Mlliyet Milliyet Blog Milliyet Blog
 
Facebook Connect
Blog Kategorileri
 

20 Ocak '13

 
Kategori
Kitap
 

Rakamların evrensel tarihi

Rakamların evrensel tarihi
 

Maya sayılaması


“Ne olduysa o zaman oldu! Tanrı alçak gönüllü bendenizin ötekiler gibi olmasını istemedi.”
 O gün öğrencileri Georges İfrah’a yanıtlayamadığı şu soruyu sormuşlardı; “Efendim, rakamlar nerden geliyor? Sıfırı kim icat etti?”

Gerçekten, nereden geliyordu rakamlar? Bu alışılmış simgeler bize öyle açık geliyordu ki, onları bir tanrının ya da bir uygarlık kahramının eksiksiz bir armağanı olarak birdenbire ortaya çıkmış sanıyorduk. Böyle başladı İfrah’ın serüveni ve 20 yıllık bir çalışmadan sonra Fransa’da 1994 yılında büyük yankılar uyandıran, en çok satılan kitaplar arasına giren “Rakamların Evrensel Tarihi” adlı eşsiz bir yapıt ortaya çıkmıştır.
Yukarıdaki alıntı TÜBİTAK’ın 1995 yılında Türk okuruna kazandırdığı eşsiz eserin arka kapağından alınmıştır.

Ne kadar doğru hiç birimiz rakamların nereden geldiğini soğulamayız. Hatta sıfırın kimin tarafından bulunduğunu da bilmeyiz. Sanki yaşamımızın değişmez bir parçalarıdır ve orada öylece duruyorlardı da biz rakamların arasına dalıverdik gibi gelir.
Georges Ifrah’ın 20 yıl boyunca araştırıp Fransız okuruna sunduğu 2000 sayfa 2 ciltli kitabını okuduğumuz zaman olur mu diye sormaktan alamıyoruz kendimizi.

21 Aralı 2012 de kıyametin kopacağını kehanet eden Maya’lar nasıl sayıyordu. Hiç merak ettiniz mi? Maya yazıtlarının okunması da sadece birkaç on yıldır. Yeni keşfedilmiştir. Bu muazzam uygarlığı kuran ırk ise birden bire yok olmuştur denilse bile Avrupa’dan Amerika’ya yapılan göçlerle de ilişkilendirilebilir. Önce Maya’ların sözlü olarak nasıl saydıklarına bakalım. Maya’lar onar onar saymıyorlardı onların sayılama sistemi 20 şer 20 şerdi. Yirminin kuvvetleriyle saymalarının nedeni el parmaklarının yanında ayak parmaklarını da kullanmaları.

10 a kadar olan sayıları bağımsız olarak adlandırırlar. 20 den küçük sayıları adlandırırken 10 a yardımcı taban rolü verilerek bileşik adlar yapılır. Bu arada bir istisna var 11 sayısı 10 ile ifade edilmez.
1: hun     2: ca    3: ox   4: can   5: ho   6: uac   7: uuc   8: uaxac   9: bolon   10: lahun
11. buluc  12: lahca (lah=10, ca=2)  13: ox-lahun  14: can-lahun  15: ho-lahun  16: uac-lahun
17: uuc-lahun   18: uaxac-lahun  19: bolon-lahun  diğer tüm sayılar da on taban olarak kullanılır.

Fakat 30 ile 35 bu kurala uymaz. 30= on-iki-yirmi (yirminciden sonra on yerine)  35= on beş-iki-yirmi (yirminciden sonra on beş yerine)
Mayalar rakam yerine ise bir takım işaretler kullanmışlardır. Bu yirmili sayılamanın birinci basamağının birimleri, on dokuz sayısına kadar çok yalın simgelerle (noktalarla ve çizgilerle) betimleniyordu; 1 den 4 e kadar rakamları noktalarla, 5 için yatay veya dikey bir çizgi, 6’dan 9’a kadar ki sayılar için çizginin yanına ya da üstüne konmuş bir, iki, üç ya da dört çizgi; 10 için iki çizgi şeklinde devam eder.

İkinci basmaklar on ve yirmi katları ile ifade edilirken üçüncü basamaklar ise 400 ün katları ile ifade edilmesi gerekirken 360 ile ifade edilmesi de gerçekten ilginç. Sözlü ve simgesel sayılamalarda basamak kavramının yok olmaması ve her rakamın kendi katında kalması için basamağa yazacak simge bulamayınca boş bırakmışlar. Bu da bize sıfırın Mayalar tarafından bulunduğunu anlatmaktadır.

Üçüncü basamaktan sonra 360 ve 360 ın kuvvetlerinin kullanılması da Maya’ların gök biliminde çok ileri olması ve bu bilgileri matematiğe uyarlamalarından ileri gelmektedir. Venüs’ün güneş etrafında dönüşünün 584 gün olarak hesaplanması Maya gök bilimcilerinin dehasını göstermektedir. Henüz daha gizemi çözülmemiş olsa bile Maya takvimi de hala ilginçliğini ve sırlarını korumaktadır.

Maya’ların matematiği dahi gökbilimcilerinin uygulamalarında mucize yaratsa da günlük matematik hesapları yapmağa uygun değildir. Maya bilimi tepelerdeki tapınaklarda yaşayan rahiplerin tekelinde kaldığından belki de gizemini hala korumaktadır. En çok ilgi çekenin de Maya Takvimi olduğu açıktır.

İfrah’ı 20 yıl uğraştıran bu büyülü eser dilimize TÜBİTAK tarafından kazandırılmıştır diğer 200 den fazla bilimsel eser gibi. Duydum ki TÜBİTAK popüler bilimsel eserlerin birçoğunun yayınlanmasından vaz geçmiş. Ne büyük bir eksiklik…
Eğer bulabilirseniz TÜBİTAK’ın yayınlamış olduğu Rakamların Evrensel Tarihi kitabını okumanızı tavsiye ederim. Rakamların serüveni ve zaman içindeki yolculuğunu ilgiyle okuyacağınızı umarım.
Küçük bir soru bazen dev gibi eserlerin doğmasına neden olabiliyormuş. Bilimi geliştiren merak olsa gerek…

 
Toplam blog
: 222
: 1359
Kayıt tarihi
: 22.07.06
 
 

Matematik öğretmeniyim. Liselerde okutulan MEB Talim Terbiye Kurulundan onaylı matematik ders kit..