Paradoks ve Bilinç

 

1

Paradoks

Birbiriyle çelişkili gibi görünen önermelerin aslında doğru olma durumu

Doğruluklarının ya da yanlışlıklarının kanıtlanamaması

Hem doğruluğunun hem de yanlışlığının kanıtlanması

Görünüşte doğru olan ifadelerin aslında kurmaca ya da doğru olmaması durumu

 

En az iki ya da daha fazla önerme barındırır.

Felsefi ve matematiksel birçok paradoks bulunur.

 

Antik Yunan’da paradoks yaygın düşünceye ters fikir anlamına geliyordu.

Kafa karıştırıcı, tuhaf, ilgi çekici ve eğlenceliydi.

Bazıları içinse akıl bulandıran art niyetli zihin oyunlarıydı.

Elealı Zenon Antik Yunan’da en önemli paradoksları tartışan kişiydi. 

Paradokslar kimi zaman doğal düşünüş süreci içinde ortaya çıkar.

Bazen de filozoflar, fizikçiler ve matematikçiler tarafından özellikle üretilirler.

 

Paradokslar insan zihnini yorsa da algılarını genişletir.

Bilinç sıçramalarına sebep olabilir.

İşte Theseus'un Gemisi paradoksu da böyle cinsten bir paradoks.

Onu ilginç kılan şey ise her zaman tartışma konusu olabilmesi.

Biyoteknoloji ve yapay zeka hızla gelişirken Theseus'un Gemi paradoksunu metaforik bağlamda düşünüp tartışmanın önemi artıyor.

 

2

Theseus’un Gemisi

Bu paradoksa ilk değinen Platoncu bir filozof olan Plutarkhos’tur.

Daha sonra Thomas Hobbes’da değinmiştir bu hikayeye.

 

Girit Kralı Minos’un oğluna ‘Minos’un boğası’ anlamına gelen ‘Minotorous’ denir.

Başı boğa gövdesi insan olan efsanevi yaratık, insanla beslenir.

Babası Minos aslında onun manevi babasıdır, biyolojik babası okyanus tanrısı Poseidon’un Girit kralı Minos’a bağışladığı Girit boğasıdır.

Minotaurus zaptedilemeyince kahinlerinden akıl alan Girit Kralı Minos, Daedalus adında bir mimara  labirent yaptırır.

İnşa ettirdiği labirentin ortasına da Minotauros’u koyar.

Bu labirente giren labirentin şifresini çözmeden ya da dışardan yardım almadan çıkamaz.

Minotor da labirentte kalan insanlarla beslenir.

 

Girit kralının oğullarından birini Atinalıların öldürmesi üzerine savaş çıkar ve savaşı Atina kaybeder. Atinalılar Girit kralına vergi olarak Minotorous’a kurban vermek adına  belirli aralıklarla 7 genç erkek ve 7 genç kızı Girit’e gönderir.

Bu acı kadere son vermek adına Atina kralının oğlu Theseus, yeni kurbanlarla birlikte gönüllü gider. Girit’e gidince oradaki prenseslerin de kalbini çalarak onlardan yardım alır, labirenti çözer,

Minotaur’un yanına ulaşır ve kılıcıyla canavar Boğa’yı tek başına öldürüp bir gemiyle geri döner. 

 

Atinalılar yüzlerce yıl boyunca bu kahramanlığı, zaferi kutlar ve onurlandırır.

Bu zaferin sembolü olarak da Theseus’un gemisini kutsal sayarlar.

Bu gemiye her yıl bakım yaparlar.

Ancak gemi maddi yapısı gereği zamanla eskir ve deforme olur.

Geminin bakımını yapan kişiler eskiyen her parçayı yenisiyle değiştirirler.

Değişen ahşap parçaları ve aksamı nedeniyle zaman içinde ilk orijnal geminin değiştirilmedik hiçbir parçası kalmaz. 

 

İşte paradoks tam da bu noktada başlar. 

1- Tüm parçaları zaman içinde değişen gemi hala Theseus’un Gemisi midir?

2- Çıkarılan eski parçalardan bir gemi yapılsa o Theseus’un Gemisi midir?

 

3

Burada açıkça maddi bileşimle ve onun yasalarıyla ilgili bir açmaz var.

Zaman içinde çeşitli yanıtlar verilmiş. 

 

Doğa filozoflarına başvurursak; 

Her şeyin hareket halinde olduğunu, hiçbir şeyin değişmeden kalamayacağını söyleyen Herakleitos için bu gemi artık hayaldir.

Zaten o gemi yolculuğunu tamamlayıp Atina’ya vardığında çoktan değişmişti.

 

Her şeyi kuşatan Aristo’nun şeylerin oluşumuyla ilgili 4 nedeni vardır.

 

Bir şeyin neyden oluştuğunu açıklayan - Maddi Neden

Biçimini, şeklini açıklayan - Biçimsel Neden

Nasıl bir süreçte varlık kazandığını açıklayan – Etkili Neden

Amacını, varlığının ifade ettiği anlamı açıklayan – Nihai Neden

 

Maddesel neden – geminin materyali

Şekilsel neden- geminin görünüşü, tasarımı

Etkili neden- geminin yapım aşaması, mühendislik süreci

Nihai neden – geminin içindekileri karaya taşıması

 

Aristo geminin hala geçerli olduğunu ifade eder.

Aristo için bu gemi o gemidir diyebilirsin.

 

Aslında işi iyice zorlaştıran ve girift hale getiren, kopan değişen parçalardan yapılan delma takma ikinci geminin Theseus’un Gemisi olma fikrini ortaya atan Thomas Hobbes’tan geliyor.

 

Theseus’un yola çıktığı gemi   - X

Yolculuğu tamamladığı ve parçaların değiştiği gemi  - Y

Zaman içinde eski parçalardan yapılan gemi  -  Z

X Y’ye Y’de Z’ye eşit değilse, bu aşikarsa bu gemiler bir ve aynı değildir.

Birden fazla varsayımsal gemi var ortada 

Şimdi soru şu 

 

Bu gemiyi Theseus’un gemisi yapan şey nedir?

O geminin parçaları veya maddi yapısı mı ?

Geminin tarihi ve yaşanmışlığı mı ?

Yoksa gemiye yüklenen anlam mı ? 

Zaman ın gizemli doğası mı?

 

4

Bilinç

Bir bebek doğuyor.

Sonra bu bebek büyüyor yaşlanıyor, ölüyor.

Değişmeyen hiçbir şeyi kalmadan yaşıyor.

O yeni doğan bebekle ölen ihtiyar arasındaki benzerlik nedir? 

 

Biyolojiye göre insan vücudu 8- 9 ay gibi bir aralıkta milyonlarca hücresini değiştiriyor.

7 yıl gibi bir sürede neredeyse vücudun tamamı değişiyor.

Böyle bakıldığında insan da aynı kalan şey nedir?

Biz dediğimiz şey sürekli değişiyorsa bizi biz yapan nedir?

 

Bu felsefeyi ve psikoloji bilimini uzun yıllardır uğraştıran bir sorundur,

 

İnsan organlarının her birisinin oluşturduğu bir bütün mü?

Öyleyse organ nakliyle çeşitli insanlardan oluşabilir miyiz? 

Cevap hayır.

Kan veya organ nakliyle kimse başka bir insana dönüşmüyor. 

 

İnsan bedeni zaten sürekli değişim ve yenilenme halinde 

İnsanın bedeni sürekli değişiyorsa o zaman aynı kalan nedir? 

Beyin mi? 

Beden beyin için mi?

Eğer beyinse bir gün tam anlamıyla beyin nakli yapıldığında ne olacak? 

O zaman bir vücuda nakli yapılmış beyin, varlığın özü olduğu için beynin mi bir kimliği olacak?

Ya da en azından eskiyen ya da işlevini yerine getiremeyen doğal organların yerine yapay ve işlevsel organlar nakledilince onlarda bizim kimlik ya da kişiliğimize karışacak mı?

Bir vakit sonra yapay zekanın gelişimi ve robot teknolojileriyle beynimizi bir robota aktararak sonsuz olabilir miyiz ? 

Eğer bilinç beyin ise tabi.

 

Peki beyin denilen şeyin sırları hala çözüldü mü?

Beyin derken bir et parçasından bahsetmiyoruz.

Milyonlarca hücre, sinir ağları, bağlantılar

Bunların henüz tam olarak tanımlanıp, kanıtlanamamış özellikleri

 

Beynin kuantsal açılımları ve bilincin neliği ve nasıllığı

Yeri ve doğası

Hala tam anlaşılamamış bir gizem.

 

Bir paradokstan bin soru çıktı. 

 

*