Omuz protezlerinden sonra rehabilitasyon (VIII - D)

Sağlıkta Bütüncül Bakış Açısı - 8 D 

Omuz eklemi, diğer eklemler içinde en fazla hareketliliğe sahip olan eklemdir. Omuz ekleminin sağlamlığı büyük ölçüde bağlarla sağlanmakla birlikte, bazı kas grupları da dinamik sağlamlığa önemli katkıda bulunmaktadırlar. 

Omuz fonksiyonel olarak 4 eklemden meydana gelmiş olsa da omuz artroplastisi klasik anlamda sadece bir eklemi kapsamaktadır. 

Omuz artroplastisinde amaç, şiddetli ve devamlı ağrıyı azaltmak; omuz hareket genişliğini sağlayarak, fonksiyonelliği ve yaşam kalitesini artırmaktır. İlk amaç ağrıyı azaltmaktır. Hareket kısıtlılığı ve fonksiyon kaybı ikincil amaçlardır. 

Omuz ekleminde mekanik sağlamlık zayıftır, çünkü kol kemiğinin başı yuvarlak ve büyük, ancak eklem yapacağı çukur kendisine göre düz ve küçüktür. Sağlamlığın sağlanmasında omuz çevresindeki kısa kaslar çok önemli olduğu için, başarılı bir omuz artroplastisinde bu kasların sağlam olması esastır. 

Omuz artroplastisi 2 şekilde yapılabilir. 

1. Total omuz artroplastisi: Eklemi oluşturan alttaki ve üstteki kemiğe protez takılmasıdır. 

2. Parsiyel omuz protezi: Eklemi oluşturan kemiklerden sadece birine protez takılmasıdır. 

Omuz protezi operasyonları artrozda ya da omuz kırıklarında uygulanır. 

Omuz artroplastisinden sonra görülebilecek istenmeyen durumlar: 

Protezin parçalarında gevşeme, eklem sağlamlığının sağlanamaması, omuz çevresindeki kısa kaslarda yırtıklar, operasyon sırasında oluşabilecek kırıklar, enfeksiyon, sinir yaralanmaları, omuz kası fonksiyon bozukluğu ve yeniden operasyon gerekmesidir. 

Rehabilitasyon: Omuz artroplasti rehabilitasyonu birden çok faktöre bağlıdır, bunlar; omuz eklemi etrafındaki yumuşak dokuların durumu (omuz çevresindeki kısa kasların sağlam veya yırtık olması, yırtığın büyüklüğü gibi), omuz ekleminin sağlamlığı, kemik kalitesi, kullanılan protezlerin ve tekniğin sağlamlığı, birliktelik gösteren başka yaralanma, sistemik hastalıklar ve hastanın beklentisidir. Omuz artroplasti rehabilitasyonunda amaç ağrıyı azaltmak ve fonksiyonu geliştirmektir. Bununla beraber omuzda hareket kısıtlılığını önlemek ve bunu yaparken de protezi ve omuz çevresindeki kasları korumak çok önemlidir. 

Rehabilitasyon programı 3 fazdan oluşur. 

Faz 1: (0–4 hafta) Operasyondan sonraki ilk 4 haftayı kapsar. Bu fazda amaç eklemin hareket açıklığını arttırmak böylece hareketsizlikten dolayı oluşabilecek kireçlemelere engel olmaktır. Bu dönemde omuz ağrısı azaltılır ve kas zayıflığı mümkün olduğunca yavaşlatılmaya çalışılır. 

Faz 2: (4–12 hafta) İkinci faz aktif hareket fazıdır. 4. hafta başlar ve operasyon sonrası 12. haftaya kadar devam eder. Bu fazda amaç omuz çevresi kasları güçlendirmek, omzun hareket açıklığını arttırmak ağrıyı ve yangıyı azaltmak ve fonksiyonel aktiviteleri arttırmaktır. 

Faz 3: Bazı hastalar bu evreye hiçbir zaman ulaşamayabilirler. Bu faza geçme kriterleri kolu öne doğru 120 dereceye kadar kaldırabilmek, kolu 30-40 dereceye kadar dışa çevirebilmek, 45-55 derece içe çevirebilmek ve omuz çevresindeki kaslarda yeterli kas kuvvetinin olmasıdır. Bu fazda amaç omuz çevresi kaslarda kazanılabilecek en fazla kas gücünü kazanmaya çalışmak, kolun günlük yaşamda kullanımını arttırmak ve omuz kompleksinin kas-sinir kontrolünü sağlamaktır. 

Kaynaklar: 

- Brotzman S. Brent MD, Clinical Orthopedic Rehabilitation 

- Burcu YANIK, Gülay DİNÇER, OMUZ ARTROPLASTİ REHABİLİTASYONU Romatizma, Cilt: 19, Sayı: 3, 2004 

- Türkiye Aile Hekimliği Dergisi | Turkish Journal of Family Practice | Cilt 12 | Sayı 2 | 2008