Okul Sosyal Hizmeti

     Okul Sosyal Hizmeti’nin en temel amacı; çocukları ve ailelerini korumaktır. Günümüzde, çocukların ve ailelerinin durumlarının tespit edilmesi ve gerekli eğitsel,sosyal müdahalelerin yapılması için okul ve okul kayıt alanları doğal bir uygulama ortamı sunmaktadır. “Okul Sosyal Hizmeti”,genelde tüm çocukları özelde ise risk altındaki çocuklar,azınlık ve mülteci konumundaki çocuklar, sokak çocuklarını,şiddet,çocuk işçiliği, yoksulluk, madde bağımlılığı, ayrımcılık, dışlanma, kriz durumları, suça sürüklenme, okul devamsızlığı, aile içi şiddet, akademik başarısızlık, akran zorbalığı, toplumsal cinsiyet, ihmal ve istismar gibi tehlikelerden ve sorunlardan korumak amacıyla okul ortamında çalışmalar yürüten ve çocuğu ‘aile, okul, toplum ve çevre’ işbirliğiyle koruyan, geliştiren, destekleyen ve iyileştiren bir sosyal hizmet alanıdır.

    ABD'de ve Avrupa gibi  sosyal hizmetin yaygın olarak kullanıldığı ülkelerde sosyal çalışmacılar eğitim sistemlerinin önemli bir parçası ve tamamlayıcısı konumundadırlar.ABD  ve birçok Avrupa ülkesinde uygulanan ‘Okul Sosyal Hizmeti’ birimleriyle şiddete, suça, uyuşturucuya bulaşma riski olan ve bulaşmış olan çocukların yaşamlarını olumsuz olarak etkileyen istenmeyen durumlara karşı daha iyi önlem alınıp gerekli müdahaleler zamanında yapılmakta ve hayat kurtarılmaktadır.

    5. Beş Yıllık Kalkınma Planı raporunda “Okul Sosyal Hizmeti” birimlerinin kurulması öngörülmüş, 2001 tarihli Milli Eğitim Bakanlığı Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Yönetmeliği’nde rehberlik araştırma merkezlerinde sosyal hizmet uzmanlarının görev almaları ile ilgili bir düzenleme yapılmış,yönetmeliğin 4/p, 29 ve 40.  maddelerinde "Sosyal Çalışmacı" ve görevleri tanımlanmış,

     Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından hazırlanan "Ulusal Çocuk Hakları Stratejisi ve Eylem Planı”na göre 2016 yılına kadar Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı okullarda, “Sosyal Hizmet Birimleri” kurulması planlanmış,

     14-15-16/05/2014 tarihlerinde üç gün süreyle Ankara'da Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı'nın düzenlediği 6. Aile Şurasında, Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği’nin de önerisiyle "Okul Sosyal Hizmeti başlatılmalı ve yaygınlaştırılmalıdır" kararı alınmıştır.(1)

      Hacettepe Üniversitesi Okul Sosyal Hizmeti Uygulama ve Araştırma Merkezi’nin kurulmasına yönelik yönetmelik 12/11/2015 tarihinde yürürlüğe girmiş ve bu merkezin amacı;
         1- Okulların toplumla bağlarını güçlendirmek, zorunlu eğitimden hareketle okul çağındaki çocukların eğitim haklarına ulaşmaları ve bu haklar kapsamında öğrenmelerini engelleyecek/güçleştirecek bedensel  engel, mental gerilik, yoksulluk, aile içinde yaşanan çeşitli sorunlar ya da tüm aileyi etkileyen yaşam olaylarından ölüm, süreğen hastalık, bir aile bireyinin evden ayrılması gibi tüm nedenleri ortadan kaldırmayı amaçlayan müdahalelerde/uygulamalarda bulunmak, koruyucu-önleyici işlevi ile okul çağındaki çocukların olası sorunlarını önlemeye çalışmak ya da normal gelişim ve yaşam olayları konusunda öğrenci-okul ve aileyi bilinçlendirmek ve ihtiyaç halinde aile bireylerine destek vermektir.

         2- Ailenin yaşadığı sorunların çözümünün yanı sıra aile bireylerinin birbirlerini daha iyi anlamalarını sağlayacak beceriler kazandırmak, ailelerin toplumda keşfedilmemiş gereksinimlerini ortaya çıkarmak, çocuklar ve ailelerin kamu kurumları ve diğer kuruluşlar karşısında savunuculuğunu yapmak, aile sorunları için kamuoyu oluşturmak, bir bütün olarak ailenin ve birey olarak aile üyelerinin ailevi ilişkileri, sosyal uyumları ve her türlü işlevlerinin yerine getirilmesi ile ilgili sorunlarının çözümüne yardım etmek, aile yaşamını geliştirmek ve güçlendirmek böylece ailenin refah, mutluluk ve bütünlüğünü sağlamak, çocuk-aile ve tüm toplumun refah ve yaşam kalitesini artırmak, tüm bu alanlarda çocuk-aile ve toplum refahını odak alan kanıta dayalı uygulamalar oluşturmaktır.

      Faaliyet alanları da;
    a-Okul çağındaki çocuklara ve ailelerine psiko-sosyal destek vermek, çocuk ve ailenin korunması, desteklenmesi ile sorunlarının çözümüne yönelik eğitim, öğretim, araştırma ve uygulama projeleri hazırlamak, geliştirmek ve uygulamak,

    b) Çocuk ve ailelere yönelik, Merkezin faaliyet alanı ile ilgili konularda çalışmalarda bulunan ve yurt dışındaki kamu veya özel kurum, kuruluşlarla ortak çalışmalar düzenlemek, uygulama ve araştırma projeleri hazırlamak, yürütülmekte olan çalışmalara katılmak, geliştirilen bu projeleri uygulamak ve/veya bu uygulamaların takibini yapmak, bilimsel danışmanlık hizmeti vermek,

    c) Merkezin koruyucu-önleyici işlevi ile çocuk ve ailenin olası sorunlarını önlemek ya da normal gelişim ve yaşam olayları konusunda öğrenci-okul ve aileyi bilinçlendirmek amacıyla eğitici, bilgilendirici ve tanıtıcı konferans, seminer ve sempozyum gibi çeşitli toplantılar düzenlemek, yapılan toplantılara katılmak,

    ç) Sağlıklı ve mutlu bir çocukluk ve yetişkinlik için çocuk-okul ve aile işbirliğinde olumlu iklim yaratma ve güçlendirme çalışmaları yapmak ve bu işbirliğini destekleyen programlar yürütmek,

    d) Öğrenci-okul birlikteliğinde devamlılığı sağlamak, okuldan uzaklaştırılmalarını ve okul şiddetini önlemeye yönelik stratejiler geliştirmek, okul, öğrenci ve aileleri bu sorunları ortadan kaldırmak amacıyla kaynak, program ve hizmetlerle buluşturmak,

    e) Aile Kurumu ve sorunları konusunda yerel ve ulusal kitle iletişim araçlarında farkındalık programları hazırlayarak kamuoyu oluşturmak,

    f) Merkezin faaliyet alanlarıyla ilgili elde edilen veriler ile bu alanda çalışan bilim insanlarının bilgi ve deneyimlerinin yurt içi ve yurt dışı kamuoyu ile paylaşımına yönelik, süreli/süresiz basılı ya da görsel yayınlar hazırlamak, kongre, konferans, panel, sempozyum, seminer ve benzeri bilimsel toplantılar düzenlemek,

    g) Merkezin faaliyetleri ile ilgili elde edilen bilimsel verilerin elektronik arşivini oluşturmak, konu ile ilgili araştırma ve geliştirme projeleri yürüten yurt içi ve yurt dışı kuruluşlarla, araştırıcıların paylaşımına sunmak.(2)
şeklinde tanımlanmasına rağmen,bugüne kadar okullarda “Okul Sosyal Hizmet” birimlerinin kurulmasına, bu birimlerde çalışacak personel istihdamına ilişkin en ufak girişimde bulunulmamıştır. Milli Eğitim Bakanlığı’nda 673 Sosyal Çalışmacı kadrosu bulunmasına rağmen bu kadroların sadece 3’ü doludur.Halbuki uygulama ve araştırma merkezinin kuruluş amacı ve faaliyet alanlarına bakıldığında çok faydalı olacağı aşikar olan bir uygulama görmezden gelinmektedir.

        Ülkemizde "Okul Sosyal Hizmeti" konusu üzerine Yrd.Doç.Dr. Emel YEŞİLKAYALI'nın 2016 yılında Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi'nin  18. Cilt 1. Sayısında yayımlanan "Okul Sosyal Hizmeti Uygulamasında Yaklaşım ve Model Örnekleri" adlı bir çalışma yaparak bu konuya ışık tutmaya çalışmıştır.

     Okul Sosyal Hizmeti, okul,aile,öğrenci arasında bir köprü görevi görecek, okul,aile,toplum arasındaki bağların güçlenmesine katkı sağlayarak okul idaresi,öğretmen,rehber öğretmen ile işbirliği içerisinde öğrencinin sosyal problemlerini teşhis edip bu kapsamda çalışmalar yürüterek öğrencinin çevresel sorunlardan uzaklaşıp okula kanalize olmasının önünü açacak ve öğrencinin başarısı arttıracaktır.Bu kapsamda “Okul Sosyal Hizmeti”nin başlatılması ve tüm okullarda yaygınlaştırılması çok yerinde bir uygulama olacaktır.

             Nevzat CAN

1- http://www.shudernegi.org/?Syf=18&Hbr=785877&/Son-zamanlarda-okul-sosyal-hizmetiyle-ilgili-

2- http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/11/20151112-12.htm