kaynakları taramak

3) Ödev için bir taslak hazırlayıp öğretmenle görüşmek

4) Ödevi raporlaştırmak

5) Ödevi teslim gününden en az bir hafta önce tamamlamak

Kısa dönem hedefi

Örnek: Gelecek hafta yapılacak matematik sınavından 4 ve üzeri not almak

Yapılacak çalışmalar

1) Örnek çalışma ve alıştırmaları tekrar etmek

2) Her gün bir saatini matematik çalışmaya ayırmak

3) Anlaşılmayan konuları öğretmenine ve arkadaşına sormak

4) Hafta sonu yarım gününü matematik çalışmaya ayırmak

KAYNAKÇA

Baltaş, Acar. Öğrenmede ve Sınavlarda: Üstün Başarı. (22. Basım) İstanbul: Remzi Kitabevi, 2005.

Katherine, Ramsland. Öğrenme Sanatı. (Çev. İbrahim Şener- Selma Şenol). Ankara: Beyaz Yayınları, 1998

Kesici, Şahin. “Başarısızlık Kader Değil, ” Eğitime Yeni Bakışlar-2 (Ed: M Ali Sünbül). Ankara: Mikro Yayınları, 2003, ss.87-99

Kutlu, Oğuz ve Mükafat C. Bozkurt. Okulda ve Sınavlarda Adım Adım Başarı. Konya: Çizgi Yayınları, 2004

Öcal, Ömer. “Öğrenciler İçin Kendi Kendini Motive Etme Yolları, ” Genç Gelişim Dergisi. Kasım 2005, sayı 10, ss. 44-45

Selçuk, Ziya ve Nedret Güner. Sınıf İçi Rehberlik Etkinlikleri. Ankara: Pegem A Yayıncılık, 2000.

TPDRD. “Hedef Belirlemek, ” Eyvah Çocuğum Zor Durumda: Ne Yapabilirim? Ankara: Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği Yayınları No: 2, ss. 16-17.

Towvsend, Roz. Öğrenme Zenginliği. (Çev: Pelin Sıral). İstanbul: Sistem Yayıncılık, 1997

Yeşilyaprak, Binnur. Eğitimde Psikolojik Hizmetler. Ankara: Nobel Yayınları, 2005.