Okumak ve Teknikleri

Yazılı hale getirilmiş bir metni, harfleri tanıyarak ve sessizce, gözle çözümleyerek anlamak ya da aynı zamanda seslere çevirmek, okumak olarak biliniyor. Kelimeleri tanıdığımızda, yeni kelimelerin anlamlarını çözdüğümüzde, kelimelerin anlamlarını anladığımızda, kelimelerin birbirleriyle ilişkilerini kavradığımızda, okuma konusunda ustalaştığımızı ve artık öğrenecek bir şeyimizin kalmadığını sanabiliriz. Tamam, bu durum bir bakıma doğrudur. Okuduğumuz metinlerin çoğunu, bazı teknik metinleri ise sözlük kullanarak pekâlâ anlayabiliriz.

Ama okuma eylemi yine de daha kapsamlı ve karmaşık bir eylemdir. İstenilen sonucu elde edebilmek için göz ve beyin arasında dikkatli, özenli bir işbirliği gerekir. Yani basılı olan harflerin anlattığı düşüncelerin tamamen kavranması şarttır. Ayrıca okuma amaçlarımız da farklılık gösterir. Bir şiir okuyorsak, edebi anlamın yanı sıra, seslerle, kafiyelerle ve kelimelerin çağrışımları ile de ilgileniriz. Eğer gazetede bir futbol maçı hakkında bir yazı okuyorsak, öncelikle maçın kaç kaç bittiğini ve gollerin kimin attığı bilgilerini almak isteriz. Eğer okuduğumuz işle ilgili bir raporsa raporun içerdiği bilgileri, ileri sürülen düşünceleri ve yapılması gereken işleri bilmek isteriz. Okuduğumuz, anı, öykü veya romansa sonucunu merak eder, okumaya heyecanla devam ederiz.

Bu örneklerin her birinde okuma yaklaşımı farklıdır. Ancak, değişik okuma tekniklerine alışık olmak son derece önemlidir. İlgili yazının uzunluğu, zorluğu ve konusuna göre doğru tekniğin seçilmesi gerekmektedir. Bu önemli iletişim becerisinde ustalaşamazsak, yazarın aktarmaya çalıştığı şeyi tam anlamıyla anlamamız zorlaşacak, ayrıca okumak işi gereğinden fazla uzun zaman alacaktır.

İşimizin çok fazla okumayı gerektirmeyeceğini zannedebiliriz. Ancak yazıda iletişim, gönderen kişinin yazmak için derleyeceği bilgileri okuma yeteneğine, alıcının da metni okuyup ta anlama yeteneğine bağlıdır. Bu anlamda sağlıklı bir iletişim olması için yazılı kelimelerin doğru seçilmesi gerekmektedir.

Okuma Çeşitleri;

1-Tarama: Belli bir detayı bulmak için metnin hızla okunması “tarama” olarak bilinir. Bir metni taramak için metne baştan sona hızla göz gezdirmek, bulmak istediğimiz bilgiyle ilgili anahtar kelimeleri yakalamaya çalışırız. Bu işlem kalabalık bir park yerinde kendi arabamızı ya da bir grup insan içinde yakın akrabamıza bakınmaya benzer. Tarama işlemi genelde adres defterinde ya telefon rehberinde belli bir ismi ararken ya da sözlükte kelime ararken kullanılır. İş hayatında ise karşımıza çıkacak pek çok basılı materyal, örneğin uzun raporların ana fikri taranarak okunup zaman kazanılır.  

2-Gözden geçirme: anlatılanlar hakkında genel bir bilgi edinmek için metnin hızlı bir biçimde okunmasıdır. Bir kitap ya da yazının detaylı olarak okunması gerekip gerekmediğini karar verirken veya bir toplantıya katılmadan önce bir rapor ya da mektubu okurken bu yöntemi uygulayabiliriz. Parmağımızı sayfanın ortasına koyup satır satır aşağı kaydırarak ya da gözler sağa sola hareket ettirmek birinci yöntem, ikinci yöntem ise satırların sırayla kâğıt veya zarfa kapatılarak perdeleme tekniğidir. Bu okuma yönteminde geriye dönülmez ve yazıya konsantrasyon yüksek olur.

3-Detaylı okuma: Bir raporu incelerken ya da ders kitabını okurken, gözden geçirme metodundan daha yavaş okumalıyız. Ancak yazının bütün fikrini anlayabilmek için tek tek kelimeler yerine cümleler üzerinde yoğunlaşmalıyız. Okurken kendimize sorular sorarız. Bu cümle son paragrafta sözü geçen görüşü ne şekilde geliştiriyor? Bu bölümün ana fikri nedir? Bunu yapmak hem motivasyonumuzu artırır hem de yazanın söylemek istedikleri hakkında net fikir geliştirmemizi sağlar. İş hayatında çok önemli evraklar bu şekilde okunur. Diğer yandan, araştırma geliştirme, uzman kurum, rakip şirketlerin raporları, ekonomi ile yazıları, bankaların yayınladığı görüşleri, mali projeleri, devlet sözcülerinin yazılı açıklamalarını detayları okuruz.

Okurken, gerçek ile kişisel görüş arasındaki farkı anlamalı ve buna özen göstermeliyiz. Özellikle bir yazıda düşünceye ait bir kanıtın varlığını aramalıyız. Kanıt referanslarının, kaynakların güvenirliğine dikkat etmeliyiz. Metinde anlatılan olaylar genelde gerçek olarak kabul edilebilir; nedenler, yorumlar ve sonuçlar kişisel görüşe girer.

Tarama, gözden geçirme, detaylı okuma bilgi sahibi olmamızı kolaylaştıran yöntemlerdir. Hangi yöntemi kullanacağımız, metnin uzunluğuna, zorluğuna ve konusuna bağlıdır.

Farklı amaçlar için üç yöntemin ve diğer tekniklerin bir arada kullanımı en uygun olanıdır. Bütün bilgileri elde etmek için metni baştan sonuna kadar okuma yöntemi ise “çözümsel okuma” olarak adlandırılır.

İş hayatımızdaki bir konuda araştırma yapmak için, ihtiyaç duyduğumuz, okuduğunuzda mutlu olacağımız kitapları, çeşitli raporları ve diğer belgeleri anlamak için, bilimsel yazı yazmak için kaynak araştırması yapmak için, “çözümsel okuma” yöntemi kullanılabilir. Blogların okunmasında da bu yöntem kullanılmalıdır.

Yazıyorsak bilmeliyiz!, inanıyorsak anlamalıyız!, okuyorsak düşünmeliyiz!

“Okumadan geçen üç günden sonra, konuşma tadını kaybeder.” William Shakespeare

Nizamettin Biber