Okun Kanununa göre Fed Parasal genişlemeye devam edecek

Piyasalarda geçtiğimiz haftayı FED’ in parasal genişlemelere son vereceği korkusuyla biraz sıkıntılı geçirdik. Faiz yükseldi, borsa düştü ve dolar çıktı. Çarşamba günü açıklanan ABD büyüme birinci çeyrek verilerinin ardından ise başta Dünya piyasaları olmak üzere, içeride tüm piyasalara iyimser hava hâkim oldu. İyimser havanın temelinde kötü gelen ABD büyüme verilerinin parasal genişleme umutlarını canlandırması etkili oldu. ABD büyüme verisi %1,8 olarak açıklandı ki bu rakam en kötümser beklenti olan %2,1 in üç puan altındaydı.

Meşhur Senaryo;
ABD ‘de makro veriler kötü gelince fiyatlamalar iyi olur; çünkü kötü veri demek iktisadi sistemdeki durgunluğun devam etmesi demektir. İktisadi sistemdeki durgunluğa parasal genişlemelerle savaş açan FED veriler kötü geldikçe piyasaya para verecek demektir.

Pekâlâ, bu gerçekten böyle midir?
Meşhur senaryo sonsuza kadar oynanabilir mi?
Ne yani filmi izleyenler hiç sıkılmadı mı?

Hatırlanacağı üzere; 2012 yılı Eylül ayında üçüncü miktarsal genişlemeye giden ve düşük faiz politikasını en azından 2015 yılı ortalarına kadar devam ettireceğini açıklayan FED, işsizlik oranları yüzde 6,5’in altına düşmediği, orta vadeli enflasyon beklentileri ise yüzde 2,5’in üstüne çıkmadığı sürece mevcut faiz politikasının terk edilmeyeceği taahhüdünde bulunmuştu.

Tabi FED gibi köklü bir kuruluştan böylesine bir taahhüdü almış olan bir piyasanın iyimserliğini de anlayışla karşılamak gerekiyor. Öncesinde hatırlamak gerekir ki her kırmızı ışık yandığında fıstık ödülüne ulaşan maymun kendisinin bir denek olduğunu fark etmeden eylemine devam eder. Klasik koşullanma durumu dediğimiz bu olay deneyi gerçekleştiren tarafından bitirilene kadar sürer gider. Pekala, deneyin sahibinin sonsuza kadar deneği ve ödülü değiştirmeyeceği konusunda emin olabilir miyiz? Piyasalar şu günlerde tamamen klasik koşullanma deneyinde olduğu gibi refleks gösteriyorlar. Cam açılınca fıstık içeri düşer, kuş gelir fıstığı alır ve yer. Bunu defalarca yaparsan artık cam açıldığında fıstık içeri düşmese dahi kuş gelir ve fıstık bekler.

Bkz. Pavlov deneyleri.

ARTHUR OKUN BU İŞİN NERESİNDE?

Okun özellikle büyüme ve istihdam üzerinde çalışmalar yapmış bir iktisatçıdır. Ulaştığı sonuç ve kendi adıyla da bilinen kanun ise şudur: Bir ülkede GSYH büyümesi ile istihdam arasında anlamlı bir ilişki söz konusudur. Bir ülkede GSYH büyümesi artarsa işsizlik oranları düşer. Arthur bu çalışmayı 1962-1965 yılları arasında ABD ekonomisi üzerinde yapmıştır. Ulaştığı sonuca göre işsizlik oranlarında görülen her %1’lik bir azalma GSYH büyümesinde görülen yaklaşık %2’ lik bir artışla mümkün olabiliyor. Yani ne kadar büyürsen o kadar elemana ihtiyaç duyuyorsun. Herkes anlasın diye açıklarsak bahçe büyüdükçe köşesini tutan adam sayısı artar, her adama iş olur aş olur. Tekke büyürse bekleyeni çoğalır da diyebiliriz.

Fed Sözünde Durursa Parasal Genişlemelerin Devam Etmesi Gerekiyor;

Çarşamba günü açıklanan kötü ABD büyüme verileri Okun yasasına göre düşünülürse ilerleyen günlerde beklentilerden daha kötü gelecek istihdam verilerinin habercisi görünümünde. Okun büyüme zayıflarsa istihdam zayıf kalır demişti. FED ise istihdam iyileşmedikçe parasal genişlemelere devam edeceğinin sözünü vermişti. Tüm bu veriler ışığında söyleyebiliriz ki eğer 1962 yılında yapılan araştırma 2013 yılında ABD ekonomisi için hala geçerliyse ilerleyen günlerde istihdam verileri kötü gelmeye devam edecek demektir! Ayrıca Okun haklıysa ve FED dürüstse önümüzdeki iki yılda da parasal genişlemelere devam edilecek.

Yok, eğer haklı ve dürüst değillerse;

Parasal genişlemeler 2014 yılı ortasına doğru tamamen sonlandırılacak. Deney aletlerinin cam kapısı açıldığında fıstığın düşmesini bekleyen kuşlar fıstığın düşmediğini anlayacaklar. İşte tam o anda kuşlar arasında başlayan bir panik piyasanın muazzam rantlarına kapı açacak…

Sevgilerimle
Mustafa ÖZTÜRK