Paşanın-Bahçesi, Paşabahçe

- Bugün sizlere Paşabahçe'nın tarihsel yönü ve yaşamı hakkında, iki bölümden oluşan, aynı zamanda benimde yorumlarımı eklediğim bilgiler vermek istiyorum.

- İstanbul Boğazı'nın kuzey bölümünde yer alır. Güneyinde Çubuklu, kuzeyinde Beykoz ile çevrilmiştir. Paşabahçe'nin yerleşim yeri olarak ortaya çıkması 1640 yıllarına kadar geri gider. Bizans döneminde adı ''PLODES'' idi. XVll. YY.da Sultan Deli İbrahim'in Sadrazam'ı olan Ahmet Paşa, geniş bir arazi içinde kendisine buyuk ve güzel bir yalı yaptırıyor. Çevresi bağ ve bahçelik olmasından dolayı ''Paşanın-Bahçesi'' olarak anılıyor. Daha sonraki yıllarda Paşabahçe olarak benimseniyor.

- Ahmet Paşa, Binbir parça anlamına gelen, Hezarpare Ahmet Paşa olarak tarihe geçiyor. İsyancılar tarafından 7 Ağustos 1648 senesinde parçalanarak öldürülüyor.

- Sultan lll. Mustafa döneminden itibaren Paşanın-Bahçesine bağlık ve bahçelik olmasından dolayı devlet memurları yerleşmeye başlıyor. Ta ki 195o yıllarına kadar, burasını sayfiye yeri olarak kullanan zevat, yazlarını burada ge-
çirir, kışlarını ise Laleli'de geçirmekteydi.

- Önceleri hiristiyan nüfusun yaşadığı bu bölgede, birçok ayazma mevcuttu. Bugün Paşabahçe parkının yanında bu ayazmalardan bir tanesi vardır. 1894 Yılında yapılan Ayios Kostaninos Rum ortadoks Kilisesi bugünde varlığını sürdürmektedir. Bölgede rum ve ermeni mezarlıklarıda mevcuttur. Gayri müslim nüfus 1970 li yılara kadar, varlıklarını sürdürmüşlerdir. Daha sonra bir kısmı Yunanistan'a göç etmiş, bir kısmıda İstanbul'un diğer semtlerine yerleşmişlerdir. Genelde ticaret, el sanatları ve tarımla uğraşırlardı. Mesela bunlardan, benimde tanıdığım bahçeli kahvehanesi olan Yorgi en meşhurlarıydı. İstanbul'un çeşitli semtlerinden gelen rumlar, burada toplanırlar, çardaklı iki atla çekilen arabalarla, Polenezköyü'ne giderlerdi. Hafta sonlarını orada müzik (letarna) eşliğinde oyunlar oynar, eğlenerek geçirirlerdi. Ben ortaokul sıralarında (1959) Yorgi'nın oğlu Tanaş'tan ingilizce dersi alırdım. Bu arada da babamla Yorgi'nin iddialı tavla maçlarını büyük bir zevkle izlerdim. Tabi oyun şekerlerinide bana verirlerdi. Diğerleri ise, Mişon manavlık yapardı, Leondo kasaptı, Koço berberdi, Aleksi doktordu, Acil hastalara atla muayeneye giderdi. Aristo beyde Paşabahçe spor klübünde yöneticilik yapar, aynı zamanda Şişe ve Cam fb.da bütçe kontrol şefiydi. Dillere destan olan Eftalya'nın bahçesi fulya, lale ve sümbüllerin yanında gülleriylede meşhurdu.

- lll. Sultan Mustafa, Paşanın-Bahçesinde, medrese, cami, hamam ve çeşmeler yaptırmıştır. 1971 yılında bu cami yıkılarak yerine daha büyük merkez cami yapılmıştır.

- lll.Sultan Mustafa döneminde, İncir ve Sultaniye mesiresi ile tanınan ve Paşanın-Bahçesine yakın olan bu yer, köy olarak kuruldu, adına İnciliköy(İncirköy) denildi. Burada lll. Selimden kalan Nişantaşı bulunmaktadır. Yeniden düzenlenen Sultaniye mesiresinde çeşmeyle, nişantaşını görmek mümkündür. Kıyı kesiminde Sultan
Köşleri yapılmıştır. Bunlardan bir tanesi muhafaza edilmiştir.

- Şimdi Paşabahçe'nin önemli yalıları, köşkleri ve tarihi yapılarına bir göz atalım;

- Ali Paşa yalısı, Tebrike Hn. yalısı Caminin alt kısmındaki yalıdır. Tevfik Paşa yalısı, Zafer Hn.yalısı, Paşabahçe vapur iskelesine yakın olan Andonaki yalıları, bunlar ortadan ikiye ayrılmış, ikiz yalılar şeklindedir. Bunlardan içinde en ilginç olanı Hacı Kaptan yalısıdır. Diğer bir önemli yalı Sahip Molla'ların yalısıdır.

- Paşabahçe'nin köşkleri bugün malesef iyi durumda değiller. Çok bakımsızdırlar. Boğazı gören tepelerdeki beyaz boyalı, cumbalı köşkler bağ ve bahçeler içinde bulunan zarif yapılardı. Mesela bugün Sunazırı sokakta, Şekerpare sokakta iki adet, Kıble Numa sokakta (Muhallebicilerin köşkü) az sayıda kalmışlardır. Karagöz sırtındaki Hami beyın köşkü bunlardan en önemlilerindendi. Bir yangın sonucu yok olmuştur.

- Paşabahçe'nin, eski mahallleleri; Merkez, İncirköy, Köybaşı, Tepeköy, Fıstıkaltı, Sultaniye, Karagözsırtı, Maslak, (Bugün aldığı göçler sayesinde yeni, yeni mah.ler ortaya çıkmış).

- Diğer bir yapıda, benimde İlkokulu okuduğum (1953) Merkez İlk Okuludur.

- Cumhuriyet'imizin ilk yapılan okullarından olan 39. İlkmektep adıyla 1925 de 5 öğretmen, 119 öğrenci ile eğitime başlamıştır. Eski mimari özelliğini bugünde muhafaza etmektedir.

- Bugün Paşabahçe'de iki lise bulunmaktadır. Bir tanesi meslek lisesidir. İki Adet Devlet Hastaneside halkın hizmetindedir.

Birinci Bölümün sunu...