Özelleştirme modeli

Özelleştirme; hasılat beklentisi için midir? Yoksa oluşan yükten kurtulmak için midir?

Ekonomik alt yapısı Asya tipi üretim tarzına dayanan Türkiye Cumhuriyeti’nin Avrupa kapitalizmine geçişi için düzenlenen program çerçevesinde, özel sektöre temel oluşturma amacıyla kurulan KİT'ler (siyasi yönetimce atanan ve sistem yapısı nedeniyle) mülkiyet ve rant elde etme duygusuna sahip olmayan yöneticiler tarafından yönetilmesi sonucu, bu kuruluşların verim ve kar hedeflerinden uzaklaşması nedeniyle artık misyonlarını tamamlama noktasına gelmişlerdir.

Bu çerçevede KİT'ler tasfiye sürecine girmeden ve tamamen yok olmadan ülke ekonomisine katkılarının devamının sağlanması için çok süratle özelleştirilmelidir. Bu doğrultuda programlar yapılmış ve kısmen uygulamaya konulmuşsa da özelleştirme politikasının rasyonel olmaması süreci aksatmaktadır. Diğer taraftan her hükümet özelleştirme programını açıklarken, o yıl yapılacak özelleştirmeden elde edilecek hasılat ifade edilmekte, sanki özelleştirme sadece devletin borçlarının kapatılması için yapılıyormuş gibi bir imaj oluşturulmaktadır. Özelleştirme ile ülkenin ne kadar zarardan kurtulacağı ve yeni yönetimle oluşacak pozitif değişimlerin oluşturacağı sonuçlar ortaya konmadığı için iktidarların özelleştirmeyi kamuoyuna yeterince anlatamadığı gözlenmektedir.

Bu konuya soru ile başlamamın asıl nedeni de budur!

Özelleştirme öncelikle yükten kurtulmak için yapılmalıdır. KİT'ler rasyonel yönetime sahip olup, verimli ve karlı çalışırken de, devletin borçlarını ödeyememesi durumunda hasılat beklentisi için satılabilir. Ne yazık ki; ülkemizde her iki neden de geçerlidir. KİT'ler hem rasyonel yönetilmemekte, hem de devletin borçları zor döndürülmektedir.

Devlete yük olan KİT'ler, yönetimine sendikaların ve çalışanlarının alınması ile kendi imkanları ile toparlanmaya, olmu-yorsa özelleştirilmeye, o da olmuyorsa iflas sürecine bırakılmalıdır.

Zarar eden ve toparlanması güç olan bir şirketi, basiret sahibi hiçbir iş adamı veya holding yönetimi satın almaz, bu nedenle de zarar eden KİT'ler satılarak özelleştirilemez. İstikrarlı sanayici olarak kabul edilen iş adamlarından veya kurumlaşmış holdinglerden, zarar eden KİT'leri devralma şartları konusunda teklifler alınması ve en rasyonel teklife verilmesi ile, olası iflasların önüne geçilerek, şirketin rasyonel yönetimi ile oluşturulacak rantabl durum ile istihdamın korunması, çalışanlara işin devamını, hem de devlete vergilerinin devamını sağlayacaktır.

Elden çıkarılması istenen KİT, alınan en iyi teklife verilmeyip faaliyetine olduğu gibi devam etmesi ile yeni kayıplar doğuracağından kaynakların atıl kullanılmasına neden olması üretim ve istihdam politikasının rasyonelliğine aykırıdır.

Halen toparlanma ümidi olan, gerçekte verimli ve karlı olabilecek KİT'lerin bir süre sonra iflasları kaçınılmaz olacaktır. Böyle bir sonuçla oluşacak işsizlere iş yaratmanın yeni maliyetinin de ne olacağını hesaplamak çok süratle özelleştirmeyi kolaylaştırmaktan başka bir çözümün olmadığını göstermektedir.

Özelleştirme idaresinin siyasi iktidarın inisiyatifinde olan bir kurum olmaktan çıkarılıp tüm siyasi partilerin, sendikaların ve TOBB üyelerinin bulunduğu bir toplumsal kurum haline getirilmesi; çözüm üretimini, karar alınmasını ve uygulanmasını kolaylaştıracaktır.

Ayrıca özelleştirme ile özel sektöre devredilemeyecek ve faaliyetine zorunlu olarak devam etmesi gereken KİT'lerin rasyonelleştirilmesi için de sonraki başlıkta irdelediğim ÇÖZÜM MÜHENDİSLİĞİ yaklaşımı-yöntemi kullanılmalıdır. Her projenin veya işletmenin detayları ile sorgulanması halinde daha rasyonelleşebileceği mantığının ürünü olan bu yaklaşımın, yapılacak çalışmanın kapsamına göre mutlaka çok önemli pozitif sonuçlar elde edilecektir.

KADRİ KANPAK