Öğrenilmiş Çaresizlik

Öğrenilmiş çaresizlik bir konuda başarıya ulaşamadığınızda bu durumu genelleyerek bir daha o konuda başarılı olamayacağınıza dair bir inanç geliştirmenizdir.

Çalıştığım öğrencilerde ‘İlk sınavdan düşük aldım, yine düşük alacağım’, ‘Geçen yıl da arkadaşım yoktu, yine arkadaş edinemeyeceğim’ gibi cümleleri çok sık duyuyorum. Biz yetişkinlerde de cümleler değişse bile genellemeler aynı kalıyor. Daha önce başarısız olmuşsak tekrar denemekten çekiniyoruz genellikle.

Öğrenilmiş çaresizliğin temelinde ‘başarısızlığı öğrenme’ var. Bu öğrenme, hayatımızdaki olumsuz tecrübeler ile gerçekleşiyor. Başarısız tecrübelerin sayısı arttıkça öğrenilmiş çaresizlik durumunun gerçekleşme olasılığı da artıyor. Bu durum kaygı, depresyon gibi farklı psikolojik sıkıntılara zemin hazırlayabiliyor.

Öğrenilmiş çaresizlik yaşayan bireylerin geçmiş olumsuz yaşantılarının ‘o an’da kaldığını, düşünce ve inançların gerçeklerden farklı olduğunu görmeye ihtiyaçları var. Olumsuz düşünceler ‘gerçekçi’ bile olsa ‘gerçek’ değildir. Her an birbirinden farklıdır. Bir sınava girdiğimizde ya da bir işle uğraştığımızda farklı zamanlarda farklı sonuçlar elde edebiliriz. Çünkü hem ruhsal hem de fizyolojik olarak farklıyızdır. Ruh halimiz, başarmak istediğimiz konu ile ilgili çalışmalarımız, bedensel tepkilerimiz başarı durumumuzu etkiler. Bu sebeple ‘şimdi ve burada’ ya yani yaşadığımız an’a odaklanarak yepyeni bir adım atmalıyız. Geçmişte neden başarısız olduğumuzu da ‘ne yaptım’ ve ‘ne yapmadım’ soruları ile keşfedip, belki de yeni stratejilerle, farklı yollardan hedefimize ulaşmaya çalışmalıyız.

Unutulmaması gereken bir nokta da her insanın hata yapabileceğidir. ‘Mükemmeliyetçilik’ yorucu ve yıpratıcıdır. Hata yapmayacağım düşüncesi kaygılara yol açar. Yapılan hatalardan ders çıkarmak ve hataları gelişimin bir parçası olarak görmek sizi daha ileriye taşır.

Olumsuz yaşantılara rağmen olumlu düşüncelere sahip olmak ruh sağlığınız için büyük bir kurtarıcıdır. Olumlu düşünceler sizi iyileştirir. Uygulaması zor da olsa deneyin, gerektiği nokta da destek almaktan çekinmeyin.

Sevgiyle ve huzurla kalın…