ÖSYM, YGS ve Şifre Yazıları-2: Şifre olmadığına nasıl ikna oluruz?

“ÖSYM, YGS ve Şifre Yazıları” serisinin ilk yazısını “Kimi okullarda harem-selamlık uygulaması çıkabileceğini baştan görmeyen ÖSYM’nin şifreli kopyayı da öngörememesi çok doğaldır.” cümlesiyle bitirmiştim (1). 

Çok değerli manevi nedenlerle parmaklardan hiç çıkmamış alyansları bile çıkartacak ayrıntıda güvenlik önlemi alan ÖSYM, sınava giren türbanlı öğrencilerin ne kadar güvenli arandığı konusunda bilgili midir? 

1, 7 milyon ayrı sınav kitapçığı hazırladığını söyleyen ÖSYM, en büyük salonun kaç kişilik olduğunu hiç düşünmemiş midir? 

YGS için hazırlanan master kopyanın sınav bittiği anda gizlilik değerinin sıfıra düştüğünü hesaba katmayıp basına doğruca vermemek kimin aklına gelmiştir? Sanki master kopya kutsal kitap… İyi ki öyle düşünmüşler, böylece… 

İyi ki öyle düşünmüşler, böylece ÖSYM’nin sorgulanmasının önü açıldı. Böylece kişiye özel kitapçıkların sakıncaları ortaya çıktı. Böylece küçük bir şifre hilesinin nasıl kullanılabileceğini herkes farketti. 

Sınav kitapçığının master kopyasında soruların 5 seçenekli yanıtları sıralı bir şekilde hazırlanmış. Bunun için bir master cevap anahtarı düzenlenmiş. Öğrencilere verilen kitapçıklarda ise hem soruların yerleri hem de seçeneklerin sıraları karıştırılarak hazırlanmış (böyle açıkladıkları için, böyle olduğunu varsayıyoruz). Bu kadar soru ve yanıt seçenekleriyle 1, 7 milyon değişik kombinasyon çok kolay oluşur. Bilişim çağında atla deve bir olay değildir, sıradan bir teknolojidir. 

Basına kopya verileceği zaman master kopyayı vermeyi kıskanmışlar. Master kitapçık sadece kendilerinde kalsın istemişler. Bunun için kitapçıkta doğru seçenekli yanıtları yerinde bırakıp diğer 4 seçeneğin yerini değiştirmişler. Bunu da sırf tembellikten ve korkudan yapmışlar. Tembellik, yeni bir cevap anahtarı hazırlamaktan kurtulmalarını sağlamış. Korkunun nedeni de yeni cevap anahtarı hazırlarken hata yapmaktan korkuyorlarmış. İki öğe bir araya gelince o skandal kitapçık ortaya çıkmış. 

Master kitap seçenekler 

a) 1
b) 2
c) 3
d) 4
e) 5 

Doğru yanıt d) 4 olsun. 

ÖSYM basına verdiği kopya kitapçıkta seçeneklerin sıralamasını şöyle yapmış: 

a) 2
b) 1
c) 5
d) 4
e) 3 

Yanıtlarının çoğu sayı olan matematik sınavında 40 soru bu yöntemle karıştığı için, yani master kitapçık sıralı, kopya kitapçık karıştırılmış, ama acemice… Dikkatli bir kişi bu oyunu çabuk farketmiş (ki bu kişiyi kutlamak gerek) ve sorumlu bir yurttaş olarak basını haberdar etmiş. 

ÖSYM, “her öğrenci için farklı soru kitapçığı var” diyorsa “her öğrenci için farklı cevap anahtarı var” diyebilmelidir. Diyemiyorsa bunu açıklamalıdır. Açıklama ikna edici olmalıdır. 

ŞİFRE OLMADIĞINA NASIL İKNA OLURUZ? 

Her öğrenci için farklı kitapçık hazırlanmışsa, her öğrenci için farklı cevap anahtarı olmak zorundadır. 

ÖSYM, her öğrenci için cevap anahtarını içeren bir veri bankasını incelemek isteyen herkesin kullanımına açmalıdır. Bu veri bankası düşünüldüğü gibi büyük değildir. 

Bu bilgiler master kopyaya referans verilerek bir veri bankasında duruyor olmalıdır. Yoksa her öğrenci için ayrı ayrı değerlendirme yapmak olanaksızdır. Yani açıklanması gereken veri bankası zaten vardır. 

- 1, 7 milyon öğrenci
- Her öğrenci için 160 sorunun sırası
- Her soruda 5 seçeneğin yeri
- Her soruda 1 doğru yanıtın yeri 

Boyutu en fazla 2 GByte olacak bir veri… Veri bankasının tümüyle text olduğu düşünülürse, ziplendiğinde Internet’ten bile paylaşılacak boyutta küçük bir dosya… 

ÖSYM bu veri bankasını paylaşsın, veri analiz eden bağımsız kişiler incelesin. Bakalım şifreye uygun yapı var mı? 

Veri bankası sınava giren öğrencilerin özlük bilgisi değildir. Burada yalnızca soruların sırası, seçeneklerin yerleri ve doğru yanıtın yeri vardır. Öğrencinin verdiği yanıtlar yoktur. Açıklanmasında yasal bir engel asla yoktur. Hatta gizli tutulması şaibenin taa kendisidir. 

İkna olmamız için bu veri bankası paylaşılmalıdır. 

Akrostiş şiiri ilk harflerden yaparsanız şifre sözcük hemen görünür. İkinci harflerden yapmak daha zordur ve yalnızca görmesi gereken görür, ama başka dikkatliler de görebilir. 

(1) ÖSYM, YGS ve şifre yazıları-1: bütün kızlar toplandık (4-4-2011) http://blog.milliyet.com.tr/oSYM__YGS_ve_sifre_yazilari_1__butun_kizlar_toplandik/Blog/?BlogNo=299343 

Ankara, 4 Nisan 2011