Pırlanta kırılır mı?

Geçen gün bir kuyumcu arkadaşım üretimden geri gelen (iade) pırlantaları bana göstermeye geldi. Bu yazıyı yazmaya işte o an karar verdim!

Arkadaşımın getirdiği pırlantaların bir kısmı kırıktı. Kırıkları sağlam olanlardan ayırıp, sağlam olanlar için kalite ve fiyat belirlemem gerekti. Sohbetimiz bitince de şöyle bir soru geldi aklıma: Pırlanta kırılır mı? Bunun cevabı evet ama acaba tüketici bu konuda bilgilendiriliyor mu? Ya da bunları sormak tüketicinin aklına geliyor mu? İşte asıl soru buydu...

Bu tarz bilgilendirmeler yapan bir yada iki firma biliyorum. En azından pırlanta uzmanı olarak çalıştığım firmalarda bu tarz bilgilendirmeler (sözlü-yazılı) yapıyorduk... Ama yine yönlendiren, bilgi isteyen müşteriydi...

Gelelim pırlantanın kırılıp kırılmadığına...

Pırlantanın hammaddesi elmas minerali doğadaki en sert maddedir. Ancak “En sert” ifadesini “en dayanıklı” manasında kullanmak yanlış olur. O zaman "pırlanta kırılır mı? sorusunu başka bir soru ile cevaplayabiliriz. Cam mı daha serttir yoksa plastik mi? Ya da şöyle sorabiliriz: Cam mı kırılır yoksa plastik mi? Her iki sorunun da cevabı camdır. Öyleyse sert olan madde kırılır, çünkü esneklik özelliği azdır.

Sertlik ile kırılganlık doğru orantılıdır. Dolayısıyla, sert maddeler herhangi bir basınç kuvveti etkisi ile kırılabilir. Konu ile ayrıntılı bilimsel açıklamayı şu şekilde yapabiliriz; Sertlik, bir mineralin çizilme ve sürtünmeye karşı gösterdiği dirençtir.  Minerallerin sertlikleri daha çok çizme sertliği cinsinden belirtilir. Çizme sertliği bir mineralin keskin bir köşesinin başka bir mineralin düzgün yüzünü çizme kapasitesidir ve Mohs sertlik skalasına göre  belirlenir. Bu skala Avusturyalı mineralog F. Mohs tarafından 1824’de düzenlenmiştir. Mohs sertlik skalası, sertliklerin artış sırasına göre dizilmiş olan on mineralden oluşur. 

Burada bir mineral önceki minerali çizer ve ondan sonra gelen tarafından çizilir.  Buna göre, Elmas doğadaki en sert mineraldir ve bu özelliği ile kesme, delme, çizme işlemlerinin yapıldığı tüm endüstri dallarında da kullanım alanı bulmaktadır.

Bir mineralin basınç, kırma, kesme ve eğmeye karşı gösterdiği tepki ise kırılganlık olarak tanımlanır. Bu tepki, atomlar arasındaki çekim kuvvetine bağlıdır ve kristalin doğrultuları ile değişebilir. Elmas da atomlar arası çekim kuvvetinin zayıf olduğu doğrultuda darbe etkisinde kalırsa kırılır.

Yani elmas (her ne şekilde kesildiyse) kırılabilir. Pekiyi ne yapalım? Mücevher almayalım mı?  Hayır alalım ama hakettiği kıymeti vererek kullanalım.  Çok darbe aldığında taşın zarar görebileceğini aklımızdan çıkarmayalım. 

Ps: Özellikle hanımlar pırlantalı yüzüklerini birilerinin kafasına atarlarsa, bunun doğuracağı sonuçları şimdiden hatırlatayım dedim.

Mücevher aşkı ile kalın...