Mlliyet Milliyet Blog Milliyet Blog
 
Facebook Connect
Blog Kategorileri
 

12 Ocak '07

     
    Kategori
    Ruh Sağlığı
     

    Psikiyatride etik

    PSİKİYATRİK BAKIMDA ETİK VE YASAL KURALLAR

    Her çalışma gününde yükselen ve her hastanın bakımı sırasında bir birey olarak saygı göstermeyi esas alan farkli etik ve yasal konular ile karşılaşmaktadır. Pskiyatrik bakımda hemşirelik uygulamaları “hemşirelik uygulama sonuçları”yla tutarlı olmalıdır. Ancak hemşirelik uygulamalarıyla yasaların öngördüğü ve toplumun doğruları zıt olabilir.

    Bu konuyu işlememizdeki amaç etik prensipleri ve yasaların sağladığı psikiyatrik bakımı, hemşirelerin durumu analiz etmelerini, düşünmelerini ve yasalara da uygun yeni eklemeler yapmalarını sağlamak.

    Psikiyatri hemşireliğinde etik
    Bir çok yaşanan durum duygusal ve insanlar her zaman duygu ve düşüncelerinde tarafsız kalamıyorlar. Tamamen yansız olunsa bile bu her zaman bireyler için uygun kararlar anlamına gelmiyor. Filozoflar ortaya çıkan güçlüklerin kompleks kararlar ve kişilerin, grupların alternatif davranış biçimlerinin sonucunda olgunu onaylamışlar. Böyle kararlar diğer alanlarda her gün verilmesi gereken bakımı güçleştirir.

    Son yıllarda etik; kuralları tanımlamaya prosedürlerin insanların kararları ve davranışlarında yardım sağlamaları için yararlı olabilmesi için çalışmaktadır. Bu felsefi çaba “normativ etik” olarak adlandırılmaktadır.

    Normativ Etik

    Etik; davranış prensiplerini açıklamayı, insan etkileşimlerini analiz etmeyi ve belirlemeyi dikkate alan felsefi bir bölümdür. Normative etik parametreler yerleştirmek ve ahlaki kararlar kılavuzu oluşturmak için çalışır. Etiğin çalışmaları farklı insan davranışları etkileşimlerini içeren kılavuz prensiplerini ortaya çıkarmaya yardımcı olur. Fakat bireyler olaylar karşısında nasıl tepki verecekleri ve çeşitli ikilemlere nasıl karşı koyacakları konusunda dini öğüt ve ahlak kurallarına güvenmelidirler.

    Bir çok insan hayatları boyunca etik bir ikilem ya da etik bir karar verme ile karşı karşıya kalmadıkları halde hemşireler nerdeyse her iş gününde yüz yüze gelirler. Hemşireler bazen etik çalışmaların onlara karşılaşılan durumda tam olarak nasıl davranacaklarını belirlemede yetersizliği konusunda düş kırıklığına uğrarlar.Fakat temel prensipler güvenilir etik kararlar vermede yardımcı olabilir.

    Bir çok ikilemde hemşireler yasal problemlerle yüz yüze gelmektedir. Örneğin; hemşire evsiz bir insanı tedavi altına almak istiyor fakat yasalar bireyleri zorla tedavi etmeyi yasaklıyor.

    Hukuk adamları da aynı ikilemle karşı karşıya. Yasa koyarken “sağlıklı” davranış sağlamaya çabalıyorlar. Yasalar bir etik davranışın geliştirilmesi girişimlerinden kaynaklanıyor, yasa ve etik yakın genel kavramları ayırıyor.

    Yasalar yapılmaması gereken işleri insanlara dikte eden “yapmamalısın”ları içerirken etik yapılması gerekenleri “yapılmalıdır”ları içerir. Bildik “altın kural” önemli bir söz ile genelleştirilebilir; “başkasına sana davranılmasını istediğin gibi davran”. Bu tür pozitif sözler etik kodları bulmaktan daha basittir. Amerikan Hemşireler Birliği (ANA) 1960 yılında hemşireler için bütün hemşirelik uygulamalarını içeren etik kodlar yayınladı. Kodlar revize edilip güncelleştiriliyor.
    1955 Amerikan Holistik Hemşirelik kurumu holistik hemşireler için diğer hemşirelerin etik kodlarını( hastalara meslektaşlara ve hastaları gelebilecek zararlardan koruma konusunda sorumlulukları) kapsayan etik kodlar yayınladı.Bu kodlar hemşirelerin kendilerine çevrelerine ve diğer hemşirelere karşı sorumluluklar eklenmesini sağladı.

    ANA psikiyatri ve ruh sağlığı hemşireleri için psikiyatri hemşireliği uygulamalarına kılavuzluk eden profesyonel başarı standartları hazırladı.(1994). Bu standartların temeli hasta ve hemşire arasında teröpatik ve profesyonel ilişkidir. Standartlar daha fazla hemşirenin ayırım yapmadan ve yargılamadan hasta savunucu olma ve hastanın gizliliğini sürdürmesini içermektedir. Diğer standartlar ise yasal ve etik olmayan uygulamaları kaydetmenin önemi, hastayla insani sınırları belirlemeyi kapsar.

    Psikiyatri Ve Ruh Sağlığı Hemşireliği Standartlarının 5.ci standardın da ise psikiyatri hemşirelerinin karar ve faaliyetlerinin “etik davranışlar içinde hastanın yararına” olması şeklinde belirtilmiştir. Amaç psikiyatri hemşirelerinin davranışların etik ve profesyonel çerçevede sürdürmesidir.

    Etik Teoriler

    Profesyonel etik gelişmesinde iki geniş teoriden söz edilebilir: deontoloji ve utulitarizm (yararcılık) Utilitarizm temelde insanlar için en iyisini üretmek esasına dayanır. Bir çok etik kuramcı yaracı düşünceyi desteklerken bir çok hemşire kuramcı ise deontolojik klinikte yaşanan ortak ikilemlerde daha yararlı bir yaklaşım olarak bulmaktadır.

    Deontoloji insanların diğerlerine karşı görevlerini analiz etmeye çalışır. Bu çalışmanın temelleri şu prensiplere dayanır:

    Otonomy (özerklik): Hastanın kendi karalarını ve bağımsızlığını ifade eder
    İyilik: Bütün tedavinin hastanın yararına olmasını ifade eder
    Bağlılık: Yapılan anlaşma ve verilen sözlere sadık kalma
    Doğruluk: Kararlarda adalet ve dürüstlük
    Zarar vermeme: Hepsinin üstünde bakıma katılanlar zarar vermemeli
    Etik prensipler ruh sağlığı profesyonellerinin insanlara bir saygı gösteren bir davranış benimsediğini iddia eder. Şüphesiz ki hastalar tedavi kararlarını kendileri almalı.Etik standartlar profesyonel davranış ve sorumluluğum önemini desteklemektedir.Seksüel davranışlar gibi etik olamayan davranışlar açıkça yasaklanmıştır. Dürüstlük etiğin diğer profesyonel kodları kadar belirgin değildir.Bu belki de Amerikan toplumunun ne sağlığı ne de ruhsal sağlığı genel anlamda tanımlamamasının sonucudur.

    Etik ve Yasa

    Hemşireler kaçınılmaz olarak etik ve yasalar arasındaki çatışmayı tanırlar. Psikiyatride gönüllü sorumluluk gerekli görünmektedir.Ruhsal hastaların kendilerine yada diğer insanlara zarar vermesini önlemek bu da yasalarla otonomi prensibinin çiğnenmesi anlamına geliyor.Otonomi özgür seçimler sağlar ancak bu seçimler sonucunda insanlar zarar görebilir. Kişinin yeterlilikleri hakkında mantıklı karar vermedi bir sorun varsa iyilik ilkesi otonomiden önce gelir yasalar da bu temele dayanmaktadır.

    Etik savaş ve ikilemler sıklıkla duygusal yoğun duygusal durum eşlik eder , rasyonel düşünmeyi ve hastaya tamamen yardımcı olmaya engel olur.

    Bir krizle yüz yüze gelindiğinde hemşire etik ilkeleri düşünmelidir otonomi zarar vermeme ve iyilik genellikle dikkat edilmesi gereken krütük ilkelerdir.

    Etik Karar Verme

    Değerler analiz modeli bir ikilemde değerlendirmede kullanılan klasik modeldir.Bu model bir etik ikilem olduğunda bireyleri değer yargılamaları yapmak için analiz yapmakta destekleyen yasal bir metottur.dikkatli değerlendirme ve etik öncelikle problemlerin sonuçları hakkında plan yapmanın gerekliliğini vurgular.Konu hakkında kara vermeden önce hemşirenin 6 adımı gerçekleştirmesini gerektirir.

    1)Önemli soruları belirleyip açıklık getirmek
    2)Gerçek sonuçları düzenlemek
    3)Gerçek sonuçlar hakkında yargıya varmak
    4)Gerçeklere açıklık getirmek
    5)Tahmini önemli kararlar almak(hipotez)
    6)Kararları test etmek
    Güncel değerlere uyuyor mu?
    Benzer durumlara uyuyor mu?
    Eger hasta anneniz babanız eşiniz yada çocuğunuz olsaydı verdiğiniz kara onlar için de geçerli olur muydu?
    Eğer hasta siz olsaydınız?

    Sosyal İyilik İçin Etik Kurallar

    Ara sıra hemşireler spesifik yasa yada onlara dayanan etik analizlerle fikir ayrılığına girebilir. Mesela ilaç uygulamalarında ilacı başka şeylerle karıştırarak vermek, hemşireler ilaç kullanmanın bireylerin daha çabuk uyum göz termeleri için ilaç kullanmanın önemine inanırlar. Hemşireler yasaların değişebileceğine inanırlar. Bu değişimlerin nedeni itaatsizliklerin olması olabilir. Hemşireler ve diğer psikiyatri ekip üyelerinin hastalarıyla ilgilenmelerine karşı etik olmayan davranışlardan dolayı yasaları çiğneme riski vardır.

    Psikiyatri Hemşireliğinde Yasal Konular

    Neredeyse hemşirelik uygulamalarının bütün yönleriyle ilgili yasalar vardır.Fakat psikiyatri hemşireliği diğer bölümlerden daha karmaşıktır yasalar yeterince açık değildir.

    Psikiyatri hastaları:
    Tedavi boyunca yapılanlardan memnun olabilirler
    Onlara risk oluşturabilirler
    Yasalar önünde “çılgın, deli” sayılırken suç işlemekten yargılanabilirler
    Tedaviye izin vermeye güçsüz yada gönülsüz olabilirler
    Kullandığı ilaçların risklerini tamamen anlayamayabilir
    Onların yada diğerlerinin güvenliğini zorlayabilirler
    Bakım verenleri potansiyel kurban olarak uyarabilir korku yaratabilirler
    Adli değerlendirmeyi hemşirenin değerlendirmesini isteyebilir

    Bütün bu durumlarda bireylerin doğruları ve toplumun doğruları çoğunlukla olduğu gibi çatışmaya girebilir. Bir çok davada yasalar karmaşıklığa açıklık getirebilir ancak ruhsal sağlıkla ilgili konularda çelişkili görülmekte. Bazı yasalar hastanın tedavi için zorlanamayacağı kesinken bazısında ruh sağlığının zorunlu olmasını emretmektedir.

    Bir psikiyatri hemşiresi her gün bir çok zıtlıkla karşılaşır. Mesela bir çok toplumda psikiyatri hemşireliği uygulamalarında açık olmayan davranışlar vardır, bireylerin bakımı kullanma hakkı olmasına rağmen yasal onlar reddetme haklarını seçerler.
    Aynı zamanda, bir çok hemşire kapsamlı ve yeterli koruyucu bakımdan yoksun olduklar için aktif olarak sağlık arayışı içinde olup tedaviyi reddetmiş hastalarla karşılaşmaktadır. Kanunlar halk için iyiliği ve güvenliği sağlamaya çalışır ancak toplum için sosyal problem olan tedaviyi reddetmiş evsiz bir hasta için nadiren kapsamlı bir çözüm geliştirir. Bunun yerine seri kurallar ve prosedürler koyar kim uymazsa cezalandırır. Psikiyatri hemşireleri deneyimleyerek bulundukları toplumun kurallarını ve nasıl davranmaları gerektiğini öğrenirler.

    Hastaların Hakları

    Yasalar tamamlayıcı sosyal sorumluluk ve haklar (ayrıcalıklar) kavramına dayanırken, bir çok Amerikalı sorumluluklardan çok kendi doğrularının ayrıcalık kısmını görürler. 20.yy son yarısında; önceden yetersiz koruma altında olan bireylere ve gruplara yasal ayrıcalıkların dikkate değer artış gösterdiği görülmektedir.

    Yalnızca ulusal ve bölgesel ayrıcalık değil hastalara istenmeyen tedavi ve diğer kişinin özgürlüğüne zarar veren durumlardan korumayı, uygun tedavi yaklaşımlarını tanımlamayı denemişlerdir.

    Hastaların hakları;

    Ahlaki doğrular
    Kişisel parçaları koruma
    Yasal anlaşmaları kaydetmek
    Habeas Corpus
    Aydınlanmış onam
    Tedaviyi kabul etme

    Örneğin; Amerikan Hastane Derneği bir çok sağlık bakımı verenlerin benimsediği “ hastaların haklarının faturaları” demecini yayınlamışlardır. Amerikan Psikoloji Derneği odağı ayrıcalıkların bakımı nasıl yönettiği neleri kesinleştirdi olan “ruh sağlığı hastalarının haklarının faturası”nı yayınladı. Bu bakış açısı seçim yıllarından hastaların doğrularından çok politik çıkarlar olarak “ulusal hastaların haklarının faturası”na yansıdı.Hastaların özellikle ruh sağlığı ile ilgili geleneksel doğruları korunarak ruh sağlığı uygulamalarında daha önemli hale geldi.

    Ahlaki haklar; her hastanın kişisel bilgilerinin saklanma hakkı vardır.Böylece her hasta tedavinin etkilerini saklayabilir. Eş, patron, arkadaş ve diğerlerinin bakım hakkında bilgi almasını istemeyebilir.Onursal haklarda sık sık karşılaşılan gizliliği ihlal etmemek dikkat edilmesi gereken önemli konulardan.

    Yasalar hemşirelerin gizliliği korumaları konusunu içerse de yapılması gerekenler yerine yapılmaması gerekenlerden bahsetmektedir. Böylece hemşirelerin gizliliği sürdürme ve ihlal edilmesi durumunda hastaya zarar verebileceği ve hastanın uygunsuz davranma ve izinsiz bilgi vermekten dava açabileceğine dikkat çekiliyor.
    Farklı durumlarda yasalar hemşireye hastanın tedavisi ile ilgili süpervizör yada ekibin diğer üyeleri ile görüşmesine izin verilmiştir. Hemşireler ve ekibin diğer üyeleri hastanın açık izni olmadan aile üyeleriyle hastanede yada klinikte hasta ile ilgili bilgi veremez. Ayrıca hemşireler diğer hemşire yada direk bakıma katılmayan sağlık çalışanlara hastayla ilgili bilgi veremez. Bu nedenle meydana gelebilecek zararlardan yasal olarak hemşire sorumludur.

    Örneğin bir psikiyatrist sonradan boşanmaya neden olduğu için hastanın eşine izinsiz bilgi vermekten suçlanabilir. En iyi klinik uygulama bilgi verme konusunda hastanın yazılı iznini almaktır. Bazı davalarda hemşire hastanın sözlü iznini almış olabilir. Hemşirenin telefonla bilgi almak istendiğinde arayanın kimliğinden emin olmadan bilgi vermemesi gerekir. Tam olarak kimliğini bilinmeyen kişilere bilgi verilmemelidir.

    Patron, sigorta şirketi yada primer olarak tedaviyle ilgilenmeyen insanlara bilgi vermek hastaya zarar verebilir. Hastayla ilgili kayıtları görmek isteyenlerin farklı amaçları olabilir, amaçlarından emin olmadığımız bireylere bilgi verilmemeli.
    Farklı durumlar için yasalarda farklı izinler belirtilmiştir;

    1)Bireyin karar vermede ve fiziksel çalışmada yetersiz olduğu durumlar
    2)Özellikle adölesanlarda “özgür olma” isteği nedeniyle hasta hakkında bilgi verilmesini istemeye bilir ancak ailesinin de bilgi alma hakkı vardır
    3)Şiddetin ve güvenliğin sorun olduğu durumlarda; hastanın kendine ve çevresindekine zarar verme riski varsa çevresindeki insanları uyarmak gereklidir
    Kişisel eşyaları saklama hakkı;

    Bir hasta hastanede evde ruhsal bakım almaya başladığında da kişinin kişisel özelliklerini koruma hakkı vardır. Bazen eşyaları saklamak zor olabilir hasta eşyalarını eve göndermek isteyebilir. Hemşire hastanın değerli eşyaları varsa güvenle saklama yada başka güvenli bir ortamda saklamak üzere almak zorunda kalabilir.

    Ancak hastanın eşyalarını almak yada kaybolması hırsızlık sayılabilir. Hastanın kendine zarar verebileceği bıçak, silah, makas gibi potansiyel risk oluşturabilecek eşyaları hastanede kaldığı ve tedavi gördüğü süre boyunca yanında bırakılmamalıdır.

    Yasal anlaşmaları kaydetmek; hasta bir vatandaş olarak yasal haklarını sürdürür. Bir yetişkin oy kullanmak, evlenmek, finansal konularda kararlar verme hakkı vardır. Bazı durumlarda hastalar kararlarından sorumlu sayılmazlar. Bu durumda kişinin bireysel ehliyeti değerlendirilmeli. Yeterliliğine karar verilirse finansal konularda karar verme hakkını kullanabilir. Fakat muhakeme ve mantık yeteneği yeterli olmasına rağmen suç işleyebilir. Buradaki konular benzerdir fakat ayrıntılar kişiden kişiye değişebilir.

    Vasiyet konusu yasalarda belirtilmiştir. Olaylarda yasal olarak “yeterli” ya da “yetersiz” karaları değerlendirilir. Kurallara göre yetersizliğin anlamı bireyin oy kullanma, araç kullanma gibi bazı haklarını kullanamaması anlamına gelir. Psikiyatri hemşirelerinin hastanın yeterlilikleri konusunda mahkemeye katılması gerekebilir. Birçok mahkeme M’Naghten testini ister. Bu yasal tanım 19.yy da akıl hastası olmasının avantajı olarak tutuklanan suçlu olmayan Daniel M’Naghtendan gelmektedir. M’Naghten idam yerine psikiyatride tedaviye alınması büyük karışıklığa neden olmuş kraliçe akli yetersizlik için yasaların yeniden düzenlenmesini emretmiştir.

    Yasal düzenleme 150 yıldır kullanılan iki yasal sorumluluk üstüne kurulmuştur. M’Naghten testinde sanığın yaptıklarının verdiği zararın farkında olup olmadığına bakılır.Bu test önemli ve yararlı olmuş davranışlarını kontrol edemeyip çevreye zarar verenler ruh sağlığı bozuk insanların ortaya çıkmasını sağlamıştır. Son yıllarda mahkemelerde “cinnet savunması” sıkça yer almaktadır.

    Habeas Corpus U.S Anayasası bireylerin yasadışı alıkoyulduğunu söyleyen bireyin yasal duyuru yapmasına ve değerlendirmesine izin vermektedir. Bu duyuruya göre mahkemedeki jüri bireyi dinler serbest bırakılacağına yada pskiyatrik bakım için alıkoyulacağına karar verir.

    Aydınlanmış Onam

    Aslında bütün medikal tedavilerde aydınlanmış onam alınmalıdır (Özellikle tedaviden zarar görme riski varsa). Hastaların tedavinin sırasında oluşabilecek yarar ve zararlar hakkında açık bilgi alma hakkı vardır.Bu konuda bireyin yeterliliği konusu önemlidir. Birey verilen bilgiler doğrultusunda tedaviyi reddetme yada yönlendirme hakkı vardır.

    Psikiyatri hastalarında iletişimin standartları diğer bireylerden farklı olmayacağı konusunda bilgilendirilmeli fakat terapinin oluşturabileceği zararlar konusunda çok ayrıntı vermek gerekmez.

    Bazı durumlarda yasalar oluşabilecek ters sonuçlar için yazılı izin gerektirmektedir. Acil durumlarda bakım vermek için izi beklenmez.

    Yazılı izin en fazla somatik tedavi, hospitalizasyon, ilaç reçeteleri ve elektroşok tedavisinde önem taşımaktadır.

    Tedaviyi Kabul Etme Hakkı

    Psikiyatri hastaları da diğer hastalar gibi tedaviyi kabul etme yada izni geri çekme hakkına sahiptir. Tehlike altında kalmadan tedavi vermek gerçekten güçtür. Hemşire dayak yada saldırı suçlamalarından sorumlu sorumlu olur. Psikiyatri hemşireliğinde önemli konulardan biri de medikal tedavidir. Yasalarda hastaların hastaneye yatmayı reddetme hakkının olmadığı durumlar da vardır. Buna rağmen genelde hastanede tedaviyi reddetme hakkı verilmektedir.

    Psikiyatristler konuyla ilgili “yasalar insanların hastaneye yatmasını emrediyor , fakat psikiyatristlerin tedavi etmesi emredilmiyor” düşünüyorlar. Ruh sağlığı bakımı verenler sadece hasta istediği için tedaviyi yapamadıkları gibi hastanın tedavi edilmediği için dava açılması riskini de taşırlar. Bir çok tedavinin reddedilmesinin odak noktası psikotik ilaçlar. Temel sorun bu ilaçların kullanılmasının kalıcı nörolojik yetersizliğe neden olabilmesi.

    New York Yüce Mahkemesinde hastanın reddine rağmen tedavi verilebileceği durumlar açıkça belirtilmiştir:

    Hastanın özgürlüğünü ilgilendiren durumlar.
    Hastanın yaralarına olacak durumlar
    Tedavinin yaraları
    İzinsiz tedavinin alternatif durumlarda tercih edilmesi olması
    Psikiyatrik bakımda bir başka zor durum temel olarak psikiyatrik bakımı reddeden bazı hastalar diğer sağlık bakımlarını da reddedebilir. Örneğin dişçinin kullandığı aletlerin şeytani radyo dalgaları taşıdığına ve kendilerine zarar vereceğine inan hastalar dişçiye gitmeyi de reddedebilir. Böyle hastaların aileleri mahkemede tedavi için izin verebilirler. Yine de en çok tercih edilen hastalarla iş birliği yapılarak tedaviyi kabul etmesini sağlamak.

    Bireyler toplumda problem olan suçların artışından dolayı psikiyatrik bakımı kabul etmektedirler. Bazı hastalar verdikleri sözleri tutmaları karşısında bazı özgürlüklerini kaybediyor gibi görülebilir. Mahkemeler suç işleyen bireylerin hapsedilmesinin tedavi edilmesinden çok daha zara verici olduğuna karar verdiğinde birey istemese de tedaviyi mecbur kılar.

     
    Toplam blog
    : 1
    : 7184
    Kayıt tarihi
    : 12.01.07
     
     

    Hemşireyim. Psikiyatri hemşireliği master öğrencisiyim...