Okullar açılırken, köy enstitüleri modeli

17 Şubat - 4 Mart 1923 I. İzmir iktisat kongresi, “Liberal ekonomi” modeli benimsenip, bu ekonomi modeline en uygun eğitim modeli olarak “Faydacı eğitim” felsefesi benimsenmiştir. Dünyada bu eğitim felsefesinin öncüsü olan John Dewey’ in 1924 yılında Türkiye’ye davet edilmesi kararlaştırılır. John Dewey kalkınma için eğitim hamlesinin köylerden başlaması gerektiğini, bunun içinde eğitim hizmetlerinin köye, köylünün ayağına gitmesi gerektiğini söyler. Bunun üzerine 1936 yılında köy enstitülerinin ilk temelleri atılır. Zaten 1926 Köy Muallim Mektepleri açılmıştır. 1940 yılında yasal bir kimlik kazanır. 1942 Ankara, Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü açılır. 1946’ da sayıları 21 olur. 1950 yılında ABD’ nin “Marshall Yardımı” nın koşullarından bazıları da köy enstitülerinin kapatılması karşılığı verilecek yardımlardı. Bu yardımlardan 12 kadar eğitim projesi de sayılmaktadır. Bizce asıl ana mesele bu enstitülerin nasıl kurulup, neden kapatıldıkları değil, bundan sonraki süreçler de eğitim adına nelerin yapılacağıdır.
Not: Marshall Yardımı; General Marshall’ın, Başkan Truman’ın dış işleri bakanı olduğu sıralarda ve Haziran 1945’de ABD tarafından Avrupa’ya teklif edilen teknik yardım programının adıdır. Bu yardım için Avrupa devletleri koordine sağlayıcı bir örgüt kurmak zorundaydılar. Buda önce adı O.E.C.E (Avrupa İktisadi İşbirliği Örgütü), daha sonra ise O.E.C.D( İktisadi Kalkınma ve İşbirliği Örgütü) olmuştur.(Dünya Politika Ansiklopedisi–1967)