Ön varsayımlar

NLP, kendine has birtakım varsayımlarından güç alarak yola çıkar. Bu varsayımlara göre işlem yapar, değerlendirir. Bu varsayımlar, hayatımızda, bizimle her zaman iç içe olan, ancak çoğunun farkına varamadığımız durumlardır.

Bu yazımızda, NLP’nin varsayımlarından ilkini hemen ele alalım:

“Harita, bölgenin kendisi değildir”

Bu varsayımdan hareketle, her insanın davranışı, kendine has olup, gösterdiği tepkiler, diğer insanlardan farklıdır. Her insanın kendi deneyimi, dünya görüşü, aldığı eğitim, yaşadığı toplum, kültür, örf, adet ve gelenekleri diğer insanlardan farklıdır. Hatta aynı toplumda ve hatta aynı ailede yetişmiş kişilerin bile dünyaya olan algı ve tepkileri farklık olabilir. Size göre güler yüzlü olmak bir nezaket icabı olabilir; başka birine göre “cıvıklık” olarak anlam taşıyabilir. Kişilerin deneyimi ya da dünya haritası, modeli veya temsili, dünyayı nasıl algıladığını ve önündeki seçenekleri belirler.

Çevremizden, sürekli olarak, işleyebileceğimizden çok daha fazla miktarda uyarı alırız ve bu bilgileri kişisel filtrelerimizden geçirerek algılarız. ”Kişisel filtre”, insanın yapısına, düşünce tarzına, inançlarına, o anda içinde olduğu fiziksel-ruhsal duruma… bağlı olarak değişir. Yani bir başka deyişle, biz çevreden gelen uyarıları, hep kendi yorumumuzu katarak algılarız. Dolayısı ile mutlak gerçeği değil, algıladığımız gerçeği bilir, ona göre davranırız. Herkesin kendine göre oluşturduğu bu ”gerçek”lere ”harita” (veya nöro-lengüistik harita) diyoruz. Davranışlarımızı kısıtlayan ya da çeşitlendiren de bu haritalarımızdır, mutlak gerçekler değil.

Bir harita üzerinde incelediğimiz bölge, gerçekte var olan o bölgenin sadece temsili bir planıdır. Harita üzerinde incelediğimiz dağlık ya da ormanlık bir arazi, o haritada temsil edilmiştir. Harita üzerinde incelediğimiz ormanlık arazinin içerisinde hangi hayvanlar yaşıyor, kimler piknik yapıyor, mayıs ayının ilk Perşembe günü, saat 9.00’da hava sıcaklığı kaç derecedir, gibi bilgileri harita üzerinde göremeyiz.Ya da şöyle diyelim: Haritadaki ormanlık araziyi incelemekle, gerçek ormana bakmak, ağaçların, rengini kokusunu görmek, hissetmek aynı olmasa gerek... Çünkü o harita, o bölgenin kendisi değil, sadece bir temsilidir. İşte, insanın da o anda göstermiş olduğu herhangi bir davranış, aslında beynindeki dünyada şekillenerek ortaya çıkmış bir davranıştır ve gerçek kimliğini, gerçek düşüncesini sadece o davranışıyla tesbit edemeyiz.

Bazen bir söz söyleriz ve daha sonra “Öyle demek istememiştim” diye ifade ederiz. Çünkü, “Harita , bölgenin kendisi değildir.”, yani o davranışımız, sadece o an için, o anki şartlarımızla vermiş olduğumuz bir tepkidir ve bizim asıl kişiliğimizi temsil etmez. Çok sinirli olarak gördüğümüz birini daha sonra çok neşeli ya da yardımsever olarak karşınızda görebilirsiniz.Kişinin sinirli olduğu o anda, yaşamış olduğu birtakım deneyimler ve tepkileri, sizin o insanı, hep sinirli olarak anmanıza neden olabilir. Ama siz o kişiyi sadece o anda ve sadece o olayla ilgili olarak tanıdınız. Yaşamının diğer kısımlarından ise haberiniz yok…

Dostlar niçin iyi anlaşır? Niçin dost olanlar, birbirlerinin hatasını daha çabuk affeder? Çünkü yaptığı hatanın, aslında öyle yapmak istemediği türden olduğunu bilir; çünkü onu iyi tanıyordur. Çünkü o an yaptığı hata, arkadaşının tüm kişiliğini temsil etmemektedir. Arkadaşın yaptığı hata, sadece o an için, kişinin haritasıdır, bir temsilidir; ancak tüm kişiliği değildir.