Proto-Dünya Sistemi

Ön şerhler:

Bir:

Burada Wallerstein’a eleştiri ve sitayiş kaydı düşüyorum. Aşağıdaki bilgiden haberdar olsa da, olmasa da, büyük bir gaf ve eksiklik yapmış oluyor.

İki:

Ancak bu kuram da, dikine coğrafyalı Amerikalar adasını hesaba katmamış.

Üç:

Bu durumda, Toynbee’nin ‘Tarih Bilinci’sinin ön çalışması olan, 37 ciltlik Dünya tarihi, bu makro-makro tarih-tarihi panoramasına yerleşmiş oluyor.

Giriş:

Dünya Sistemi kuramları, 1960 başlangıç momentlidir ve Afro-Avrasya bölgesini coğrafi olarak kaale alır ve onu bir Dünya Sistemi olarak belirler.

Bunu, Wallerstein tek başına başlatmış gibi görünüyor.

Ancak, onun öncülü de / ustaları da, 1930 momentiyle tarihe giren Annales Okulu ve mensupları. Braudel’in ‘Akdeniz’i de bu yönde bir çalışma çok daha erken tarihli. ‘Akdeniz’, hedefini ıskalamış bir yapıttır. Bunun temel nedeni de, Braudel’in ‘Uygarlıkların Grameri’nde koyduğu geçersiz koyut ve tanımlardır.

Yani:

Bu konudaki ilk-temel 10 ustamızın tamamı, bu konuda fahiş hatalar yapmış durumda. Bunu tümüyle öznelliklerine ve batıcılıklarına (vestalizm) bağlıyoruz. Aynı batıcılık, doğuculuğu (oryentalizm) da doğurdu.

Burada 2 tuhaflık var:

Pers-İskender / batı-doğu ikileminden beridir, batı-doğu orta ekseni / aksı hep batıya veya doğuya kaymakta. 1960’ta Ural Dağları idi, 1990’da NATO – Varşova Paktı aksı idi, 2020’da ŞİÖ aksı olmuş olacak. Bunu görmemiş olmamaları, kabul edilebilir ve hoşgörülebilir bir şey değil.

Batıcılığın, özeleştiri görümündeki batı hegemonyasını sürdürme eğilimi acaibin acaibi bir durum. Bunu, buna karşı olduklarını önesürenlerin yapması daha acaip bir durum.

Geçelim haritaya:

1905’teki İngiltere-Japonya / Avrupa-Asya periferileri tanımı ironik olarak hala geçerli. Olası bir İngiltere’nin AB’den çıkması ve bir kan davası olan Japonya-Çin çatışması, 110 yıl sonra bile hala bu aksı geçerli kılıyor ama onun tanımladığı anlamda, ironik olan da bu zaten.

Haritadaki pivot ülke Rusya anakarası, Rusya’nın oldukça acaip emperyalistliği çizgisini tamamı bilinmeden anlamsız kalır:

Ruslar, bir Germen-Viking kırması ve 800 momentli bir halk ve yerleri eski Doğu Almanya. Gerçek sarıkafa Vikingler, onları doğuya sürerken ve onlara doğuya doğru yol açarken, onları da karakafalaştırmış oldu. Bilgi: Kafkasya’yı Ruslar’dan önce, Vikingler işgal etmiş de, oradaki Gürcü ve Ermeni krallıkları mafiş olabilmiş.

Artı:

Bu, Tatarlar’ın Moğollar’ın peşine takılarak, 1250’lerde Rusya işgal edip, yeni bir devlet kurup, sonra 1850’lerde onların sömürgesi olması süreciyle çakışık bir durum. İkisi, batısal ve doğusal örnekl olarak eşlenik.

Haritanın tanımlarına ve altyazılarına bakalım:

Bunu Mackinder 1904’te tasarlamış.

http://en.wikipedia.org/wiki/The_Geographical_Pivot_of_History

Harita, bu durumuyla, bilindiği kadarıyla ilk Avrasyacı ideolojiyi içermiş olmakta, çünkü haritanın merkezinde göreli Asya var, Avrupa değil. Bunun, tam da 1905 Rus-Japon Savaşı momentinde olması da anlamlı.

Dünya Adası, Afro-Avrasya.

Denizötesi adaları, İngiltere ve Japonya.

Bugünün dış periferisine denk gelen, dışarıda kalan adalar da, Amerikalar ve Avustralya olmakta.

Yani bu, anakaracı / kıtacı bir yaklaşımı koruyor.

Oysa İngiltere, daha 1850’de bugünün 50 ülkesini kapsayan ve topraklarında güneş batmayan global bir imparatorluk idi. Bunu hesaba katmamış yazar.

Bugünün global bakış açıları nedense, 1648 Westphalia ve 1844 Cenevre Antlaşması tabanlıdır.

Bu durumda, proto-Dünya Sistemi 1905 ve Dünya Sistemi 1960 gibi, elimizde 2 makro-makro tarih sistemi var. İlkinin odağı Volga Havzası, ikincisininki Ortadoğu. Şu an ise, çoklu odak var ama Latin Amerikalar Ticaret Birliği ve Okyanusya Ticaret Birliği, hem çokodaklılığı, hem de kayan odağı imliyor.

http://en.wikipedia.org/wiki/Latin_American_Free_Trade_Association

http://en.wikipedia.org/wiki/Association_of_Southeast_Asian_Nations

Eh, çok fotoğraftan bir film yapabiliriz yani.

Youtube’da son 5 milenyumun tarih atlasları, birden çok odaklı olarak, birden çok zaman dilimli olarak mevcut zaten.

Gelecek 2 odak da, yalnızca Brezilya ve Hindistan olabilir. Brezilya, Kolomb öncesi Amerikalar’ın ilk odak zamanı ve Hindistan bin yıl önceki Dünya’nın en zengin ekonomisi olan Hindistan’ın tarihe geri dönüşü demek.

Dolayısıyla, proto-Dünya sistemi ve Dünya Sistemi ile post-Dünya Sistemi de tasarlamış oluyoruz, hem de birden çok.